NEWTIMES

Üçüncü bin yılda Azerbaycan'ın dış politikasına yeni işbirliği biçimi eklenmiştir. Bağımsızlığın ilk yıllarından itibaren cumhuriyetimizin uluslararası ilişkiler sisteminde ikili ve çok taraflı formatta işbirliği öncelik olmuştur. Yeni aşamada ise Azerbaycan dış politikasına üçlü bölgesel işbirliği formatı eklemiştir. Azerbaycan bölgesel düzlemde birkaç üçlü formatın girişimcisi veya katılmıştır. Azerbaycan-Gürcistan-Türkiye, Azerbaycan-İran-Türkiye, Azerbaycan-Türkiye-Türkmenistan ve Azerbaycan-Rusya-İran formatları bölgesel meselelerin müzakeresi, işbirliği ilişkilerinin daha da derinlemesine geliştirilmesi, ortak projelerin hayata geçirilmesi açısından önemli teşebbüslerdir. Bu yeni trend aynı zamanda Azerbaycan'ın saldırgan Ermenistan hariç tüm komşularıyla karşılıklı faydalı ilişkilere verdiği önemi gösteriyor.

Türkiye'de Anayasa değişikliklerine ilişkin referandum sonuçları fonunda analistler jeopolitik dinamiğin değişimine bağlı analizler yapmakta ve tahminler vermektedirler. Bazı uzman düşünüyorlar ki, Ankara genel olarak dünya siyasetinde daha aktif yer tutmaya doğru gidiyor. Bu anlamda oylamanın sonucu olumlu değerlendirilmelidir. Başka kısım uzmanlar ise Türkiye'ye karşı Batı ile Rusya'nın ortak hareket etmesi için zamanın geldiğini belirtiyorlar. Bunların yanında, modern karmaşık jeopolitik aşamada sonuçlar çıkarırken bir kadar dikkatli olmayı tercih eden analistler de vardır. Her durumda, Türkiye'nin küresel jeosiyasette oynadığı yeni rolü açık görünüyor. Bunun fonunda bölgesel ve küresel ölçekte Ankara'nın etkinliği artabilir mi?

Amerika'nın yeni yönetiminin tamamen farklı siyaset yürüteceği önceden tahmin ediliyor. Başkan Donald Trump`ın bazı devletlerin başkanları ile konuşmaları, belirli uluslararası meselelerle ilgili verdiği beyanatlar, ülke genelinde atmak istediği adımlar bu tür tahminlerin esaslı olduğunu ortaya koyuyordu. Bu süreçlerinlerin fonunda Amerika Devlet Başkanının Rusya Dışişleri Bakanından sonra Türkiye Cumhurbaşkanı ile yapacağı müzakerelerin içeriği büyük ilgi doğuruyordu. Washington'a Çin'den giden Recep Tayyip Erdoğan D.Trump`la görüşmeden üzüntülü kalmasa da, razı da görünmedi. Taraflar açık, somut konuşmuşlar. Türkiye Cumhurbaşkanı Trump`ın yeterince somut görüş bildiren, onu açık diyen bir siyasetçi olmasını ayrıca kaydetti. Ancak ilkesel tutum gösterisine gelince, örneğin, uzmanlar böyle bir hususa dikkat çektiler ki, tercüman Erdoğan'ın "terör örgütü YPG" kelimesini sadece "YPG" gibi ingilizceye çevirmiş. Bu demektir ki, Washington'la Ankara arasında Suriye'deki gruplarla ilgili görüş ayrılığı kalmaktadır. Küresel jeopolitik meselelerde de tarafların görüşlerinde farklılıklar vardır. İlk olarak Ortadoğu ile ilgili aralarındaki çelişkilerin keskinleşmesi gözlenilendir. Tüm bu gibi hususlar iki Başkanın yaptığı görüşmelerin analizini önemli kılıyor.

Suudi Arabistan'ın başkentinde Arap-İslam-Amerika zirvesi yapıldı. Etkinliğe dünyanın çeşitli ülkelerinin liderleri katıldı. Zirvede uluslararası terörle mücadele temel müzakere konusu oldu. Amerikan Başkanı Donald Trump konuşması sırasında bazı tezler ileri sürdü. Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı İdaresi Başkan Yardımcısı Novruz Mammadov bununla ilgili kendi röportajında kaydetti ki, aslında, ABD yönetiminin bütünüyle dış politikaya korrekteler etmesi söz konusudur. Aynı şekilde Donald Trump artık Amerika'nın diğer devletlere kendi yaşam tarzını yansıtmayacağını ve onlara yardım edeceğini açıkladı. Bu, tabii ki, ilginçtir, aynı zamanda, dikkate almak gerekir ki, onları gerçekleştirmek için güçlü siyasi irade gerekiyor. Çünkü şimdiye kadar büyük devletler terörle mücadelede çifte standartlara üstünlük verdiler. Önemlidir ki, zirveye Azerbaycan Cumhurbaşkanı da katıldı. Somut olarak, uygarlıklar, dinler ve kültürler arasında işbirliğinin somut modellerini Azerbaycan'ın Devlet Başkanı birkaç yıldır ileri sürüyor. Bunların dikkate alınması genellikle dünya için ciddi faydalar verebilirdi.

Günümüzde yaşanan olaylar bir kez daha göstermektedir ki, Avrupa ortaçağ tefekküründen ileri gidememiştir. Günümüzde Avrupa'nın modernleşmenin ve küreselleşmenin çekirdeği olarak kabul edilmesine rağmen, olayların analizi gösteriyor ki, bu yaklaşım, sadece Batı değerlerinin tüm dünyaya tek şablonlar çerçevesinde uygulamasına dayanıyor. Şu anda kendisine ait olmayanların ötekiler hesap edilmesi ve bu ötekilerin bağımsız karar ve tercihlerine saygı gösterilmemesi Avrupa'nın ortaçağ tefekküründen doğuyor. Zira, Ortaçağ'da "İhtiyar kıta" sakinleri sadece Hıristiyan değerlere inanıyor ve bu değerlerin ötesinde olan hiçbir şeyi kabul etmiyorlardı. Avrupa "Hıristiyanlık Kalesi" olarak görülüyordu ve bu mekanda en büyük düşman veya rakip gibi Müslüman Türkleri görüyorlardı.

Dünyanın çeşitli bölgelerinde jeopolitik çatışmalar daha keskin seviyeye yükseliyor. Sivil insanların hayatlarını kaybetmesi halleri hızla artıyor. Büyük devletler adeta sırayla birbirini itham ederek, masum insanların başına bombalar yağdırıyorlar. Sanki insanlığı yok etmek için yarışma başladı. Bir takım analist ve uzmanlar bu gibi gelişmelerin arkasında hangi jeopolitik konuların durduğu üzerinde kafa yoruyorlar. Ünlü Amerikan analist, Harvard Üniversitesi Profesörü Joseph Nye yayınladığı makalesinde soruna jeosiyasetin genel ilkeleri ve evrimi açısından göz atmış. Uzman yaptığı analiz bazında 19`uncu yüzyıldan bu yana jeopolitik ortamda gözlenen değişikliklerin şu anda dünyayı riskli bir duruma getirdiği sonucuna varıyor. Somut olarak, o, Batı'nın liberalizm ile popülizm arasında kaldığını vurguluyor. Analist böyle bir durumun insanlığı yeterince tehlikeli duruma düşürebileceğini vurguluyor. Fakat sonra çok geç olabilir.

Kardeş ülkede Anayasaya değişikliklerle ilgili halk oylaması 16 Nisan tarihinde başarıyla sona erdi. Seçmenler yenilenmeye "evet" demişler. "Hayır" diyenler de az miktar teşkil etmezler. Ancak oylamanın maksimum demokratik olarak yapılması doğru sonuç almaya imkan verdi. Dünyanın çeşitli ülkelerinden tepkiler oldu. Türkiye'nin dostları tebriklerini gönderdiler. İlk olarak Azerbaycan Cumhurbaşkanının tebrik etmesi gurur vericidir. Çünkü Devlet Başkanı daima hakkın, adaletin, demokrasinin yanında oldu. Avrupa ülkeleri bir kez önyargılılık ve çifte standartlar gösterdiler. Onlar Türkiye'nin iç işine karışmaya çalışıyor ve çeşitli ithamlar ileri sürüyorlar.

Ünlü Amerikan stratejisti ve analisti, şu anda Washington Stratejik ve Uluslararası Araştırmalar Merkezi'nin Danışma Konseyi Eşbaşkanı olan Zbigniew Brzezinski son müsahibelerinin birinde bizim bölge için de önemli olan konular hakkında ilginç tezler belirtti. Küresel jeopolitik trendlerin analizi esasında o, eski Sovyet mekanında meydana gelen bütünleştirici kurumların kaderi ile ilgili somut fikirler ileri sürdü. Amerikan uzman düşünüyor ki, Avrasya Ekonomik Birliği'nin (AEB) geleceği yoktur. Yakın vadede bu örgüt dağılacak. Bunu kanıtlamak için Z. Brzezinski çeşitli argümanlar getiriyor. Aynı zamanda, o, eski Sovyet cumhuriyetlerinin bazılarının siyasi kursunu karakterize etmeye çalışır. Bu konuların üzerinde durmaya gerek görüyoruz.

Küresel düzeyde süpergüçlerin nüfuz uğruna mücadelesi çeşitli bölgelerde risk faktörünü daha da güncelleştirmiş. Aynı şekilde Güney Kafkasya'da süreçlerin gelişme senaryoları ilginçtir. Avrupa'nın "düşünce kuruluşları" bununla ilgili ilginç tahminler verirler. Onların görüşleri çeşitli açılardan farklıdır. Önemlisi ise Rusya ve çatışmalar konusunda düşündürücü tezler ileri sürüyorlar. Ermeni analistler daha fazla savaştan bahsediyorlar. Onlar hesap ediyorlar ki, sadece yeni savaş Ermenistan'ı bağımsız edebilir. Bu savaş ABD ile Rusya arasında olmalıdır. Yeteri kadar tehlikeli olan bu fikrin fonunda Güney Kafkasya'da jeopolitik manzaranın geleceği endişe uyandırıyor. Gerçekten, dünya bir sonraki Ermeni provokasyonuna uyacak mı?

Uzmanlar AB gibi büyük ve potansiyelli örgütün geleceğine yönelik düzenli tahliller yapıyorlar. Onların verdikleri tahminler her zaman ilginçtir. Hazırda dünya siyasi ortamında paradoksal durum oluştu. Bir yandan güvenlik sorunu daha da güncelleşmiş, diğer yandan ise bunu gerçekleştirebilecek güçler dengesi hala şekillenmemiş. AB`de gözlenen gelişmelere bu düzlemde bakıldığında, bazı düşündürücü hususlara rastlanıyor. Bu örgütün 2017 yılında karşılaşabileceği çelişkilerin analizi ilginçtir. Aynı zamanda, onun mümkün dönüşüm senaryoları da uzmanların dikkatini çekiyor. Onlar üzerinde durmaya gerek görüyoruz.