NEWTIMES

ABD dünyanın çeşitli bölgelerinde cereyan eden siyasi ve güvenlik sorunları hakkında sadece ilişki göstermez, aynı zamanda siyasi ve askeri yollarla müdahale de yapıyor. Güney-Doğu Asya coğrafyasının tutmuş, Ortadoğu, Afrika, Latin Amerika, hatta Avrupa'daki sorunların kendi istediği şekilde çözülmesi için müdahale ediyor, olası siyasi ve askeri araçlardan maksimum yararlanıyor.

Gerek küresel, gerek bölgesel ve gerekse ulusal boyutlarda, siyasal, toplumsal, diplomatik, ekonomik, sosyo-kültürel değişiklikler olmaktadır. Toplumları ve toplumlar arasındaki ilişkileri derinden etkileyen bu gelişmeler ülkelerin politikalarını da etkilemektedir. Bu değişim ve dönüşümler, ülkelerin iç dengelerini etkileyip yönlendirdiği gibi ülkeler arasındaki ilişkileri de doğrudan etkilemektedir.Gelişmelerin hızlı ve büyük olduğu bir çağda yaşıyoruz. Teknolojinin gelişmesi ve "bilgi"nin geniş kitlelere yayılması sonucu ortaya çıkan küreselleşme ve bu gelişmeye ayak uydurmaya çalışan ülkeler yarış haline girmişlerdir. Diğer ülkelerle birlikte bağımsızlığını yeni kazanan devletler de dünya ile entegre olma çabası içindedirler.

Tarihte 20`inci yüzyıl bir dizi evrensel nitelik taşıyan suç, tehdit ve zorlukların ortaya çıkmasıyla kendisini tanıtmıştır. Öyle ki, işte bu yüz yılda dünya faşizm, rasizm, yabancı düşmanlığı, aparteid, soykırım, uluslararası terörizm ve en nihayetinde farklı değerlerin kabul edilemezliği üzerinde kurulan çeşitli fobilerle, aynı şekilde günümüzde oldukça güncel olan İslamofobi ve Türkofobio ile daha yakından karşılaşmalı oldu. Geçen yüzyıl iki dünya savaşı, milyonlarca insanın ölümü ve savaşın sonucu olarak nükleer bombanın uygulanması ile tarihe yazıldı. 20`inci yüzyıl milli, dini, ırkı ayrı ayrımcılığın tezahürünün en keskin biçimde yansıdığı tarihi dönemlerden biridir. İnsanlık aleyhine suçlar milyonlarca insanın ölümü, milli, dini, etnik düzlemde fobiler hakim olduğu bir dünya düzeninin oluşmasına yol açmıştır. Çok üzülerek söylemeliyiz ki, insanlığı bir sınav karşısında koyan tüm bu olaylar dünyada örnek alınan Batı dünyasının, Avrupa'nın adı ile ilişkilidir.

Washington İran'a karşı yeni sert adımlar atmaya başladı. Tahran'a yeni yaptırımlar uygulanıyor. Onun Ortadoğu'da askeri varlığı tüm dünya için ciddi tehlike olarak kabul ediliyor. Aynı zamanda, İran'ın balistik füzesini test etmesine oldukça negatif tepki verildi. Tahran'dan bu denemeleri durdurmak talep ediliyor. Ayrıca, Başkan D.Trump İran'a terörist devlet demiş. Amerika'nın Ortadoğu'da Rusya-İran askeri alyansının bozulması yönünde adımlar atacağından bahsediliyor. İran da bu gibi beyanatlara sert tepki gösterdi. Tahran konumundan geri çekilmeyeceyini söyledi. Uzmanlar Ortadoğu'da yeni bir sorunun ortaya çıkışından endişe ediyor. Tüm bunların bölgede güvenliği yeni risklere götürmesinden bahsediyorlar.

İstanbul'da yılbaşı gecesi meydana gelen terör olayı farklı düzeylerde tepki doğurdu. Siyasiler ve uzmanlar bunun ciddi jeopolitik etkisinin olduğunu vurguluyor, özellikle Ortadoğu'da büyük devletlerin nüfuz uğruna savaşının prensipte farklı seviyeye yükselebileceğini tahmin ediyorlar. Burada yeni jeopolitik yapılandırmaların oluşması da muhtemeldir. Rusya ve Türkiye'nin Suriye konusunda ortak hareket etmesi onun ilk belirtilerinden sayılabilir. Fakat mesele bununla sınırlı değildir. ABD, İsrail, AB ülkeleri ve Ortadoğu'nun bazı büyük devletlerin etkinliği artırması gözlenilendir. Bunların arka fonunda Ortadoğu'nun coğrafi sınırlarına yakın olan bölgelerde de terör dalgasının oluşması ihtimalinden bahsediliyor. Onun bölgesel ve küresel güvenliğe etkisi meselesi yeterince ilginç görünüyor.

Amerika SSCB'nin çöküşünden sonra tek kutuplu dünyanın hakimi niteliğindedir. Elbette, şimdilik bu devletin ekonomik, siyasi ve askeri gücüne ulaşan başka bir devlet yok. ABD'nin 2017 yılı askeri bütçesi 582.7 milyar dolardır ki, bu da G-8 devletlerinin tamamının askeri bütçesinden fazladır[i]. Muhtemeldir ki, ABD uluslararası terörizmle mücadele için askeri bütçesini biraz daha artırabilir.

Musul`a saldırının sınırları genişledikçe terör kendi acımasız yüzünü daha da güçlü şekilde göstermeye başlar. IŞİD ise sıradab insanlarda korku yaratmakta, onları ölümle tehdit etmekte devam ediyor. Bu terör örgütünün lideri son ses yazısında Ortadoğu'nun bazı ülkelerine karşı yeni bir savaşa çağırdı. IŞİD`in başına bombalar yağdıranlar bir tarafta kalmış, o kanlı ellerini yine Müslüman ülkelerine doğru yöneltmeye çalışıyor. Defalarca tekrar olunan bu gibi çelişkili süreçler jeopolitik bağlamda bir takım sorular doğuruyor. IŞİD kimdir? O, hangi güçlerle mücadele ediyor? Kimlere hizmet ediyor? Bu tip sorulara cevap vermek zordur. Görünen o ki, IŞİD Müslüman coğrafyasında kaosu güçlendirmek, yeni kanlar dökmek niyetindedir. Yine de ancak Müslümanların kanı akıtılıyor. Ne zamana kadar?

21`inci yüzyılın başlarında modern uluslararası ilişkiler sistemi oldukça gergin aşamaya ayak bastı. Sistemin şekillenmesinde önemli bir rol oynamış faktörler küresel ve lokal nitelikte ciddi tehditlerin etkisine maruz kalıyor. Bu tehditlerin bazıları sistemdeki lider güçler tarafından suni olarak yaratılır, diğerleri ise adil dünya düzenine aykırı davranışların sonucu olarak ortaya çıkar. Artık şimdiden açıkça görülüyor ki, uluslararası ilişkiler sistemi ya kendisinin beyan ettiği kurallara uyarak bu tehditlere karşı mücadelede başarılı olacak, ya da bu tehditler karşısında yenilgiye uğrayacak. Bu ise yeni temel prensipleri ortaya çıkmasına ve bir bütün olarak sistemin değişmesine neden olacak. Ne yazık ki, günümüzde sistem karşısındaki tehditlerin ortadan kaldırılması yönünde şimdilik gerçekçi adımlar atılmıyor.

Dünyada bugünkü durumun giderilmesi için öncelikle onun varoluş nedenleri tahlil edilmeli ve uygun sonuçlar çıkarılmalıdır. Bunu kim etmelidir? Mevcut durumun oluşmasındaki sorumluluğu kim kendi üzerine almalıdır? Yirmi beş yıl önce SSCB ve Varşova Paktı Örgütü`nün çökmesiyle tek kutuplu dünya sistemi şekillendi. Soğuk savaşı kazanan Batı egemen güce dönüştü. Fakat sonraki yıllarda meydana gelen olaylar bu egemenliğin dünya için olumlu etkene dönüşmediğini, barış ve istikrarsızlığı sağlayacak yeni fikirler ortaya çıkarmadığını gösterdi. Jeostratejik çıkarların gerçekleştirilmesi amacıyla, farklı düşünceler üzerinde total kontrol eğilimleri hakim konumda kaldı. Bunun için demokrasi ve insan hakları yumuşak etki aracı olarak şekillendirildi. Yapay olarak yaratılmış toprak anlaşmazlıkları ek baskı mekanizmasına dönüştü. Çeşitli çıkarlar açısından hatta terörizm bile desteklendi. Post-Sovyet mekânı, Ortadoğu gibi bölgeler yeni tehlikeli teorilerin deneme meydanına dönüştü.

Amerikan toplumu başkanlık seçimi maratonundan iyice çalkalanıyor. Toplam iki adayın mücadele içinde olmasına rağmen, ortaya o kadar utanç verici anlar çıkmış ki, hatta ülkenin imajı şüphe altına alınmış. Esasen Cumhuriyetçi Donald Trump`la bağlı ilginç olgular açıklanıyor. Bunun arka fonunda ise Hillary Clinton taraftarları bazı durumlarda seçmenlere garip ve ahlaksız tekliflerde bulunuyorlar. Böyle bir izlenim oluşuyor ki, Amerika'da seçim propagandası çok kusurlu gidiyor. Uzmanlar, aynı zamanda, ülke mevzuatındaki kusurlara da dikkat yöneltiryorlar. Onlar bu eksikliklerin yüzyıllardır var olduğunu, hiç kimsenin de onları güncellemek istemediğini vurguluyor. Fakat Washington başka devletlere seçimle ilgili eleştiriler ünvanlıyor, onları yaptırımlarla tehdit ediyor. Bu çelişkili durum ABD'nin kendisinin imajına ciddi darbe vuruyor. Artık ona güven kaybolmuş. Tüm bu gerçeklerin fonunda bu seneki seçim demokrasi bağlamında yeterince çelişkili izlenim oluşturuyor.