NEWTIMES

ABD merkezli düşünce kuruluşu Stratfor, önümüzdeki yıl için yaptığı analizler ve verdiği tahminlerle büyük bir rahatsızlığa neden olmuştur. Stratfor'a göre, 2019 yılında Güney Kafkasya'da Amerika, İran ve Rusya arasında gerilim tırmana, bölge ülkeleri – Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan bundan etkilenebilir. Fakat ABD'nin, söz konusu devletlerin her birine ilişkin farklı yaklaşımları bulunuyor. Stratfor, Washington'un Ermenistan ve Gürcistan'ı Rusya'ya karşı, Azerbaycan'ı ise İran'a karşı kullanmağa çalışacağını iddia ediyor. Bunun için Ermenistan'a silah satışı, Gürcistan'a ise silah satışının yanı sıra ortak askeri tatbikat düzenlemek teklifi yapılacak. Azerbaycan'la ilişkiler hususunda ABD, İran'la ekonomi ve enerji alanında ilişkileri askıya almağı teklif edebilir. Tüm bu hususlar, sonuçta bölgede jeopolitik açıdan riskleri artırabilir. Bu yüzden Stratfor'un tahminlerine dayanarak Güney Kafkasya'da önümüzdeki yıl jeopolitik hareketliliğin değişmesi üzerine yorum yapmak gerekliliği duymaktayız.

Avrupa Birliği'nin (AB) potansiyeli ve küresel jeopolitik süreçte oynadığı rol açısından büyük güç olduğu itiraf ediliyor. AB üyesi ülkeler arasında dünyanın en gelişmiş devletleri bulunuyor. G7 ülkelerinin dördü AB üyesi. Politika uzmanları, AB'yle ilgili siyasi, ideolojik ve jeopolitik konulara hassasiyet gösteriyorlar. Son dönemde bu ihtiyaç AB'nin şuanki durumu ve geleceği yönünde farklı uzman yorumlarının sayının artması bazında daha ilgi çekici hale gelmiştir. Gerçekten, AB, hangi zorluklarla karşı karşıya ve bu sorunlar AB'yi nasıl etkileyebilir? AB, iç ve dış etkenlerden kaynaklanan olaylara nasıl tepki veriyor? Bu tür sorulara cevap aramak için AB'ye ilişkin birtakım önemli özelliklere değinmek gerekmektedir.

Günümüz dünyasında somut programların gerçekleştirilmesi kolay değildir. Tüm insanlığı kapsayan çeşitli nitelikte krizler ortaya birtakım zorluklar çıkarıyor. Özellikle, Güney Kafkasya bölgesinde jeopolitik ve jeoekonomik manzara son derece karmaşık. Yaşananlardan alınan deneyim, Azerbaycan'ın gerçekleştirmek istediği büyük ve önemli projelere engel olmağa çalışan güçlerin bulunduğunu gösteriyor. "Asrın Anlaşması", TANAP ve TAP'la ilgili süreçlerde, Güney Gaz Koridoru projesinin gerçekleştirilmesinde tüm bu söylenenlere şahit olduk. Azerbaycan'ın yurt dışında en büyük yatırımı olma özelliğine sahip STAR Rafinerisi'nin kullanıma sunulması bu bağlamda çok önemli jeopolitik ve jeoekonomik olaydır. Azerbaycan ve Türkiye Cumhurbaşkanları, Rafineri'nin açılış töreninde yaptıkları anlamlı konuşmalarında bu konuya geniş yer verdiler. Bu yüzden söz konusu hususlara detaylı değinmek istedik.

Tam 100 yıldır Güney Kafkasya denildiğinde Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan`dan oluşan üç ülkeli bir coğrafi yapı aklımıza geliyor. Yine bu yüzyıllık süreçte söz konusu bölge bir dizi sorunlarla dünyanın siyasi gündemini işgal etmiştir. Bu sorunların önemli bir kısmını toprak ve sınır anlaşmazlıkları, sınır güvenliği, işgal, sınır çatışmaları gibi sıcak sorunlar oluşturmaktadır. Bu sorunların çözülememesinde küresel güçlerin ve bölgede kendi çıkarlarını savunan güçlerin dolaylı ve ya dolaysız müdahaleleri de etkilidir. Dolayısıyla bugün için Güney Kafkasya her an bölgesel ve uluslararası çapta ciddi sıkıntılara yol açabilecek bir dizi iç sorunlar barındıran bölge görünümündedir. Hatta Güney Kafkasya`nın dünya için büyük sorunlara yol açabilecek küçük bir coğrafya olduğunu da söyleyebiliriz.

Gerçeği söylemeye herkes cesaret edemez. Herkesten adalet beklemenin de bir anlamı yoktur. Fakat siyaset yapan biri için politika ve diplomasi alanında belirli etiketler bulunmaktadır. Konstantin Zatulin'de bu özellikler yoktur. Kendisi Rusya Devlet Duması (Rusya Federal Meclisi'nin alt meclisi) Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) konuları, Avrasya entegrasyonu ve yurttaşlarla iş komitesi başkanı birinci yardımcısı görevinde çalışmaktadır. Ayrıca Avrasya genelinde entegrasyon meselelerinden sorumludur. Zatulin, "Ermenistan, Azerbaycan'ı "mahvedebilir" diye açıklama yapıyor. Oysa BDT üyesi bir ülkede birilerinin söylediklerinin etkisi altında kalmadan görevi, Zatulin'in objektif, sorumlu ve dengeli kelimeler kullanmasını gerektirir. Zatulin, BDT üyesi bir ülkenin diğerini "mahvedebileceği"ne ilişkin sersem ve asılsız fikirler söylememelidir. Üstelik, bir kişi, entegrasyon ve yurttışında yaşayan Ruslarla ilişkilerden sorumluysa, son derece dikkatli ve adaletli olmak zorundadır. Bu tezlerden yola çıkarak Zatulin'in söylediği birtakım fikirler üzerinde yorum yapmak gereksinimi duymaktayız.

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın katıldığı İran'daki üçlü zirve öncesinde Washington'dan İran'la ilgili çelişkili işaretler geliyor. Bir yandan Pentagon, savaş oyunlarına İran'ı da dahil ederken öte yandan da Başkan Trump, Amerika'nın İran'la görüşmek için masaya oturmasına karşı olmadığını söylüyor. İran'ın yapı olarak çözülmekte olduğunu da düşünen Trump, "Eğer görüşmezlerse de kendileri bilir" diye de ekliyor. Dışişleri Bakanı Pompeo da yaptırımlar tam devreye girdikten sonra İran'ın, Hürmüz Boğazı'nı kapatma girişimi olduğu takirde Amerika'nın sıcak çatışmaya bile girebileceğini söylüyor.

ABD 2,5 seneyi aşan bir süre sonra İran'a yeniden ekonomik yaptırımlar uygulamaya başlıyor. Trump Yönetimi'nin İran'a getirdiği yaptırımların ilk bölümü 7 Ağustos tarihinde yürürlüğe girdi. ABD ekonomik yaptırımlarının ikinci bölümü ise Kasım ayında uygulanmaya başlanacak. İlk grup ABD yaptırımları daha çok İran'ın Amerikan doları ile ticaret yapmasını önlemeyi ve İran bankacılık sistemini hedef alıyor. ABD yaptırımlarının İran'ın demir-çelik, kömür, alüminyum ticaretini ve otomotiv sanayisini de hedef aldığı; Trump Yönetimi'nin İran'ın Dünya ile yürüttüğü dış ticareti kesmeyi amaçladığı izleniyor. Yaptırım rejimi İran'ın yolcu uçakları ve uçak parçaları ithalatına, halı ile gıda maddeleri ihracatına da engellemeler getiriyor.

İstanbul'da İslam İşbirliği Teşkilatı'nın (İİT) olağanüstü bir zirvesi yapıldı. Etkinliğin teşebbüskarı Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan olmuştur. Toplantıya Ürdün Kralı, Katar Emiri ve İran Cumhurbaşkanı da katıldı. Katılımcılar, Amerikan Büyükelçiliği`nin Kudüs'e taşınması sonucunda bölgedeki jeopolitik durumu tartıştılar. İİT Zirve sonunda bir dizi kararlar aldı. İsrail ve Amerika Birleşik Devletleri'ne karşı ortak eylemlere ilişkin hükümler de vardır. Ayrıca Kudüs meselesinde destek veren bu iki ülkeye karşı yaptırım uygulama olasılığını da konuştular. Uzmanlar İslam dünyasında belli bir siyasi teşkilatlanmanın olduğunu söylüyorlar. İslam ülkelerinin engelleri aşmak için ciddi adımlar atmaları gerektiğine inanıyorlar. Bu açıdan, ABD politikasını etkileyen üç grubun varlığına ilişkin medya yayınları da dikkat çekicidir. Onlara odaklanmaya gereksinim duyuluyor.

Yazıya ortasından girelim: Suriye'de yaşanan bu son krizin tüm dünya açısından taşıdığı tehdit boyutu halen anlaşılabilmiş değil. Meseleyi sadece "kimyasal kullanımı" ve ona verilen, artık bir klasik haline dönüşmüş "akıllı füze cevabı" ile geçiştirmek; devekuşunun tehlike anında kafasını kuma sakladığı o meşhur hikâye ile eşdeğer olacaktır. Daha da vahimi, bizi o devekuşunun yerine koyacaktır.

Aslında bunu yazmayacactım. Çünkü Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Yeni Azerbaycan Partisi`nin (YAP) 8 Şubat 2018 tarihinde düzenlenen dördüncü kongresinde ülkenin iç ve dış politikası hakkında geniş ve kapsamlı bir konuşma yapmıştı. Ancak daha sonra Ermeni, Rus ve Fransız yetkililerin Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in kongredeki konuşması üzerine yaptığı açıklamalardan sonra bu yazıyı yazmanın gerekli olduğunu düşündüm.