NEWTIMES

Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Soçi ziyareti jeopolitik açıdan ciddi önem arz ediyor. Analistler, Putin-Erdoğan görüşmesini birtakım hususlar açısından dünya politikasında güç dengesini değiştirebilecek olay gibi nitelemeye çalışıyorlar. Bu öngörü ilginç bir şekilde doğrulanmış oldu. Soçi'de Putin ve Erdoğan, küresel jeopolitika ve Orta Doğu'nun geleceğiyle ilgili önemli fikir alışverişi yaptılar. Varılan mutabakatın Suriye'de durumun normalleşmesi açısından önemli rol oynayacağı ön görülüyor. Uluslararası kamuoyunun olaya tepkisi bu tezin önemini onaylıyor. ABD ve Avrupa, Soçi mutabakatıyla ilgili olumlu yönden değerlendirmede bulundu. Mutabakatın yükümlülüklerinin yerine getirilmesi durumunda sorunun tamamen ortadan kaldırılabileceği düşünülüyor. Bu bağlamda Türkiye'nin uluslararası alanda konumunun güçlenmesi büyük önem arz ediyor.

120 üye devlet, 17 gözlemci devlet ve 10 uluslararası örgütü gözlemci statüsünde bünyesinde bulunduran Bağlantısızlık Hareketi'ne Azerbaycan 26 Mayıs 2011'de tam üye olmuştur. Hareket'i Azerbaycan için çekici kılan hiç şüphesiz onun Prensipleri'dir. Azerbaycan için uluslararası hukukun egemenlik, bağımsızlık, toprak bütünlüğü ve iç işlere karışmama prensiplerivaroluşsal kırmızı çizgiler addedilmektedir. Ermenistan tarafından işgal edilen ve yağmalanan Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ ve çevre bölgeleri ile ilgili soruna adalet ve uluslararası hukuk normları çerçevesinde çözüm bulmaya çalışan Azerbaycan Diplomasisi için Bağlantısızlık Hareketi gibi büyük ve etkili platform son derece büyük önem arzetmektedir.

Ankara'nın kuzey Suriye'de askeri harekat başlatmasına dünyanın büyük devletleri farklı tepki verdi. Söz konusu devletler arasında yol göstereni, tehdit edeni, belirli şartlar ileri süreni de oldu. Özellikle Amerika'da çeşitli söylemlere rastlanıyor. Donald Trump, onurlu duruş sergileyemediği için sert şekilde eleştiriliyor. Birleşik Devletler'de ABD'nin, Türkiye'yi cezalandırma hakkına sahip olduğu düşünülüyor. Diğerleriyse Vladimir Putin'in adım atmasını bekliyorlar. Diğer bir kısım ise Fransa ve Britanya'ya umut ediyor. Hepsinin derdi aynı; Türkiye'nin teröre karşı yürüttüğü Barış Pınarı Hareketi'na engel olmak. Fakat garip bir şekilde bazı kesimler nedense Türkiye'nin de büyük bir güç olduğunu ve en önemlisi kendini savunma hakkına sahip olduğunu "unutuyorlar." İşin aslı, bunu unutmuş olmayışları değil de, öyle yapıyorlarmış gibi davranmalarıdır.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Rusya'nın Soçi kentinde düzenlenen 16. Valday Uluslararası Tartışma Kulübü toplantısına katıldı ve uzun bir konuşma yaptı. İlham Aliyev, 15 dakikalık konuşmasında küresel ve bölgesel jeopolitikanın güncel gelişmeleri bazında Rusya-Azerbaycan ilişkilerinin stratejik niteliğine, Ermenistan yönetiminin son dönemde ifade ettiği sorumsuz açıklamalara, Azerbaycan'ın kararlı tutumuna ve kazanılan başarılara yer verdi. Rusya ile iş birliğinin çeşitli yönleri üzerine değerlendirme yapan Azerbaycan Cumhurbaşkanı, bu sürecin hızlı gelişiminden yana olduğunu kaydetti. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in, Başbakan Nikol Paşinyan'ın Yukarı Karabağ sorunuyla ilgili söylediği popülist ifadelere gereken cevabı vermesi özellikle büyük ilgiye neden oldu. Katılımcılar, Azerbaycan Cumhurbaşkanı'nın anlamlı konuşmasını özenle dinlediler.

Rusya'nın himayesiyle kurulan Avrasya Ekonomik Birliği'nin (AEB) vasal Ermenistan'da toplantı düzenlemesi sıradan bir olay değildir. Şimdi Ermenistan AEB dönem başkanlığını yürütüyor. Kuşkusuz Ermenistan gibi asılsız ve saldırgan bir ülkenin böyle bir kuruluşa üye olması AEB için erdemli bir duruş değildir. Tam tersi Ermenistan, hep küslükleri, anlaşmazlıkları, absürt talep ve iddialarıyla AEB dahilinde durumu daha da zorlaştırıyor. Ayrıca Ermenistan'ın, Azerbaycan'a karşı düşmanca tutumunu bu örgütün üyesi olan diğer devletler paylaşmıyor. Buna rağmen analistler, Erivan'da AEB için herhangi bir olumlu sürecin başlayabileceğine de vurgu yapıyorlardı. Toplantının gidişatı gerçek anlamda olumlu bir ilerlemenin elde edilmediğini, bunun yerine yeni vaadlerin verildiğini gözler önüne serdi. Söz konusu vaadler sırasında AEB'in uluslararası alanda saygınlığını arttırabilecek iş birliği girişiminin önemi kaydedildi. Bu bağlamda örgütün İran, Çin, Sungapur, Mısır, İsrail ve diğer ülkelerle ilişkilerinin kurulması imkanları gözden geçirildi.

Avrupa Birliği'nin (AB) Doğu komşularıyla ilişkilerinin derinleşmesine yönelik Doğu Ortaklığı girişiminin 10. yıl dönümü birtakım etkinliklerle kutlandı. Brüksel'de bu konuda AB Zirvesi yapıldı. Batum'daysa üst düzey uluslararası toplantı düzenlendi. Analistler, bu iki toplantının sonuçlarını detaylı analiz ediyor, birtakım ön görülerde bulunuyorlar. Bu bağlamda Güney Kafkasya ülkelerinin Doğu Ortaklığı programına katılımı ve sonuçların analizi ilgi doğurmaktadır. Bazı analistler, program çerçevesinde en çok başarı elde eden ülkenin Gürcistan olduğunu ifade ediyorlar. Aslında, Brüksel de aynı düşünüyor. Ermenistan'la ilgili net bir yaklaşımda bulunmak zor. Ermenistan yönetiminin izlediği ön yargılı politika sonucunda ülkenin Doğu Ortaklığı programında yeri ve rolü netlik kazanadı. Oysa Azerbaycan'la ilgili farklı bir durumun ortaya çıktığı görülüyor. Bakü'nün izlediği bağımsız politika Azerbaycan'ın, Doğu Ortaklığı programı'nda kendine münhasır ve kararlı tutumunu onaylıyor.

ABD Başkanı Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton'un Ukrayna, Moldova, Belarus ve Polonya gezisinin şeması görünüm ve şekil olarak Z harfina benziyor. Bu nedenle bazı analistler şu hususu Zorro filmleriyle de ilişkilendiriyorlar. Yani Amerikalı yetkili, söz konusu ziyareti sırasında mecaz anlamda bir Zorro damgası vurdu. Fakat bu söylenenler dışarıdan bakıldığında böyle görünebilir. Müzakerelerin asıl içeriğinin analizi Bolton'un umduğu şekilde görüşmeler gerçekleştiremediğini ortaya koymaktadır. Bolton, özellikle Minsk'te hayal kırıklığı yaşadı. Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko'yla neredeyse hiçbir konuda mutabakat sağlanamadı. Kiev ve Kişinev'de ise bir hayli derecede ortak tutum oluşturuldu. Bunun yanı sıra John Bolton, Varşova'da Ukrayna, Belarus ve Polonyalı temsilcilerle tekrar bir araya gelip bölgesel güvenlik konularını görüştü. Polonya'daki görüşmelerin Ukrayna-Moldova-Belarus müzakerelerinin bir bakıma devamı nitelikte olduğu anlaşılıyor.

Rusya üretimi olan S-400 hava savunma sisteminin Türkiye tarafından alınmasıyla küresel jeopolitikada bir çalkantı meydana geldi. Amerikan Kongresi, Ankara'ya yönelik politik ve ekonomik yaptırımların uygulanması yönünde çağrıda bulunuyor. ABD Savunma Bakanlığı da Türkiye'nin F-35 programından çıkarılması yönünde ifadelere yer veriyor. Türkiye'nin güvenliğinin Batı'yı asla ilgilendirmediği açıkca görülüyor. Yahut Batı, Türkiye'nin güvenliğini kendi çıkarlarını göz önünde bulundurarak düşünüyor. Oysa bu tümüyle durumu belirsizliğe sürüklüyor. Doğal olarak Türkiye, kendi tutumundan taviz veremez. Batı ise tutumunda değişiklik yapmak ve eşit hukuklu ortak olarak Türkiye ile diyaloga gitmek zorundadır. Fakat bu gelişme hissedilmemektedir. Bu yüzden ABD-Türkiye ilişkilerinde daha bir süre boyunca da riskli gelişmelerin yaşanacağını bekleyebiliriz. Bu gelişmeler bağlamında dünyada nasıl bir süreçlerin yaşanacağı üzerine düşünmek gerekir. Türkiye-Rusya ilişkileri de bu bağlamda ilgi doğurmaktadır.

Avrupa Konseyi Başkanı Donald Tusk'un Azerbaycan ziyaretinin ardından Ermenistan'da ve Gürcistan'da bulunması bölge için güncel olan birtakım jeopolitik konuyu tekrar gündeme taşıdı. Analistler, post-Sovyet coğrafyası için önemli olan bazı hususların daha aktif hale geldiğini belirtiyorlar. Bu noktada Tusk'un Ermenistan'da verdiği demeç ilgi doğuruyor. Tusk, yaptığı açıklamada Ermenistan-Azerbaycan Yukarı Karabağ sorununun uluslararası hukuk normları temel alınmakla Helsinki Nihai Kararı'nın hükümleri gereği çözülmesi gerektiğini açık şekilde ifade etti. Oysa bu Ermenistan'ın işgalci ülke olduğunu onaylamak anlamına geliyor. AB, Azerbaycan'ın egemenliğini, toprak bütünlüğünü ve sınırlarının dokunulmazlığını savunuyor. Bu tutum Doğu Ortaklığı Programı'nın 10. yıl dönümü dolayısıyla düzenlenen uluslararası toplantıda da ifade edildi.

4 Temmuz'da Amerika Birleşik Devletleri bağımsızlığının 243'üncü yılını doldurdu. Bu vesileyle ABD Cumhurbaşkanı, son 70 yılda ilk kez doğrudan halka seslendi ve askeri geçit düzenlendi. Dünyanın çeşitli ülkelerinin başkanları ABD Başkanı'na tebrik mektupları yolladı. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in Başkan Donald Trump'a mektubu büyük ilgiye neden oldu. Bundan önce Azerbaycan'ın ulusal bayramı – Cumhuriyet Günü dolayısıyla ABD Başkanı da İlham Aliyev'e mektup yolladı. Analistler, Azerbaycan Cumhurbaşkanı'nın mektubunda hangi hususlara yer vereceğini ilgiyle bekliyorlardı. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in mektubunda yer verilen tezler bu sorunun kapsamlı şekilde cevaplandırılmasına olanak tanır. Ayrıca İlham Aliyev'in mektubuyla kıyaslandığında Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan'ın, Başkan Trump'ı kutlaması da yapay gözüküyor. Ermenistan Başbakanı, gerçek anlamda hiçbir somut hususlardan söz edemiyor. Genel anlam taşıyan gelişigüzel ifadelerin temelinde somut bir anlam olmadığı kolay şekilde anlaşılıyor. Bu düşünceler doğrultusunda Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in Başkan Trump'a mektubunun ilginç hususlarına değinmeğe karar verdik.