NEWTIMES

Günümüzde İslam ülkelerine karşı birtakım güçlerin ön yargılı ve çifte standartlara dayalı yaklaşım sergiledikleri sır değildir. Artık bazı ülkelerin İslamofobi hastalığına yakalandığı görülüyor. Bu süreç bazında Müslüman devletlerde farklı türden sorunların meydana gelmesi artık daha kapsamlı bir eğilime dönüşmüştür. Mekke'de düzenlenen İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) 14. İslam Zirvesi bu açıdan politika uzmanlarının ilgi odağına dönüştü. İİT'nin 50. kuruluş yıl dönümüne denk gelen toplantıya 57 ülkenin üst düzey temsilcileri katıldı. Çin ve İran Cumhurbaşkanları toplantının katılımcılarına tebrik mektubu yolladı. Mekke Zirvesi'nde Azerbaycan'ı Başbakan Novruz Mammadov'un başkanlığında heyet temsil etti. Zirvenin bitiminde ''Mekke Bildirgesi'' kabul edildi. Bu belgede yer alan hükümler doğrultusunda Zirve'nin jeopolitik yönlerini ele almağa karar verdik.

ABD Başkanı Donald Trump, kısa bir arayla Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'e iki mektup yolladı. Günümüzde küresel jeopolitik süreçlerin hızlı değişimi ve birtakım zıt hususların meydana gelmesi bazında bu büyük ilgi doğuruyor. ABD Başkanı, iki mektubunda da önemli jeopolitik, ekonomik ve enerji konularına kısa şekilde değindi. Başkanı Trump, Azerbaycan'ın bölgenin en başarılı devleti ve lideri olduğunu net ifade etti. Şimdi bu liderliği daha da güçlendirmenin zamanı geldi. Yani Bakü, gerçekleştirdiği başarılı politikayı geliştirerek büyük bir jeopolitik alanda lider rolünü oynayabilir. Bir bakıma Trump, Azerbaycan'la ilgili gerçekleri dünyaya açıyor. Bu düşünceler doğrultusunda Trump'ın ikinci mektubunun temel tezlerine değinmek gereksinimi duymaktayız.

Günümüz küresel jeopolitik manzarasında karışıklıklar ve belirsizlikler artıyor. Devletler arasında ilişkilerde gerilim tırmanıyor, yeni risk ve zıtlıklar meydana geliyor. Böyle bir durumda büyük devletlerin, bağımsızlığını yeni kazanan ülkelerle ilişkilerini hangi prensipler doğrultusunda inşa etmek istediklerinin netlik kazanması büyük önem arz ediyor. ABD Başkanı Donald Trump'ın, Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'e göndermiş olduğu mektup tam da bu açıdan ilgi doğurmaktadır. Doğal olarak genellikle bir tebrik mektubunda politikanın detaylarına yer verilmiyor. Fakat her tebrik mektubunda da somut iş birliği teklifleri yer almamaktadır. Oysa ABD Başkanı, şu kısa mektubunda Azerbaycan'la ilişkilerin çok önemli taraflarına yer vermiştir. Bu hususların küresel ve bölgesel jeopolitik hareketlilik bazında analizine gerek duyulmaktadır.

Milletlerin tarihte yeri ve rolu, karışık siyasi ortamda sorumluluğu üstlenerek ülkesinin kaderinde önemli rol oynayan, ilerici görüşleri ve üstün yönetim becerisiyle istikrarlı ve dayanıklı devlet yönetimi geleneği oluşturan liderin fevkalade misyonu yerine getirmesini gerektirir. Tanrı'nın armağanı olan bu tür seçkin liderler, milletlerinin yüz yıllarca gelişen yönetim düşüncesi, siyasi görüş ve ulusal değerleri doğrultusunda elverişli yönetim şekli ve siyasi veraset geleneği oluşturuyorlar. Ruslar için böyle deha Büyük Petro, Amerikalılar için George Washington, ingilizler için Winston Churchill, Almanlar için Otto von Bismarck, Fransızlar için Charles de Gaulle, Çinliler için Mao Zedong, Türkler için Mustafa Kemal Atatürk, Azerbaycanlılar için ise Haydar Aliyev'dir.

Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in başkanlığıyla yapılan Bakanlar Kurulu toplantısında 2019 yılının ilk üç ayında sosyoekonomik kalkınmanın sonuçları ve ileriki dönemde yapılması gereken görevler masaya yatırıldı. Toplantıda uzun bir konuşma yapan devlet başkanı, net veriler doğrultusunda yılın ilk üç ayında elde edilen başarılara değindi. Sosyoekonomik reformların gerçekleştirilmesi sonucunda vatandaşların yaşam seviyesinin iyileştirilmesi net rakamlarla ifade edildi. Bu bağlamda Azerbaycan'da yapılan reform sürecinin başlıca hususlarına vurgu yapıldı. Devlet başkanı, Azerbaycan'ın uluslararası ilişkileri ve dış politikanın Ermenistan-Azerbaycan Yukarı Karabağ sorunu ile ilgili bölümüne de özellikle yer verdi. Bütün bu gelişmelerin jeopolitik analizinin yapılması gerektiğini düşünüyoruz.

Avrupa Parlamentosu, son toplantılarının birinde tarihi iki karar aldı. Söz konusu kararlarda Avrupa Parlamentosu için oluşan tehlikelere vurgu yapıldı, bu yönde mücadelenin prensipleri ifade edildi. Brüksel'in sorunu gayet ciddiye aldığı anlaşılıyor. Çünkü oluşabilecek tehlikeler iki belgede de detaylı şekilde analiz ediliyor. Bu sorunların genel niteliği ve yıkıcı rolü net biçimde gösteriliyor. Bu hususlar bazında Avrupa Birliği'nin bilgi mücadelesini başlıca tehdit olarak gördüğü anlaşılmaktadır. Bu noktada askeri hususlara da yer veriliyor. Gerek AB üyesi devletler, gerekse de bağımsızlığını yeni kazanan ülkeler için ortak tehlike meydana gelmektedir. Bu durum devletlerin egemenliğini ve sınırların dokunulmazlığını ciddi şekilde risk altında tutuyor. Bütün bu tehditlere karşı önlem alınması için Brüksel, somut faaliyet prensiplerini belirlemiştir ve bu yönde adımlar atmakta kararlı görünüyor. Bu bağlamda AB-Azerbaycan ilişkilerini jeopolitik açıdan ele almağa karar verdik.

Pekin'de "Bir Kuşak, Bir Yol" projesiyle ilgili ikincisi düzenlenen Uluslararası İş Birliği Forumu'nun sona ermesinin ardından analizler yapılmakta ve ön görüler ifade edilmektedir. Çeşitli ülkelerin bu küresel projeye katılım oranının da farklı düzeyde olduğu görülüyor. Girişimin önemli katılımcılarından birisi olan Azerbaycan'ın bu projede önemli yeri bulunuyor. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in Forum'a davet edilmesi ve konuşma yapması bazında Azerbaycan'ın soz konusu projede yer almasının birtakım nedenlerden dolayı önem arz ettiğini söyleyebiliriz. Aynı zamanda Azerbaycan'ın devlet başkanı ile Çin liderinin biraraya gelmesi ilginç jeopolitik hususları ortaya koymaktadır. Tüm bu gelişmeler bazında Azerbaycan Cumhurbaşkanı'nın Forum'a katılmasının jeopolitik analizine değinmeğe karar verdik.

NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Washington'da örgütün 70. kuruluş yıl dönümü etkinliklerinde Azerbaycan'a ilişkin ilginç söylemlerde bulundu. Stoltenberg'in ifade ettiği tezleri analiz eden politika uzmanları, NATO'nun Azerbaycan ile ilişkileri derinleştirmek istediği kanaaetindedirler. Gerçekten Milli Lider Haydar Aliyev'in temelini oluşturduğu Azerbaycan-NATO iş birliği verimli bir şekilde hızla gelişiyor. Bu süreç iki tarafın da isteği doğrultusunda devam ediyor. Bölgedeki büyük devletlerin çıkarlarının sağlanmasına özellikle dikkat ediliyor. Güney Kafkasya'daki diğer devletlerden farklı olarak Azerbaycan'ın NATO yönünde attığı hiçbir adım konşularının rahatsızlığına neden olmamaktadır. Fakat Ermenistan, bu durumdan da yapay şekilde yararlanmağa çalışmaktadır. Ermenistan yönetimi, Azerbaycan'ın NATO ile iş birliği yürüttüğü için kendisinin de Kuzey Atlantik Anlaşması İttifakı'yla ilişkiler kurduğunu ifade ediyor. Bu husus Ermenistan'ın bağımsız şekilde politika yürütemediğini bir kez daha onaylıyor. Ermenistan, hep diğerlerinin hareketlerine ''alternatif'' olarak kararsız biçimde adımlar atıyor. Bu gelişmeler bazında Azerbaycan-NATO ilişkilerinin birtakım özelliklerine değinmeğe karar verdik.

15 Nisan tarihte Azerbaycan ve Ermenistan Dışişleri Bakanları, Yukarı Karabağ sorununun çözümü konusunda müzakereleri sürdürmek için Moskova'da biraraya geldiler. Rusya Dışişleri Bakanı da görüşmede yer aldı. Görüşmenin ardından yayınlanan ortak bildiride taraflar, tümüyle müzakereleri olumlu değerlendirdiler. Politika uzmanları, belirli analizler doğrultusunda öngörülerde bulunmağa çalışıyorlar. Bazen gerçek durumun değil de birilerinin çıkarlarına hizmet eden senaryoların ortaya atıldığı görülüyor. Aslında Moskova görüşü Viyana buluşmasında elde edilen olumlu mutabakatın mantıksal sonucudur. Bu hususları görüşmenin temel içeriğinden ayrı değerlendirmek gerçek durumun yanlış yorumlanmasına yol açabilir. Viyana'da belirli hususlara yer verilmişti. Örneğin, çözüm sürecinin formatı değiştirilemez olduğu kararlılıkla ifade edildi. Moskova'da bu prensip aleyhine bir husus ifade edilmedi. İlaveten, Azerbaycan'ın toprak bütünlüğünün başlıca prensip olarak dikkate alınması gerektiğine vurgu yapıldı. Aynı zamanda, birtakım insancıl adımların atılması gündem konusu oldu. Bütün bu konular Dışişleri Bakanları'nın Moskova görüşmesinin gerçek manzarasının oluşturulması açısından önem arz ediyor. Bu bağlamda Moskova görüşünün jeopolitik analizini yapmağa ihtiyaç hiss ettik.

Bilindiği gibi, günümüzde dünyanın başlıca enerji kaynaklarını petrol, doğal gaz, kömür ile birlikte nükler ve hidro enerji santralleri oluşturmaktadır. Son on yılda buraya kullanımı hızla artmakta olan rüzgar, güneş enerjileri gibi enerji kaynakları da eklenmiştir. Ama eldeki son beş senenin verileri dünya genelinde alternatif enerji kaynakların geniş kullanımına rağmen geleneksel enerji kaynaklarına gereksinimin azalmadığını göstermektedir. Bu durum doğal enerji kaynaklarına sahip bir ülke olan Azerbaycan`ın Avrupa ve dünya ekonomisi için önemini bir kez daha göstermektedir.