NEWTIMES

Ermeni basınında Ermenistan-Azerbaycan Yukarı Karabağ sorununun çözümüne ilişkin propaganda amaçlı ön yargılı ve tahrifedici yazılar yer almaktadır. Birtakım politika uzmanı, işgal sonrası oluşan durumun ebedi ve değiştirilemez olduğunu sunmağa çalışıyor, bu yaklaşımı asla kabul etmeyen Azerbaycan yönetimiyle ilgili yanlış demeçlerde bulunuyorlar. Çözüm sürecinin formatına sadık kalan Bakü yönetimi, hep olumlu tutum sergiliyor ve bu süreç devam ediyor. Azerbaycan yönetiminin talebi hiç değişmiyor: işgalci ülkenin ilhak ettiği Azerbaycan topraklarından çekilmesi gerekir. Bu talep BM İçtüzüğü'ne, uluslararası hukuk normlarına birebir uygun. Fakat Ermenistan, herkesçe açık şekilde görülebilir durumu yıllarca destekcilerinin yardımıyla belirsizliğe sürüklemekte ve bölgede risk faktörü olarak kalmaktadır. Viyana görüşünün ardından Ermenistan yönetiminin, savaş söylemlerinden vaz geçeceği bekleniyordu. Fakat son gelişmeler farklı sürecin yaşandığını gösteriyor. Bu yüzden meselenin bu yönünün jeopolitik analizini yapmağa karar verdik.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı'yla Ermenistan Başbakanı'nın, Ermenistan-Azerbaycan Yukarı Karabağ sorununun çözümüne ilişkin Viyana'da yaptıkları görüşmenin ardından Ermeni medyası absürt ve birbiriyle çelişen haberler yaymaktadır. Galiba Ermeniler kamuoyunun, görüşmelerin içeriğini bilmesinden rahatsız oluyorlar. Bu yüzden Vladimir Putin'i suçlamakta, bazen de İlham Aliyev'in açıklamalarında dile getirdiği sözleri tahrif etmeğe çalışmaktadırlar. Oysa politika yorumcuları, tarafsız olarak Azerbaycan'ın, Ermenistan'ı gerek diplomasi, gerek ekonomik kalkınma, gerekse de askeri alanda önemli ölçüde geride bıraktığını, Azerbaycan'ın, açıkca üstün konumda olduğunu kaydediyorlar. Bu hususlar bazında Ermenistan yönetiminin ve politika uzmanlarının şaşkınlığı ve rahatsızlığı açık şekilde görülüyor. Bu bağlamda sorunun barışçıl yolla çözüm sürecinde mevcut durumun jeopolitik analizi üzerine değinmeğe karar verdik.

NATO'nun 70. kuruluş yıl dönümü dolayısıyla ABD başkentinde ihtişamlı kutlamalar yapıldı. Jübile etkinlikleri gürültülü açıklamalar eşliğinde gerçekleşti. Üye devletler arasında görüş ayrılığı çerçevesinde birtakım olaylar da yaşandı. Politika uzmanları, bu olaylar doğrultusunda analizler yapıyor ve tahminlerde bulunuyorlar. Özellikle ABD-Türkiye ilişkileri konusunda yorumlar yapılmaktadır. Fakat bu konuda önemli bir husus dikkate alınmıyor: Amerika, genellikle NATO üyeleriyle zıtlık içindedir. Fransa ve Almanya'nın, bağımsız Avrupa Ordusu oluşturulması tezini gün ışığına çıkarması tam da bu hususla ilişkilendirilmektedir. Bu gelişmeler bazında Amerika'nın, Türkiye'ye karşı asılsız iddialarının temel yapısını anlamak mümkündür. Diğer yönden, bu noktada Rusya faktörünü de dikkate almak gerekir. Bütün bu hususların yanı sıra NATO'nun 70. kuruluş yıl dönümü bazında büyük devletler arasında jeopolitik ilişkilerin önemli yönlerini detaylı biçimde ele almağa karar verdik.

29 Mart tarihte Avusturya'nın başkenti Viyana'da Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'le Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan arasında gerçekleşen görüşmeye politika uzmanları ve basın mensupları büyük ilgi gösterdiler. İki taraf da Ermenistan-Azerbaycan sorununun çözüm sürecini uzun süreydi yürütemiyordu. Bunun nedeni Ermenistan'da yaşanan siyasi olaylar sonucunda iktidar değişikliğiyle ilgiliydi. Şimdiyse süreç tekrar başlatıldı. Müzakerelere AGİT Minsk Grubu eşbaşkanları da katıldılar. Görüşmenin ardından iki taraf ve eşbaşkanlar bu konuyla ilgili olumlu şekilde bahsettiler. Eşbaşkanlarının yayınladıkları bildiride olumlu husus açık ifade edildi. Ermenistan Başbakanı da tümüyle görüşmelerin faydalı olduğunu belirtti. Bunun yanı sıra konuyla ilgili en net ve ayrıntılı yorumu Azerbaycan Cumhurbaşkanı yaptı. Bu bağlamda Viyana görüşmelerini jeopolitik açıdan ele almağa karar verdik.

Son dönemde politika uzmanları, dünyanın iki büyük jeopolitik güç merkezinin – ABD ve Rusya'nın, Güney Kafkasya'da aktifleştiklerini belirtmektedirler. NATO'nun, Gürcistan'da askeri tatbikat gerçekleştirmesi bu bağlamda ciddi bir husus olarak görülüyor. Politika yorumcuları, bu gelişmeler bazında Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan'ın jeopolitik durumuyla ilgili tahminlerde bulunmağa çalışıyorlar. Yapılan yorumlarda Güney Kafkasya'da Ermenistan ve Gürcistan'ın dış politika ve jeopolitik seçimleriyle ilişkilendirilen "jeopolitik çıkmaz"ın oluşmakta olduğu ifade ediliyor. NATO'nun, Gürcistan'da düzenlediği askeri tatbikat tam da bu bağlamda değerlendiriliyor. Çeşitli parametreler kıyaslandığında bölgede son derece gergin jeopolitik durumun oluşmakta olduğu görülüyor. Güney Kafkasya ülkelerinin yürüttüğü dış politika bu bağlamda daha büyük önem arz ediyor. Bu çerçevede bölgede oluşan jeopolitik durumu detaylı biçimde ele almağa çalıştık.

Azerbaycan Cumhuriyeti Başbakanı Novruz Mammadov, Milli Meclis'te Bakanlar Kurulu 2018 yıllık faaliyet raporunu sundu. Rapor, tüm ayrıntılarına kadar milletvekillerinin büyük ilgisini çekti. Raporu kapsamlı şekilde yorumlayarak sunan Başbakan, hükümetin geçtiğimiz yıldaki faaliyetini detaylı biçimde anlattı. Raporda kaydedilenler doğrultusunda geçen yıl hükümetin, faaliyetini ülkenin stratejik kalkınma programına uygun biçimde yürüttüğü görülüyor. Bu bağlamda Cumhurbaşkanı'nın belirlediği bütün hedeflere ulaşılmasına çalışıldığı anlaşılıyor. Sonuçta bütün alanlarda başarılı sonuçlar elde edilmiştir. Başbakan'ın sunduğu raporun analizi Azerbaycan'ın, 2018 yılında büyük başarılar elde ettiğini gösteriyor. Bu başarılar üzerine detaylı yorum yapılmasının önemini dikkate alarak konunun tüm ayrıntılarını ele almak gereksinimi duymaktayız.

Azerbaycan'ın, Birleşmiş Milletler üyeliğinin 27. yıldönümü tamamlandı. Politika uzmanları, 2 Mart 1992'den günümüze kadar Azerbaycan ile BM arasında ilişkilerin kaydadeğer şekilde geliştiği yönünde ortak görüş belirtmektedirler. Azerbaycan, bu süre zarfında BM ile ilişkilerini bütün alanlarda hızla geliştirmeği başarmıştır. Fakat bağımsızlığın ilk yıllarında BM ile ilişkilerde birtakım sorunlar yaşanıyordu. Dönemin Azerbaycan yönetiminin politik açıdan deneyimsizliği ve bazı güçlerin tahripkar faaliyetleri sonucunda ülke, BM ile aktif şekilde iş birliği yapamadı. Milli Lider Haydar Aliyev'in yönetime dönüşüyle durum tamamen değişti. Söz konusu dönemden itibaren Azerbaycan'la BM arasında iş birliği kapsamlı şekilde devam etmenin yanı sıra bağımsız Azerbaycan'ın çıkarları doğrultusunda gelişti. Bu bağlamda Azerbaycan-BM ilişkilerinin jeopolitik özellikleri üzerine detaylı değinmenin gerekli olabileceğini düşünüyoruz.

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Tahran'da büyük bir ihtişamla ağırlandı. Yollara kırmızı halılar serildi. İran Cumhurbaşkanı ve Dini Lideri, Ermeni "turuncu devrim kahramanı"na özel ilgi ve saygı gösterdi. Nikol Paşinyan'a birtakım vaatlerde bulunuldu. Hasan Ruhani ile Paşinyan, ikili görüşmenin ardından birtakım konularda mutabakat sağlandığını beyan ettiler. Ayrıca Paşinyan, Ermenistan ve İran arasında serbest ticaret bölgesi oluşturmanın perspektiflerine de değindi. Ermenistan'ın, Avrasya Ekonomik Birliği'nin dönem başkanlığını yapmasının bu açıdan iyi bir fırsat olduğu belirtildi. Hasan Ruhani de bazı alanlarda iş birliği yapılması gerektiğini ifade etti. Görüşme sırasında başlıca olarak gaz projelerinin gerçekleştirilmesi konusu ele alındı. Bütün bu hususlar bölgede karışık jeopolitik görünümün oluşması bazında yaşanıyor. İlk baktığımızda ABD ve Rusya'ya kafa tutmak olarak görülen bu ziyaretin aslında gerçek jeopolitik anlamı nedir? Bu soruya cevap aramak için konuyu detaylı biçimde ele almamız gerekiyor.

Dünya çapında jeopolitik hareketliliğin gelişme hızı ve düzensizliğiyle ilgili politika uzmanları farklı yorumlar yapıyorlar. Bu konuda yaygın olan genel görüşe göre küresel gerilim her geçen gün artıyor. Bu husus kendisi de riskleri arttırıyor. En son Münih Güvenlik Konferansı'nda bu konuda detaylı fikir alışverişi yapıldı. Bu durumda Güney Kafkasya ülkelerinin izleyeceği dış politika merak uyandırıyor. Ermenistan siyaset camiasında yer alan haberler bu ülkenin tutumu konusunda belirli tahminlerde bulunmağa olanak tanır. Analizler Ermenistan yönetiminin, küresel ve bölgesel alanda oluşan süreci hala gerektiği kadar idrak edemediğini gösteriyor. Ermenistan yönetimi, gerçeğe dayanmayan tutum sergilemekte devam ediyor. Oysa bu bir taraftan bölgede riskleri arttırıyor, diğer taraftan Ermenistan'da durumu daha da zorlaşdırıyor. Bu bağlamda Ermenistan ve destekcilerinin attığı adımlar üzerine değinmek gereksinimi duymaktayız.

Modern dönemde bağımsız politika yürütmek asla kolay olmamaktadır. Günümüzde küresel çapta zıtlıklarla dolu bir jeopolitik süreç yaşanıyor. Büyük devletler kendi çıkarlarını sağlamak için güç kullanmaktan kaçınmıyorlar. Bu durumda uluslararası hukuk kurallarının ihlalleri yapılabilir ve uluslararası örgütlerin iradesi dikkate alınmıyor. Böyle bir ortamda bağımsızlıklarını sağlamış ülkelerin dış politikayı hangi prensipler doğrultusunda oluşturması konusu büyük önem taşır. Ayrıca bağımsızlığını yeni kazanan devletlerin dış politikanın yönünü belirledikleri artık birkaç yıl oldu. Azerbaycan'ın dış politikasında başlıca prensip neden oluşuyor? Günümüzde bu prensiplerin gözetilmesi ne kadar mümkün olabilir? Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Real Televizyonuna verdiği röportajda bu tür soruları detaylı biçimde cevapladı.