NEWTIMES

21-22 Kasım'da Azerbaycan Cumhurbaşkanı'nın, Türkmenistan'ın başkenti Aşkabat'ta ziyarette bulunması politika uzmanlarının büyük ilgisine neden oldu. Birkaç yıl önce iki ülke arasında ilişkilerde belirli sorunlar ortaya çıkmıştı. Şimdi bu sorunların ortadan kaldırıldığına bütün dünya şahitlik etti. Bu sonuca ulaşılmasında Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in benzersiz katkısı bulunuyor. Azerbaycan Cumhurbaşkanı, sabırlı, rasyonel ve ileri görüşlü politika yürüterek kardeş Türkmenistan ile ilişkilerin ihtilaf düzeyine ulaşmasının önüne geçti. Artık iki kardeş ülke stratejik ilişkilerin derinleştirilmesine ve pekiştirilmesine ilişkin programlar üzerinde çalışıyor. Türkmenistan başkentinde imzalanan anlaşmalar bunun somut belirtilerinden biri oldu. Cumhurbaşkanı Aliyev'in ziyaretinin jeopolitik ve ekonomik yönleri ve bu hususların iletişim-ulaştırma alanlarıyla bağlantısı konusuna detaylı değinmek istedik.

ABD merkezli düşünce kuruluşu Stratfor, önümüzdeki yıl için yaptığı analizler ve verdiği tahminlerle büyük bir rahatsızlığa neden olmuştur. Stratfor'a göre, 2019 yılında Güney Kafkasya'da Amerika, İran ve Rusya arasında gerilim tırmana, bölge ülkeleri – Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan bundan etkilenebilir. Fakat ABD'nin, söz konusu devletlerin her birine ilişkin farklı yaklaşımları bulunuyor. Stratfor, Washington'un Ermenistan ve Gürcistan'ı Rusya'ya karşı, Azerbaycan'ı ise İran'a karşı kullanmağa çalışacağını iddia ediyor. Bunun için Ermenistan'a silah satışı, Gürcistan'a ise silah satışının yanı sıra ortak askeri tatbikat düzenlemek teklifi yapılacak. Azerbaycan'la ilişkiler hususunda ABD, İran'la ekonomi ve enerji alanında ilişkileri askıya almağı teklif edebilir. Tüm bu hususlar, sonuçta bölgede jeopolitik açıdan riskleri artırabilir. Bu yüzden Stratfor'un tahminlerine dayanarak Güney Kafkasya'da önümüzdeki yıl jeopolitik hareketliliğin değişmesi üzerine yorum yapmak gerekliliği duymaktayız.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in, Beyaz Rusya'ya gerçekleştirdiği beşinci ziyaret politika uzmanlarının büyük ilgisine neden oldu. Beyaz Rusya Cumhurbaşkanı Azerbaycan Cumhurbaşkanı'nı sabırsızlıkla beklediklerini açıkca dile getirdi. Cumhurbaşkanları, yaptıkları görüşmelerde ciddi konuları ele aldılar ve mutabakata vardılar. İki ülke arasında çeşitli alanlarda anlaşmalar imzalandı. İlham Aliyev ve Aleksandr Lukaşenko, ortak bildiriyi de imzaladı. Tüm bu söylenenler doğrultusunda politika uzmanları, Azerbaycan-Beyaz Rusya ilişkilerini bölgesel ve küresel bazda değerlendirmeğe çalışıyorlar. Uzmanlar, Bakü'nün ve Minsk'in, samimi stratejik partner olduklarını bir kez daha onayladıklarını kesin bir dille söylemekteler. Bu eğilimin daha da gelişeceği bekleniyor. Konunun bu yönü birtakım jeopolitik faktörlerle ilgilidir. Bu faktörlerın birbirine bağlantılı şekilde yorumlanması Azerbaycan Cumhurbaşkanı'nın, Beyaz Rusya ziyaretinin üç tarihi özelliği üzerine konuşmak için zemin oluşturuyor.

Avrupa Birliği'nin (AB) potansiyeli ve küresel jeopolitik süreçte oynadığı rol açısından büyük güç olduğu itiraf ediliyor. AB üyesi ülkeler arasında dünyanın en gelişmiş devletleri bulunuyor. G7 ülkelerinin dördü AB üyesi. Politika uzmanları, AB'yle ilgili siyasi, ideolojik ve jeopolitik konulara hassasiyet gösteriyorlar. Son dönemde bu ihtiyaç AB'nin şuanki durumu ve geleceği yönünde farklı uzman yorumlarının sayının artması bazında daha ilgi çekici hale gelmiştir. Gerçekten, AB, hangi zorluklarla karşı karşıya ve bu sorunlar AB'yi nasıl etkileyebilir? AB, iç ve dış etkenlerden kaynaklanan olaylara nasıl tepki veriyor? Bu tür sorulara cevap aramak için AB'ye ilişkin birtakım önemli özelliklere değinmek gerekmektedir.

Dünya medyası, Amerikan yönetiminin Kasım başlarında hazırladığı iki kararın sıradan bir olay olmadığına vurgu yapıyor. Politika yorumcuları, şu iki olayın aslında birbiriyle bağlantısı olan, fakat çeşitli alanları kapsayan gelişmeler olduğunu özellikle kaydediyorlar. Kararlar dediğimizde İran'a karşı yaptırımların 5 Kasım tarihte tam gücüyle yürürlüğe girmesini ve ABD'nin, PKK terör örgütünün sözde yönetici 3 terörist başına 15 milyon dolar ödül konulduğuyla ilgili açıklamasını kastediyoruz. Orta Doğu'da ve yakın jeopolitik coğrafyada yaşanan olaylara aynı açıdan baktığımızda şu iki olayın son derece tehlikeli senaryodan kaynaklanabileceğini düşünmemiz için ipuçları görebiliriz. Zira, İran'a karşı yaptırımlar, geniş coğrafyada halkların trajedisine, fakirliğine ve karışıklıklara yol açıyor. PKK'yı ortadan kaldırmak bazında kurulan yeni terör örgütü, mevcut durumu kendi yararına kullanarak yeni trajedilere neden olabilir. ABD, başka bir terör örgütünün hukuki açıdan reabilitasyonuna gayret etmekle işte bu amacını ortaya koymuş oluyor. Bu bağlamda oluşabilecek manzaraya ilişkin yorum yapmak istedik.

Dünya Bankası, yeni İş Yapma Kolaylığı Raporu'nu yayınladı. Rapor'da 150'yi aşkın ülkenin ekonomik durumuna ilişkin rakamlar yer alıyor. Ayrıca iş hayatının kolaylaştırılmasına ilişkin derecelendirme tablosu da yapılmıştır. Rapor'da Azerbaycan'da iş hayatının kolaylaştırılması yönünde ciddi olumlu sonuçların olduğu kaydediliyor. Azerbaycan, bu yönde büyük başarılar kazanan 10 ülke arasında yer alıyor. Günümüz küresel jeopolitik durumunda ve dünyanın gelişmiş ülkelerinde bile krizin duyulduğu bir aşamada bağımsız Azerbaycan'ın notunun yükseltilmesi önemli gerçekleri bir kez daha ortaya çıkarıyor. Jeopolitik-ekonomik hareketlilik konunun önemli yönlerinden birini oluşturuyor. Bu yüzden söz konusu hususa detaylı değinmeden geçemeyiz.

Küresel boyutta gelişmelerin hızlı şekilde değiştiği herkese malum. Siyaset bilimcileri, son dönemde bu değişimin bölgesel düzeyde de ciddi biçimde etki oluşturduğuna vurgu yapıyorlar. Bu bağlamda Güney Kafkasya'yla ilgili görülen olayların jeopolitik açıdan değerlendirilmesi daha güncel konuma gelmiş bulunuyor. Bir yönden ABD ile Rusya'nın aktifleşmesi, bir diğer yönden ise İran'a karşı yaptırımların tam şekilde onaylanması yeni sorular oluşturmaktadır. Kuşkusuz, bölge ülkeleri de yaptırımların etkisi dışında kalamaz. Uzman yorumcular, artık finans alanında durumun değişebileceğinin ilk sinyallerini veriyorlar. Sorumluluk gerektiren bu aşamada tarihi Dolmabahçe Sarayı'nda Türkiye-Azerbaycan-İran ve Türkiye-Azerbaycan-Gürcistan Üçlü Dışişleri Bakanları Toplantısı'nın düzenlenmesi büyük öneme haiz. Uzman yorumcular, bu gelişmeleri bölgesel işbirliği açısından yeni sayfanın açılması olarak değerlendiriyorlar. Bu konuya ilişkin detaylı inceleme yapma gereksinimi duymaktayız.

Azerbaycan başkentinde düzenlenen VI. Uluslararası İnsani Forumu başarıyla sona erdi. Bu sefer Forum'un temel konusu yaratıcılık ve insan gelişimi oldu.Tabii, bu konular tümüyle hümanizm bağlamında ele alındı. Forum'a dünyanın farklı bölgelerinden yüzlerce kişi katıldı. Açılış töreninde Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, uzun bir konuşma yaptı. Katılımcılar, iki gün boyunca konuya ilişkin ilginç fikir alış-verişi yaptılar. Forum, ayrıca Güney Kafkasya'da bazı güçlerin gerilimi daha da artırmağa gayret etmesi sonucunda oluşan genel manzaranın bir haylı zıt konuma gelmesi açısından da önem arzediyordu. Ermenistan, bu süreç bağlamında sözde insani konuda toplantı düzenlemeğe gayret etti. Fakat net bir sonuc alamadı. Bakü Uluslararası İnsani Forumu'nda ise tüm dünya için güncel olan ve farklı alanları kapsayan önemli konulara değinildi. Bu açıdan Forum'un jeopolitik önemini detaylı inceleme gereksinimi duymaktayız.

Kamuoyu şöyle varsayıyor; Washington Muhammed bin Selman'a koşulsuz destek vermiş durumda. Resmi Washington'un davranışlarına bakıldığında bu varsayım doğru olabilir. Ancak şunu da göz ardı etmeyelim Amerikan derin devletinde Muhammed bin Selman'a (MBS) yönelik ciddi bir tartışma var. ABD'nin ulusal güvenlik çıkarları için MBS'nin hayati olduğunu savunanlar tabii ki var. Ama buna karşı Suudi Arabistan'da, ABD'nin üzerinde oynaması gereken asıl ismin Muhammed bin Nayef (MBN) olduğunu ve onun MBS yerine geçirilmesini savunanlar da var. Bana söylenen Kaşıkçı olayından sonra bu iki grubun arasındaki tartışmanın iyice şiddetlendiği yolunda.

Günümüz dünyasında somut programların gerçekleştirilmesi kolay değildir. Tüm insanlığı kapsayan çeşitli nitelikte krizler ortaya birtakım zorluklar çıkarıyor. Özellikle, Güney Kafkasya bölgesinde jeopolitik ve jeoekonomik manzara son derece karmaşık. Yaşananlardan alınan deneyim, Azerbaycan'ın gerçekleştirmek istediği büyük ve önemli projelere engel olmağa çalışan güçlerin bulunduğunu gösteriyor. "Asrın Anlaşması", TANAP ve TAP'la ilgili süreçlerde, Güney Gaz Koridoru projesinin gerçekleştirilmesinde tüm bu söylenenlere şahit olduk. Azerbaycan'ın yurt dışında en büyük yatırımı olma özelliğine sahip STAR Rafinerisi'nin kullanıma sunulması bu bağlamda çok önemli jeopolitik ve jeoekonomik olaydır. Azerbaycan ve Türkiye Cumhurbaşkanları, Rafineri'nin açılış töreninde yaptıkları anlamlı konuşmalarında bu konuya geniş yer verdiler. Bu yüzden söz konusu hususlara detaylı değinmek istedik.