NEWTIMES

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye ile ABD arasında gerginlik noktalarından F-35 savaş uçaklarının teslimatına ilişkin açıklama yaptı. Erdoğan, Türkiye'nin ABD'nin dayatmalarına maruz kaldığını savundu.

Dışişleri Sözcüsü Hami Aksoy "ABD'den YPG konusunda Türkiye'nin güvenliği için somut adım bekliyoruz" dedi.

NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, Washington'da örgütün 70. kuruluş yıl dönümü etkinliklerinde Azerbaycan'a ilişkin ilginç söylemlerde bulundu. Stoltenberg'in ifade ettiği tezleri analiz eden politika uzmanları, NATO'nun Azerbaycan ile ilişkileri derinleştirmek istediği kanaaetindedirler. Gerçekten Milli Lider Haydar Aliyev'in temelini oluşturduğu Azerbaycan-NATO iş birliği verimli bir şekilde hızla gelişiyor. Bu süreç iki tarafın da isteği doğrultusunda devam ediyor. Bölgedeki büyük devletlerin çıkarlarının sağlanmasına özellikle dikkat ediliyor. Güney Kafkasya'daki diğer devletlerden farklı olarak Azerbaycan'ın NATO yönünde attığı hiçbir adım konşularının rahatsızlığına neden olmamaktadır. Fakat Ermenistan, bu durumdan da yapay şekilde yararlanmağa çalışmaktadır. Ermenistan yönetimi, Azerbaycan'ın NATO ile iş birliği yürüttüğü için kendisinin de Kuzey Atlantik Anlaşması İttifakı'yla ilişkiler kurduğunu ifade ediyor. Bu husus Ermenistan'ın bağımsız şekilde politika yürütemediğini bir kez daha onaylıyor. Ermenistan, hep diğerlerinin hareketlerine ''alternatif'' olarak kararsız biçimde adımlar atıyor. Bu gelişmeler bazında Azerbaycan-NATO ilişkilerinin birtakım özelliklerine değinmeğe karar verdik.

15 Nisan tarihte Azerbaycan ve Ermenistan Dışişleri Bakanları, Yukarı Karabağ sorununun çözümü konusunda müzakereleri sürdürmek için Moskova'da biraraya geldiler. Rusya Dışişleri Bakanı da görüşmede yer aldı. Görüşmenin ardından yayınlanan ortak bildiride taraflar, tümüyle müzakereleri olumlu değerlendirdiler. Politika uzmanları, belirli analizler doğrultusunda öngörülerde bulunmağa çalışıyorlar. Bazen gerçek durumun değil de birilerinin çıkarlarına hizmet eden senaryoların ortaya atıldığı görülüyor. Aslında Moskova görüşü Viyana buluşmasında elde edilen olumlu mutabakatın mantıksal sonucudur. Bu hususları görüşmenin temel içeriğinden ayrı değerlendirmek gerçek durumun yanlış yorumlanmasına yol açabilir. Viyana'da belirli hususlara yer verilmişti. Örneğin, çözüm sürecinin formatı değiştirilemez olduğu kararlılıkla ifade edildi. Moskova'da bu prensip aleyhine bir husus ifade edilmedi. İlaveten, Azerbaycan'ın toprak bütünlüğünün başlıca prensip olarak dikkate alınması gerektiğine vurgu yapıldı. Aynı zamanda, birtakım insancıl adımların atılması gündem konusu oldu. Bütün bu konular Dışişleri Bakanları'nın Moskova görüşmesinin gerçek manzarasının oluşturulması açısından önem arz ediyor. Bu bağlamda Moskova görüşünün jeopolitik analizini yapmağa ihtiyaç hiss ettik.

Ermeni basınında Ermenistan-Azerbaycan Yukarı Karabağ sorununun çözümüne ilişkin propaganda amaçlı ön yargılı ve tahrifedici yazılar yer almaktadır. Birtakım politika uzmanı, işgal sonrası oluşan durumun ebedi ve değiştirilemez olduğunu sunmağa çalışıyor, bu yaklaşımı asla kabul etmeyen Azerbaycan yönetimiyle ilgili yanlış demeçlerde bulunuyorlar. Çözüm sürecinin formatına sadık kalan Bakü yönetimi, hep olumlu tutum sergiliyor ve bu süreç devam ediyor. Azerbaycan yönetiminin talebi hiç değişmiyor: işgalci ülkenin ilhak ettiği Azerbaycan topraklarından çekilmesi gerekir. Bu talep BM İçtüzüğü'ne, uluslararası hukuk normlarına birebir uygun. Fakat Ermenistan, herkesçe açık şekilde görülebilir durumu yıllarca destekcilerinin yardımıyla belirsizliğe sürüklemekte ve bölgede risk faktörü olarak kalmaktadır. Viyana görüşünün ardından Ermenistan yönetiminin, savaş söylemlerinden vaz geçeceği bekleniyordu. Fakat son gelişmeler farklı sürecin yaşandığını gösteriyor. Bu yüzden meselenin bu yönünün jeopolitik analizini yapmağa karar verdik.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı'yla Ermenistan Başbakanı'nın, Ermenistan-Azerbaycan Yukarı Karabağ sorununun çözümüne ilişkin Viyana'da yaptıkları görüşmenin ardından Ermeni medyası absürt ve birbiriyle çelişen haberler yaymaktadır. Galiba Ermeniler kamuoyunun, görüşmelerin içeriğini bilmesinden rahatsız oluyorlar. Bu yüzden Vladimir Putin'i suçlamakta, bazen de İlham Aliyev'in açıklamalarında dile getirdiği sözleri tahrif etmeğe çalışmaktadırlar. Oysa politika yorumcuları, tarafsız olarak Azerbaycan'ın, Ermenistan'ı gerek diplomasi, gerek ekonomik kalkınma, gerekse de askeri alanda önemli ölçüde geride bıraktığını, Azerbaycan'ın, açıkca üstün konumda olduğunu kaydediyorlar. Bu hususlar bazında Ermenistan yönetiminin ve politika uzmanlarının şaşkınlığı ve rahatsızlığı açık şekilde görülüyor. Bu bağlamda sorunun barışçıl yolla çözüm sürecinde mevcut durumun jeopolitik analizi üzerine değinmeğe karar verdik.

NATO'nun 70. kuruluş yıl dönümü dolayısıyla ABD başkentinde ihtişamlı kutlamalar yapıldı. Jübile etkinlikleri gürültülü açıklamalar eşliğinde gerçekleşti. Üye devletler arasında görüş ayrılığı çerçevesinde birtakım olaylar da yaşandı. Politika uzmanları, bu olaylar doğrultusunda analizler yapıyor ve tahminlerde bulunuyorlar. Özellikle ABD-Türkiye ilişkileri konusunda yorumlar yapılmaktadır. Fakat bu konuda önemli bir husus dikkate alınmıyor: Amerika, genellikle NATO üyeleriyle zıtlık içindedir. Fransa ve Almanya'nın, bağımsız Avrupa Ordusu oluşturulması tezini gün ışığına çıkarması tam da bu hususla ilişkilendirilmektedir. Bu gelişmeler bazında Amerika'nın, Türkiye'ye karşı asılsız iddialarının temel yapısını anlamak mümkündür. Diğer yönden, bu noktada Rusya faktörünü de dikkate almak gerekir. Bütün bu hususların yanı sıra NATO'nun 70. kuruluş yıl dönümü bazında büyük devletler arasında jeopolitik ilişkilerin önemli yönlerini detaylı biçimde ele almağa karar verdik.

29 Mart tarihte Avusturya'nın başkenti Viyana'da Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'le Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan arasında gerçekleşen görüşmeye politika uzmanları ve basın mensupları büyük ilgi gösterdiler. İki taraf da Ermenistan-Azerbaycan sorununun çözüm sürecini uzun süreydi yürütemiyordu. Bunun nedeni Ermenistan'da yaşanan siyasi olaylar sonucunda iktidar değişikliğiyle ilgiliydi. Şimdiyse süreç tekrar başlatıldı. Müzakerelere AGİT Minsk Grubu eşbaşkanları da katıldılar. Görüşmenin ardından iki taraf ve eşbaşkanlar bu konuyla ilgili olumlu şekilde bahsettiler. Eşbaşkanlarının yayınladıkları bildiride olumlu husus açık ifade edildi. Ermenistan Başbakanı da tümüyle görüşmelerin faydalı olduğunu belirtti. Bunun yanı sıra konuyla ilgili en net ve ayrıntılı yorumu Azerbaycan Cumhurbaşkanı yaptı. Bu bağlamda Viyana görüşmelerini jeopolitik açıdan ele almağa karar verdik.

ABD, BM Güvenlik Konseyinde tek taraflı Golan Tepeleri kararıyla yalnız kalırken, Konseyin diğer 14 üyesi işgal altındaki bölgenin İsrail toprağı olmadığı konusunda birleşti.

Son dönemde politika uzmanları, dünyanın iki büyük jeopolitik güç merkezinin – ABD ve Rusya'nın, Güney Kafkasya'da aktifleştiklerini belirtmektedirler. NATO'nun, Gürcistan'da askeri tatbikat gerçekleştirmesi bu bağlamda ciddi bir husus olarak görülüyor. Politika yorumcuları, bu gelişmeler bazında Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan'ın jeopolitik durumuyla ilgili tahminlerde bulunmağa çalışıyorlar. Yapılan yorumlarda Güney Kafkasya'da Ermenistan ve Gürcistan'ın dış politika ve jeopolitik seçimleriyle ilişkilendirilen "jeopolitik çıkmaz"ın oluşmakta olduğu ifade ediliyor. NATO'nun, Gürcistan'da düzenlediği askeri tatbikat tam da bu bağlamda değerlendiriliyor. Çeşitli parametreler kıyaslandığında bölgede son derece gergin jeopolitik durumun oluşmakta olduğu görülüyor. Güney Kafkasya ülkelerinin yürüttüğü dış politika bu bağlamda daha büyük önem arz ediyor. Bu çerçevede bölgede oluşan jeopolitik durumu detaylı biçimde ele almağa çalıştık.