Vaşinqtonun yardımları: təhlükəsizlik ön planda

Siz buradasınız: Əsas səhifə »» Şərhlər »»

0 şərh Yazı aralığı+- AFont Ölçüsü+- Çap

 11780

Yazı aralığı+- AFont Ölçüsü+- Çap

Newtimes.az editor@newtimes.az Müəllifin digər yazıları

11.03.2013 10:00

Bakı, 11 mart 2013 – Newtimes.az

Amerikanın dünyanın müxtəlif regionları üçün ayırdığı ənənəvi yardım paketində dəyişikliklər müşahidə edilir. Artıq rəsmi Vaşinqton iqtisadi inkişafa deyil, yerlərdə dövlətlərin təhlükəsizliyinin təmininə üstünlük verməyə başlayıb. Bu dəyişikliyin səbəbləri üzərində düşünməyə dəyər.

Coşua Kuçera müstəqil jurnalistdir. Mərkəzi Asiya, Qafqaz və Yaxın Şərq üzrə ixtisaslaşıb. O, ABŞ mətbuatında həmin regionlarla bağlı maraqlı məqalələrlə çıxış edir. C.Kuçeranın "EurasiaNet”-dəki "The Bug Pit” bloqunda növbəti yazısı dərc edilib (bax: Joshua Kucera. U.S. Aid To Caucasus, Central Asia To Drop, Except For Security, www.eurasianet.org, 20 fevral 2013). Orada diqqəti çəkən bir sıra məqamlar vardır.

Məqalənin əsas məzmunu Vaşinqtonun Mərkəzi Asiya və Qafqaz ölkələrinə yardımları azaltması fonunda təhlükəsizlik məsələlərinə əvvəlki səviyyədə maliyyə dəstəyi verməsindən ibarətdir. Birincisi, Qazaxıstan, Özbəkistan, Tacikistan, Qırğızıstan, Azərbaycan, Ermənistan və Gürcüstana 2013-cü ildə əvvəlki illərə nisbətən daha az vəsait ayrılması planlaşdırılır. İkincisi, indi ABŞ Müdafiə Nazirliyi həmin ölkələrə daha çox maliyyə yardımı etməyə başlayıb.

Bu iki məqamı C.Kuçera üzərində düşünülməli olan mühüm amillər kimi qiymətləndirib. Mərkəzi Asiya və Qafqaz ölkələrinin təhlükəsizliyinə nəyə görə daha çox diqqət yetirilməyə başlanıb? Vaşinqton hansısa təhlükələr və ya risklərimi nəzərə alır? Təhdidlər nələrdən ibarətdir?

Müəllif bu suallara rəqəmlərin dili ilə cavab verməyə çalışıb. Dövlət Departamenti Qafqaz ölkələrinə yardımı 24 faiz azaltmağı nəzərdə tutub. Həmin dövlətlərin təhlükəsizliyinə yardım üçün isə əvvəlki maliyyə miqdarı saxlanır. Mərkəzi Asiya ölkələri üçün yardımların miqdarının 13 faiz azaldılması təklif edilir. Qafqazda olduğu kimi, təhlükəsizlik xərcləri əvvəlki səviyyədə saxlanır.

Bütövlükdə 2012-ci illə müqayisədə Mərkəzi Asiya dövlətlərinə yardım 15,3 milyon ABŞ dolları həcmində azaldılır. "Sülh və təhlükəsizlik” kateqoriyası üzrə isə əvvəlki 30,3 milyon dollar saxlanılır. Qafqaz dövlətləri üçün nəzərdə tutulan yardım keçən illə müqayisədə 28,6 milyon ABŞ dolları azdır. Təhlükəsizlik sahəsinə isə 34,9 milyon dollar maliyyə yadımı göstərmək planlaşdırılıb.

Ən çox ixtisarlar iqtisadi inkişaf üçün nəzərdə tutulan yardımlarda gözlənilir. Gürcüstan daha çox kömək alacaq. Onun təhlükəsizliyi üçün ayrılacaq məbləğ əvvəlki səviyyəsində qalacaq – 21,7 milyon dollar.

Gürcüstandan sonra daha çox yardım alacaq ölkə Qırğızıstandır – 47 milyon dollar. Təhlükəsizlik sahəsinə əvvəlki ildə ayrılmış 6,3 milyon dollar əvəzinə, 9,2 milyon dollar nəzərdə tutulub.

Ermənistana 2012-ci ildə verilmiş 44,3 milyon dollar əvəzinə, 36,6 milyon dollar nəzərdə tutulub. Təhlükəsizlik üçün yardımda isə təqribən əvvəlki miqdar saxlanıb – 8,9 milyon dollar. Azərbaycana keçən il 20,9 milyon dollar yardım ayrılmışdı. Bu il həmin rəqəm 16,3 milyon dollar təşkil etməlidir. Təhlükəsizlik sferasına isə əvvəlki kimi 4,3 milyon ABŞ dolları yardım ayırmaq planlaşdırılıb.

Bu rəqəmlərin müqayisəsi göstərir ki, Amerika Mərkəzi Asiya və Qafqaz ölkələrinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə daha çox diqqət yetirməyə başlayır. Bunun səbəbi region uğrunda böyük dövlətlərin mübarizəsinin güclənməsi ola bilər. Eyni zamanda, Yaxın Şərqdən qaynaqlanan bir sıra təhdidləri nəzərə almaq lazım gəlir.

Məsələnin digər tərəfi, mümkündür ki, İranın nüvə proqramı ilə əlaqəlidir. Tehran uranı zənginləşdirməkdə davam edir. Qərb isə daha çox təhdidlər yağdırır. Belə proqnozlar var ki, İrana qarşı sərt tədbirlər görüləcək. O halda regiondakı və ona yaxın bölgələrdəki ölkələrin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi məsələsi daha aktual olur. Artıq böyük dövlətlərin Qafqaz və Mərkəzi Asiya istiqamətlərinə əlavə hərbi qüvvələr cəlb etdiyi haqqında informasiyalar mövcuddur.

Bunlar onu göstərir ki, həmin regionlarda tam və dayanıqlı sabitliyin təmin edilməsi hələlik müəyyən şübhələr doğurur. Görünür, böyük dövlətlər öz maraqları üçün başqalarının təhlükəsizliyini təhdid altında saxlamaq metodundan əl çəkmək fikrində deyillər.

Newtimes.az