NEWTIMES

İkinci Qarabağ müharibəsinin sona çatması və Azərbaycan ərazilərinin işğaldan azad edilməsilə Cənubi Qafqazda geosiyasi və geoiqtisadi vəziyyət kökündən dəyişib. Prinsipial olaraq bölgədə yeni situasiya yaranıb. Bu barədə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Yeni Azərbaycan Partiyasının (YAP) növbədənkənar VII qurultayında söylədiyi nitqində geniş bəhs edib. Dövlət başçısı dərin təhlil əsasında Azərbaycanın son 17 ildə həyata keçirdiyi xarici siyasətin taktiki və strateji özəlliklərini ifadə edib. Prezidentin irəli sürdüyü tezislər göstərir ki, Azərbaycan regionda ən mükəmməl xarici siyasət kursuna malik müstəqil dövlətdir. Azərbaycanın xarici siyasət təşəbbüsləri regional və qlobal reallıqları zərgər dəqiqliyi ilə nəzərə alır. Bu fikrin doğruluğunu Ermənistanla Azərbaycan arasında son müharibənin nəticələri də təsdiq edir.

Ermənistanla Azərbaycan arasında münaqişə uzun illər Cənubi Qafqazda regional təhlükəsizlik və iqtisadi inteqrasiyaya əsas maneə olub. Ötən ilin sonunda isə tərəflər arasında genişmiqyaslı müharibə belə, baş verib. Bu məqamda xatırladaq ki, münaqişənin həlli istiqamətində ATƏT-in Minsk qrupunun vasitəçiliyi ilə uzun illər aparılmış danışıqlar nəticə verməmiş, Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın "Madrid prinsipləri"ni şübhə altına almasından sonra isə sülh prosesi ümumiyyətlə "dalana dirənmişdi". Nəticədə Azərbaycan ərazi bütövlüyünü hərbi əməliyyat vasitəsilə bərpa etmək qərarına gəlmişdi.

Ermənistanla Azərbaycan arasında Dağlıq Qarabağ regionu və ona bitişik ərazilər uğrunda təxminən 44 gün davam etmiş müharibə Cənubi Qafqazda hərbi və siyasi sahələrdə qüvvələr nisbətinə tektonik dəyişikliklər gətirdi. Azərbaycan 44 gün ərzində yalnız hərb meydanında deyil, siyasətdə, diplomatiyada və informasiya savaşında da xariqələr yaratdı. Prezident İlham Əliyev çoxşaxəli intensiv fəaliyyəti ilə böyük tarixi dəyişikliyə imza atdı. Azərbaycana məğlub olan işğalçı ölkə kapitulyasiya aktı imzalamağa məcbur edildi. Ermənistanın 30 illik işğal siyasətinə son qoyuldu. Regionda yeni layihələrin, o cümlədən Naxçıvan üzərindən Aralıq dənizi və Xəzər dənizi hövzələrini birləşdirən "həyat yolu"nun reallaşdırılması yeni inkişaf perspektivləri vəd edir.

Zəngəzur dəhlizinin yaradılması ilə region ölkələri qarşısında yeni imkanlar açılacaq. Bu dəhlizin istifadəyə verilməsi regional nəqliyyat şəbəkəsinin genişlənməsinə səbəb olacaq, region dövlətləri arasında qarşılıqlı iqtisadi əlaqələri stimullaşdıracaq. Bundan başqa, bu, regionun beynəlxalq dəhlizlərdəki ("Şimal-Cənub", "Mərkəzi dəhliz") mövqeyini daha da gücləndirəcək. Zəngəzur dəhlizinin işə düşməsi ilə iqtisadi əlaqələrin genişlənməsi təkcə iqtisadi mənfəətin qazanılması ilə nəticələnməyəcək, həm də regionun təhlükəsizliyinə, bölgədə sülhə töhfə verəcək.

Azərbaycan Avropa üçün "Cənub Qaz Dəhlizi" vasitəsilə qaz mənbələrinin və marşrutlarının şaxələndirilməsini təmin edir, eyni zamanda, qitənin dekarbonlaşdırma siyasətinə töhfə verir.

Bu gün Cənubi Qafqazda sülhün bərqərar olması, regionda uzun müddət davam etmiş münaqişənin tam aradan qaldırılması üçün yeni imkanlar yaranıb. Ermənistanla Azərbaycan arasında ötən ilin payızında 6 həftə davam etmiş müharibədən sonra regionda münasibətlərin normallaşdırılması, iqtisadi inteqrasiya prosesinə start verilib.

Azərbaycanın 44 günlük İkinci Qarabağ müharibəsində əldə etdiyi tarixi Qələbə böyük geosiyasi məkanda proseslərin geniş və bütöv mənzərəsini dəyişməkdədir. Müxtəlif səviyyələrdə həmin məqam aktiv surətdə analiz edilir. Siyasətçilər, diplomatlar və ekspertlər fikirlərini ifadə edirlər. Bu bağlılıqda Türkiyənin Xarici İqtisadi Əlaqələr Qurumunun Azərbaycan-Türkiyə İşgüzar Şurasının rəhbəri Səlcuq Akatın irəli sürdüyü təkliflər maraq doğurur. Burada həm konkret sosial-iqtisadi situasiyaya uyğun olan, həm də strateji aspektdə əhəmiyyət kəsb edən məqamlara toxunulur. Bizim üçün həmin məqamların prizmasından Azərbaycan-Türkiyə, Azərbaycan-Rusiya, Azərbaycan-İran və Rusiya-Türkiyə münasibətlərinin geosiyasi analizi aktuallıq kəsb edir.

Azərbaycanın 44 günlük döyüşlərdə qələbəsi heç şübhəsiz gələcəkdə də araşdırılacaq. Ancaq heç kimə sirr deyil ki, qələbənin qazanılmasında başlıca səbəb torpaqların Azərbaycana aid olması, bu istiqamətdə xalqla hakimiyyətin birliyi və Prezident İlham Əliyevin yürütdüyü ardıcıl siyasətdir. Dövlət başçısı keçirdiyi bütün görüşlərdə Qarabağın Azərbaycan torpaqları olduğunu, işğalçının bu ərazilərdən çıxmasını tələb edib. O həm müxtəlif dövlətlərin başçıları ilə rəsmi və qeyri-rəsmi görüşlərdə, həm də beynəlxalq toplantılarda bu məsələ ilə bağlı qətiyyətli mövqe sərgiləyib.

Ermənistanla Azərbaycan arasında Avropanın ən uzunmüddətli ərazi münaqişəsi 44 günlük qanlı müharibə ilə başa çatıb. Tərəflər ötən il noyabrın 10-da Rusiyanın vasitəçiliyi ilə üçtərəfli bəyanat imzalayıb. Ermənistanın Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ regionu və ona bitişik 7 rayondan silahlı qüvvələrini çıxarması, məcburi köçkünlərə geri qayıtmaq hüququnun verilməsi razılaşmanın əsas nəticəsidir. Son 30 ildə regional sabitliyə məhz bu problemlər ciddi əngəl yaradırdı.

Yaxşı nəticələr yalnız o halda mümkündür ki, bu addımlara qarşılıq verilsin. Lakin görünən odur ki, Ermənistan Azərbaycanın düşmənçiliyin aradan qaldırılması, inamın gücləndirilməsi istiqamətindəki addımlarına qarşılıq vermir. Halbuki, müharibəni bitirmiş mühüm razılaşmaların həyata keçirilməsi məhz qarşılıqlı güzəştlərdən, həqiqi səylərdən asılıdır.