NEWTIMES

kifayət qədər mürəkkəb siyasi şəraitdə yaranmış Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökuməti ilk gündən xarici siyasət məsələlərinə həssaslıqla yanaşmış, gənc müstəqil respublikanın beynəlxalq miqyasda tanıdılması, milli həqiqətlərin dünyaya çatdırılması, eləcə də qonşu və region dövlətləri ilə diplomatik münasibətlərin formalaşdırılması istiqamətində sistemli tədbirlər həyata keçirmişdir. Bu hədəflərin reallaşdırılması üçün Cümhuriyyətin bütün yeni yaradılmış hökumət kabinetlərində xarici siyasət idarəsinin fəaliyyətinə xüsusi yer verilir, onun hərtərəfli təchizatı diqqət mərkəzində saxlanılırdı.

İyulun 4-də Amerika Birləşmiş Ştatlarının müstəqilliyinin 243-cü ili tamam olub. Bununla bağlı son 70 ildə ilk dəfə olaraq ABŞ Prezidenti meydandan xalqa müraciət edib, hərbi parad keçirilib. Dünyanın müxtəlif ölkələrinin başçıları da ABŞ rəhbərliyinə təbrik məktubları ünvanlayıblar. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Prezident Donald Trampa ünvanladığı məktub böyük marağa səbəb olub. Bundan öncə Azərbaycanın milli bayramı münasibətilə ABŞ Prezidenti də İlham Əliyevə məktub göndərmişdi. Ekspertlər Azərbaycanın dövlət başçısının hansı məqamları ifadə edəcəyini maraqla gözləyirdilər. Azərbaycan rəhbərinin məktubunda ifadə edilən tezislər bu suala tam dolğun cavab verməyə imkan yaradır. Eyni zamanda, İlham Əliyevin məktubunun fonunda Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın D.Trampı təbriki süni görünür. Erməni lider, faktiki olaraq, heç bir konkret faktdan bəhs edə bilmir. Ümumi gəlişigözəl fikirlər söyləyir ki, onların arxasında konkret bir məna dayanmır. Bu fikirlərin prizmasından D.Trampa Prezident İlham Əliyevin ünvanladığı məktubun maraqlı məqamları üzərində geniş dayanmağa ehtiyac görürük.

Hazırda dünyada geosiyasi proseslər daha mürəkkəb və daha təhlükəli polimorf transformasiyalar şəraitində cərəyan edir. Xüsusilə, böyük dövlətlər arasında münasibətlərdə yeni risklər meydana gəlir. Hər kəs bilir ki, ABŞ-Rusiya, ABŞ-İran, ABŞ-Çin münasibətləri kifayət qədər gərgindir. Onların, bütövlükdə, bəşəriyyət üçün təhlükələr yaratdığı da sirr deyil. Bu səbəbdən, "Böyük iyirmilər"in (G20) Osaka sammitinə ümid çox idi. Orada ikitərəfli danışıqlar formatı da diqqət mərkəzində olub. Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Yaponiya və Çin rəhbərliyi ilə geniş müzakirələr aparıb. Yaponiyada Şinzo Abe ilə ayrıca görüşdükdən sonra, Çinə səfər edən Türkiyə dövlət başçısı Pekində olduqca əhəmiyyətli razılaşmalar əldə edib. İki ölkə, demək olar ki, bütün sahələrdə layihələr realaşdırmaqla bağlı ortaq fikrə gəliblər. Buraya iqtisadiyyat, energetika, nəqliyyat, ticarət, müdafiə və hərbi sənaye də daxildir.

İnformasiya müharibəsi dövründə, təbii ki, müəyyən məqsədlər naminə hansısa fikri ictimai şüura yeritmək cəhdləri ola bilər. Böyük dövlətlərlə bağlı bu aspektdə absurd fikirlərin səsləndirilməsi də mümkündür. Lakin indiki həssas geosiyasi məqamda ictimai rəyin manipulyasiyasının fəsadları istisna deyil. Bu baxımdan, erməni ekspertlərin ortaya atdıqları bəzi iddiaların arxasında hansı təhlükəli nüansların dayandığını anlamağın faydası vardır. Bütövlükdə, informasiya müharibəsində inandırıcı görünmək üçün həm nüfuzlu şəxslərin adından istifadə edilir, həm də yayılan informasiyalara gizlilik donu geydirilməyə cəhd edilir. O da məlumdur ki, bu prosesdə yalanlar gec və ya tez ifşa olunur. Ancaq o da həqiqətdir ki, bir çox hallarda ictimai rəy məqsədli şəkildə yanlış istiqamətlərə yönləndirilir.

Siyasi təhlilçilər dünyanın böyük gücləri olan ABŞ, Rusiya və Çin arasında münasibətlərdə dəyişikliklərin müşahidə edildiyindən yazırlar. Osakada "Böyük iyirmilər" (G20) qrupunun sammitində ifadə edilən fikirlərin işığında bu iddia maraqlı görünür. Orada Amerika, Rusiya və Çin rəhbərləri düşündürücü mesajlar veriblər. Onların sırasında V.Putinin liberalizm haqqında dedikləri daha çox əks-səda doğurub. D.Tramp da Çinlə ticarət müharibəsinin sona çata biləcəyi barədə fikir bildirib. O, ayrıca, Çin mallarına əlavə verginin tətbiq edilməyəcəyini bəyan edib. Türkiyə haqqında da ədalətli fikirlər ifadə edib. Amerika Prezidenti, faktiki olaraq, Vaşinqtonun Yaxın Şərqin bu böyük dövlətinə qarşı haqsız davrandığını və öz səhvini aradan qaldırmalı olduğunu ifadə edib. Bunlardan Vaşinqton administrasiyasının xarici siyasətdə müəyyən düzəlişlər etdiyi barədə fikir formalaşır. Onların prizmasından ABŞ-Rusiya və ABŞ-Çin münasibətlərinin dinamikasının geosiyasi konteksti maraq kəsb edir.

Dünyanın iqtisadi cəhətdən ən çox inkişaf etmiş ölkələrinin (G20) zirvə görüşləri aktual problemlərin müzakirəsinə həsr edildiyindən, həmişə maraq doğurur. Bu dəfə də istisna olmadı. Yaponiyanın Osako şəhərində keçirilən sammitdə qlobal miqyasda narahatlıq doğuran bir sıra problemlərin həlli yolları müzakirə olundu. Bu dəfə tədbir çərçivəsində aparılan müzakirələrlə yanaşı, ikitərəfli danışıqlar formatı da yer alıb. Və hər iki üsul maraqlı təsir bağışlayıb. Doğrudur, dünyanı narahat edən məsələlərin heç biri ilə bağlı konkret razılıq əldə edilməyib. Ancaq böyük dövlətlər öz mövqelərini ifadə etməklə müəyyən məqamlara aydınlıq gətiriblər. İkitərəfli görüşlərdə isə konkret problemlər üzrə fikir mübadiləsi aparılıb. Bütövlükdə müzakirələrin məzmunu göstərir ki, artıq dünya miqyasında hamının qəbul etdiyi problemlər mövcuddur. Onların həlli zamanı isə artıq yetişib. Əgər həmin istiqamətdə ciddi addımlar atılmasa, sonuc bütün dünya üçün pis ola bilər. Bəlkə də bu kimi nəticə sammitin başlıca yekunudur. Onun növbəti tədbirlər üçün düşünməyə əsas verdiyi şübhəsizdir.

Qüdsdə Rusiya, ABŞ və İsrail nümayəndə heyətlərinin görüşü az qala ən böyük sensasiya kimi təqdim edilir. Lakin hadisəni şişirdənlərin özləri də yekdil mövqedə deyillər. Bir qrup bəzi prinsipial məsələlərdə razılığın əldə edildiyini, digərləri isə əksini iddia edirlər. Hər iki yanaşmada informasiya savaşının əlamətləri özünü göstərir. Bu da başadüşüləndir, çünki müzakirə obyekti geosiyasi baxımdan çox həssasdır və çox sayda dövlətin maraqları ilə kəsişir. Buna baxmayaraq, əlbəttə, Qüdsdə iştirakçılar müəyyən məsələləri müzakirə ediblər və ya ən azından fikir mübadiləsi aparıblar. Problemin bu aspektinin analizi üzərində geniş dayanmağa ehtiyac görürük.

Amerikanın Prezidenti Böyük Britaniya səfəri ilə Yaponiyaya səfərini bir-birinin ardınca salıb. Ekspertlər bunu təsadüfi hesab etməyib, ABŞ-ın xarici siyasətinin bir sıra aktual özəllikləri ilə bağlayırlar. Vəziyyəti daha maraqlı edən Böyük Britaniya ilə Yaponiyanın coğrafi olaraq bir-birindən çox uzaq məsafədə olmasıdır. Belə çıxır ki, bu iki ölkə ABŞ üçün çox əhəmiyyətlidir və geosiyasi aspektdə onlar arasında bağlantı danılmazdır. Aparılan müzakirələrin məzmunu bu qənaəti təsdiqləyir. Donald Tramp hər iki ölkənin rəhbərləri ilə demək olar ki, eyni mövzuları müzakirə edib. Eyni zamanda, hər iki ölkədən tələb etdiyi də oxşardır. Bu isə o deməkdir ki, Vaşinqton üçün əsas olanı öz marağıdır və kimliyindən asılı olmayaraq, ən yaxın müttəfiqlər belə ABŞ-ın çəkdiyi xətdən kənara çıxmamalıdır. Vurğulanan bu məqamlar kontekstində D.Trampın Böyük Britaniya və Yaponiyaya səfərini hansı geosiyasi məqamlar birləşdirir?

Azərbaycan Ordusunun yaradılmasından 101 il ötür. Bu müddət ərzində dünyada çox şeylər dəyişib. 70 il Azərbaycan müstəqilliyindən uzaq düşüb. Ancaq XX əsrdə ikinci dəfə azadlığına qovuşan Vətən Ordusunun da qayğısına qalmaqdadır. Ulu Öndər Heydər Əliyevin ordu quruculuğu ilə bağlı yaratdığı strateji kurs öz bəhrəsini verir. 100 illik yubileyini möhtəşəm şəkildə dünyaya nümayiş etdirən Silahlı Qüvvələrimiz daim inkişaf edir. Prezident İlham Əliyev bu istiqamətdə səmərəli və real addımlar atmaqdadır. Bu gün Azərbaycan Ordusu dünyanın 50 ən güclü ordusu sırasında yer alır. Bizə dost olmaq istəməyən dairələr ölkə rəhbərliyinə və Ordumuza qarşı təxribatçı informasiya fəaliyyətlərini genişləndirməyə çalışırlar. Bunun fonunda hər gün daha da güclənən Azərbaycan Ordusu ölkənin ərazi bütövlüyünü bərpa etməyə olan böyük əzmkarlığı ilə daha da parlayır. Ümumiyyətlə, Azərbaycan Ordusunun tarixi missiyasının geosiyasi aspektlərinin təhlili aktuallıq kəsb edir.

Məlum olduğu kimi, Vaşinqtonda Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirlərinin ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrlərinin vasitəçiliyi ilə yenidən görüşü olub. KİV danışıqların məzmunu barədə informasiyalar yayıb. Lakin erməni tərəfinin qərəzli olaraq bir sıra məqamları təhrif etdiyi də müşahidə olunur. Hiss olunur ki, İrəvan mövqeyini məntiqi müdafiə etmək imkanını itirir. O, ya Azərbaycan tərəfinin fikirlərini yanlış təqdim edir, ya da özündən müxtəlif yalanlar uydurur. Ermənistan işğal etdiyi ərazilərdən çəkilmək əvəzinə, mövcud vəziyyəti əbədiləşdirməyə çalışır. Təbii ki, bunun heç bir perspektivi yoxdur. Gec-tez işğalçı qüvvələr Azərbaycan torpaqlarından çıxarılacaq. Vaşinqton müzakirələrinə bu kontekstdə yanaşdıqda, onun bir sıra məqamları üzərində dayanmağa ehtiyac duyulur.