NEWTIMES

Biz Avropa İttifaqı (Aİ) Şurasının 11 may 2020-ci ildə qəbul etdiyi sənədlə bağlı silsilə yazıların ikincisini təqdim edirik. Bu hissədə bundan öncəki sənəddə müəyyən edilən iyirmi məqsədin necə reallaşdığını və onun yeni sənəddə necə ifadə edildiyini təhlil etməyə çalışacağıq. Bu, sonrakı mərhələdə Aİ-Azərbaycan münasibətlərinin "Şərq Tərəfdaşlığı" proqramı çərçivəsində inkişaf dinamikasını daha aydın təsəvvür etmək üçün lazımdır. Eyni zamanda, həmin analizdən sonra Azərbaycan rəhbərliyinin vurğulanan istiqamətdə atdığı səmərəli addımların, həyata keçirdiyi islahatlar proqramının və diplomatik peşəkarlığının bir sıra cəhətlərini görmək imkanı yaranacaq.

Nəhayət, sükut pozuldu. Qlobal koronavirus pandemiyasının yaratdığı geosiyasi və informasiya burulğanı fonunda Avropa İttifaqı (Aİ) da daxil olmaqla, böyük güclərin xarici siyasətdə atacaqları konkret addımlar sanki "yaddan çıxmışdı". Dövlət başçıları əsasən pandemiyanın meydana gətirdiyi yeni dünya mənzərəsini analiz etməyi və ondan çıxış yollarını axtarmağı önə sürürdülər. Reallıqda isə həmin güclər heç biri praktiki təkliflə çıxış etmirlər. Nəticədə, dünya geosiyasi qarışıqlığın və risklərin getdikcə artdığı meydanı xatırladır. Bunun fonunda Aİ-nin "Şərq Tərəfdaşlığı" proqramı ilə bağlı atdığı addımlar ekspertlərin marağına səbəb olub. 2020-ci ildən sonra həmin istiqamətdə Brüsselin nəzərdə tutduğu əməkdaşlıq şərtləri üzərində geniş dayanmağa ehtiyac gördük.

Amerika Prezidenti Azərbaycanın dövlət başçısına Respublika Günü münasibətilə təbrik məktubu ünvanlayıb. Donald Tramp məktubunda iki ölkə arasındakı münasibətlərin məzmunu və perspektivləri ilə bağlı maraqlı məqamları vurğulayıb. Həcmi qısa olan məktubun məzmunu dərindir və orada geosiyasi kontekstdə əhəmiyyətli fikirlər ifadə edilib. Həmin fikirlər Azərbaycanla ABŞ arasında münasibətlərin müxtəlif istiqamətlərini, ondan hər iki ölkə xalqlarının faydalanmasının zəruriliyini və bunun bütövlükdə dünya üçün əhəmiyyətini əks etdirir.

Koronavirus pandemiyası hər bir dövlətin nəyə qadir olduğunu bir daha ortaya qoydu. Bu bəlaya dünya dövlətləri fərqli reaksiya verdilər. Çətin sınaq qarşısında hadisələrdən təşvişə düşənlər və sistemsiz hərəkət edənlər də oldu. Hətta bir sıra dövlətlər baş verənlərə laqeyd belə qaldılar. Onların fonunda Azərbaycan dövlətinin fəaliyyəti olduqca təqdirəlayiq görünür. Prezident İlham Əliyev qlobal pandemiya böhranı şəraitində çox səmərəli və kollektiv fəaliyyətə dəvət edən təşəbbüslər irəli sürdü. Beynəlxalq ictimaiyyət bu təşəbbüslərə laqeyd qalmadı. Maraqlı reaksiyalar oldu. Siyasi dairələr və ekspertlər bu təşəbbüsləri yüksək qiymətləndirdilər.

Uzunmüddətli tarixi mücadilə nəticəsində istiqlalına qovuşaraq dünya miqyasında özünütəsdiq imkanı qazanmış hər bir xalqın təkamül və tərəqqi yolunun uğurları məhz ümummilli lider amili ilə şərtlənmişdir. Konkret siyasi şəraitdə taleyüklü qərarlar qəbul etmək, kütləni arxasınca aparmaq məharəti ilə seçilən belə dahi şəxsiyyətlər uzaqgörənliklə cızdıqları yol xəritəsi ilə mənsub olduqları dövlətlərin gələcək mövcudluğuna da etibarlı təminat yaratmışlar. Elmi-texniki, humanitar və mədəni intibahda tamamilə yeni mərhələ açan, innovasiyalar əsri kimi səciyyələnən XX yüzillikdə belə liderlərin öz xalqlarının taleyində oynadıqları misilsiz xidmətlər daha qabarıq diqqət çəkmişdir. Belə siyasi liderlərin yüksək idarəetmə məharəti onların rəhbərlik etdiyi dövlətlərin və xalqların taleyində müstəsna rol oynamışdır.

Hazırkı tarixi mərhələdə siyasi liderlərin dünyanın taleyində rolu daha da artıb. Siyasi nəzəriyyələrdə şəxsiyyətlərin fəaliyyəti üzərində geniş dayanılır. Siyasətçi öz davranışı ilə bütövlükdə dünyanın təkamül dinamikasını yeniləşdirə bilər. İlham Əliyev məhz bu səviyyədə qəbul edilən liderlərdəndir. Azərbaycan Prezidentinin Rusiyanın "Rossiya-24" televiziya kanalına verdiyi müsahibədən də bu aydın görünür. Dövlət başçısı lakonik, dərin məzmunlu və nəzəri-praktiki əhəmiyyətli fikirlər ifadə edib. İlham Əliyevin irəli sürdüyü tezislər müasir geosiyasi şəraitdə cərəyan edən hadisələrə obyektiv, geniş aspektdə və dərindən yanaşmağa imkan verir. Oxucu bir daha əmin olur ki, Azərbaycan sözün bütün mənalarında Cənubi Qafqazın lider dövləti olmağa layiqdir. Çünki bu ölkənin rəhbəri uzaqgörən, müdrik siyasətçidir.

Suriyanın İdlib bölgəsində geosiyasi-hərbi proseslər daha gərgin səviyyəyə yüksəlib. Orada sözün həqiqi mənasında böyük dövlətlərin açıq və gizli savaşı gedir. 30-dan çox türk əsgərinin şəhid edilməsindən sonra Türkiyə genişmiqyaslı hərbi əməliyyatlara başlayıb. "Bahar qalxanı" adlanan bu əməliyyatda Bəşər Əsədə sadiq silahlı qüvvələrə ağır zərbələr endirilir. Suriya Milli Ordusu bir qədər əvvəl itirdiyi əraziləri addım-addım azad edir. Artıq Neyrab (M-4 şosesi üzərində) və Serakibdə (M-5 şosesi üzərində) döyüşlər gedir. Neyrab tam azad edilib, B.Əsədin istifadə etdiyi hava limanı dağıdılıb. Serakibin bir hissəsi də müxaliflərin əlindədir. Türk ordusu Suriya rejiminə məxsus iki "Su-24" təyyarəsini vurub, Hələb yaxınlığındakı hərbi təyyarə anqarını darmadağın edib. B.Əsədə bağlı qüvvələr 100-dən çox tank və minlərlə canlı qüvvə itiriblər. Türk ordusunun qisası davam edir. Bütün bunların regional və qlobal proseslərə təsiri məsələsi aktualdır. Ekspertlər bununla bağlı rəylərini bildirir, analiz aparır və proqnozlar verirlər.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin İtaliyaya ilk dövlət səfərinə ekspertlər yüksək qiymət verirlər. Ölkə rəhbərinin apardığı danışıqların məzmunu və imzalanan ikitərəfli sənədlər göstərir ki, faktiki olaraq, Azərbaycan dövlətçiliyi üçün çox əhəmiyyətli hadisə baş verib. Cənubi Qafqazın lider dövləti Avropanın yüksək inkişaf etmiş nüfuzlu ölkələrinin biri ilə müxtəlif sahələri əhatə edən strateji xarakterli sənəd imzalayıb. Bu məqam Azərbaycanın xarici siyasətdə dərin düşünülmüş və gələcəyi çox müsbət görünən addımlar atdığına əlavə bir sübutdur. İki ölkə bir sıra beynəlxalq layihələrin ortaq iştirakçılarıdırlar. Buraya enerji sferasında həyata keçirilən böyük layihələr, "Bir kəmər, bir yol" layihəsi kimi əhəmiyyətli proqramlar daxildir. İndi qarşılıqlı fayda gətirən yeni layihələrin həyata keçirilməsi mərhələsi başlayır.

Biz ikinci yazıda dövlət başçısının Münxendə enerji təhlükəsizliyinə həsr edilmiş "dəyirmi masa"da ifadə etdiyi əsas tezislərin təhlilini davam etdiririk. İlham Əliyev fikirlərini davam etdirərək Azərbaycanın istehsal profilini sabit saxladığını, yeni layihələrlə onu inkişaf etdirəcəyini, "OPEC+" formatında fəallığını yeni səviyyəyə yüksəldəcəyini və bərpaolunan enerji mənbələri istiqamətində konkret proqramlar həyata keçirəcəyini bəyan edib. Bütün bu faktorlar dövlət quruculuğunun geosiyasi kontekstində son dərəcə aktual görünür. Onların üzərində indiki mərhələdə geosiyasi proseslərin dinamikası müstəvisində geniş dayanmağa ciddi ehtiyac görürük.

Dünya siyasəti yeni dəyişikliklər müstəvisinə qədəm qoyur. Böyük dövlətlər sanki yeni planlar üzərində işləyirlər. Xüsusilə İraq parlamentinin xarici hərbi qüvvələri ölkə ərazisindən çıxarmaqla bağlı qəbul etdiyi qərar vəziyyəti daha da həssaslaşdırıb. Okeanın o tayından dərhal buna reaksiya verilib. Vaşinqtonun ritorikası dəyişməyib. Amerikalılar yeni zərbələr endirə biləcəklərindən bəhs edirlər. Onlar hesab edirlər ki, bununla özlərinin milli maraqlarını müdafiə edir, Amerika vətəndaşlarının həyatını qoruyurlar. Ancaq niyə bunu ölkənin sərhədlərindən on min kilometrlərlə uzaqda edirlər, izahı yoxdur. Təbii ki, bu kimi davranışlara başqa böyük dövlətlər və Yaxın Şərqdə yerləşən digər ölkələr müəyyən reaksiya verə bilərlər. Bu kontekstdə İraq parlamentinin qəbul etdiyi qərar fonunda qlobal və regional siyasətdə qüvvələr nisbəti və oyun qaydasının dəyişməsi dinamikası üzərində geniş dayanmağa ehtiyac gördük.