NEWTIMES

Azərbaycan paytaxtında general T.Volters ilə general V.Gerasimov arasında aparılan danışıqlar ekspertlərin bir neçə aspektdə marağına səbəb olub. Dünyanın iki çox böyük hərbi gücünün Bakıda qlobal əhəmiyyətli məsələləri müzakirə etməsi adi hadisə deyil. Bu baxımdan ekspertlər ABŞ və Rusiyanın görüş yeri kimi məhz Bakını seçməsinin səbəbləri ilə bağlı müxtəlif analizlər aparırlar. Aydın olur ki, burada bir sıra faktorlar rol oynayır. Azərbaycan müstəqil dövlət kimi böyük nailiyyətlər əldə etməkdədir. Beynəlxalq aləmdə onun nüfuzu durmadan artır. Mötəbər beynəlxalq tədbirlərə evsahibliyi edən Azərbaycanın sabit ölkə və etibarlı tərəfdaş olması da dünya tərəfindən qəbul edilir. Bütün bunların fonunda Amerika və Rusiyanın mühüm məsələləri Bakıda müzakirə etmələri normal görünür. Həmin kontekstdə iki generalın Bakı görüşünün geosiyasi təsiri üzərində geniş dayanmağa ehtiyac görürük.

Avropa İttifaqı Şurasının Prezidenti Donald Tuskun Azərbaycandan sonra Ermənistana və Gürcüstana səfər etməsi region üçün aktual olan bir neçə geosiyasi məsələni yenidən gündəmə gətirib. Ekspertlər postsovet məkanı üçün əhəmiyyəti olan bir sıra məqamların daha da aktuallaşdığına dair fikir bildirirlər. Bu sırada D.Tuskun Ermənistanda verdiyi bəyanatlar maraqlı təsir bağışlayıb. Aİ rəsmisi açıq bildirib ki, Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi beynəlxalq hüquq normaları çərçivəsində və Helsinki Yekun Aktının müddəalarına uyğun həll edilməlidir. Bu isə Ermənistanın təcavüzkarlığını təsdiq etmək anlamına gəlir. Aİ Azərbaycanın suverenliyi, ərazi bütövlüyü və sərhədlərinin toxunulmazlığını müdafiə edir. Bu mövqe "Şərq tərəfdaşlığı" proqramının 10 illik yubileyinə həsr edilmiş beynəlxalq konfransda da özünü göstərib.

Bir sıra ekspertlər son zamanlar Avropa İttifaqı-Azərbaycan münasibətlərində çətinliklərin olduğu və hətta Brüsselin Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımaqda tərəddüd etdiyi haqqında əsasız informasiyalar yaymağa çalışırdılar. Bu baxımdan Donald Tuskun regiona səfəri yerinə düşdü. Aİ rəsmisinin ifadə etdiyi fikirlər təxribat xarakterli həmin informasiyaları təkzib edib. D.Tusk Azərbaycanla əlaqələrin strateji xarakterli və çox vacib olduğunu vurğulayıb. Bu, Aİ-nin məsələyə geniş aspektdə yanaşması ilə şərtlənir. Belə ki, Brüssel Azərbaycanı Cənubi Qafqazın həm qüdrətli dövləti, həm də lideri kimi qəbul edir. Bu, Bakı ilə münasibətlərin bütövlükdə regionun geosiyasi mənzərəsində həlledici rol oynadığını göstərir. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev də D.Tuskla müzakirələrdən sonra həmin kontekstdə konkret tezislər ifadə edib. Bu bağlılıqda D.Tuskun Azərbaycan səfərinin geosiyasi əhəmiyyəti üzərində geniş dayanmağa ehtiyac gördük.

Azərbaycan və Türkiyə arasında qədim tarixi olaylara, həmçinin mədəni və etnik bağlara əsaslanan xüsusi münasibətlər mövcuddur. Azərbaycanlılar və türklər eyni türk mənşəlidirlər və ortaq əcdadları var. Oğuz türkləri tərəfindən təşkil olunmuş Səlcuq imperiyası bugünkü Türkiyə və Azərbaycanın bünövrəsi hesab olunur. Hər iki ölkə coğrafi cəhətdən yaxındır və Azərbaycan Türkiyə ilə Naxçıvan regionunda kiçik bir sərhədi paylaşan yeganə türkdilli dövlətdir. Bütün bunlar müasir günümüzün Azərbaycanı və Türkiyəsi arasında xüsusi əlaqələrin qurulmasına öz töhfəsini vermişdir.

İyulun 4-də Amerika Birləşmiş Ştatlarının müstəqilliyinin 243-cü ili tamam olub. Bununla bağlı son 70 ildə ilk dəfə olaraq ABŞ Prezidenti meydandan xalqa müraciət edib, hərbi parad keçirilib. Dünyanın müxtəlif ölkələrinin başçıları da ABŞ rəhbərliyinə təbrik məktubları ünvanlayıblar. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Prezident Donald Trampa ünvanladığı məktub böyük marağa səbəb olub. Bundan öncə Azərbaycanın milli bayramı münasibətilə ABŞ Prezidenti də İlham Əliyevə məktub göndərmişdi. Ekspertlər Azərbaycanın dövlət başçısının hansı məqamları ifadə edəcəyini maraqla gözləyirdilər. Azərbaycan rəhbərinin məktubunda ifadə edilən tezislər bu suala tam dolğun cavab verməyə imkan yaradır. Eyni zamanda, İlham Əliyevin məktubunun fonunda Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın D.Trampı təbriki süni görünür. Erməni lider, faktiki olaraq, heç bir konkret faktdan bəhs edə bilmir. Ümumi gəlişigözəl fikirlər söyləyir ki, onların arxasında konkret bir məna dayanmır. Bu fikirlərin prizmasından D.Trampa Prezident İlham Əliyevin ünvanladığı məktubun maraqlı məqamları üzərində geniş dayanmağa ehtiyac görürük.

Dünyada elə bir xalq tapmaq çətindir ki, hansısa taleyüklü və mürəkkəb mərhələdə onun taleyində müstəsna rol oynamış, sabit və davamlı dövlətçilik ənənələri formalaşdırmış milli lideri olmasın. Belə seçilmiş liderlərin mənalı və zəngin həyat səhifələrini vərəqləyərkən onların mənsub olduğu xalqların da dövlətçilik ənənələri, tarixi, inkişaf səviyyəsi barədə aydın təsəvvür yaranır. Belə dahi şəxsiyyətlər yüksək mənəvi dünyaları ilə, ali bəşəri və milli ideallara, ümummilli mənafelərə sidq-ürəkdən bağlılıqları ilə milyonların qəlbində özləri üçün möhtəşəm abidə ucaldırlar. XX əsr tariximizin parlaq siması, böyük şəxsiyyəti olan Ümummilli Lider Heydər Əliyevin siyasi obrazı da Azərbaycan xalqının dövlətçilik şüurunun, tarixin sınağından şərəflə çıxmış unikal idarəçilik məktəbinin, müasir ictimai-siyasi, fəlsəfi fikrin ən üstün keyfiyyətlərinin canlı mənzərəsidir.

Dünyanın ən mötəbər və nüfuzlu beynəlxalq təşkilatı olan Birləşmiş Millətlər Təşkilatı (BMT) qlobal miqyasda ciddi rol oynayır. Müxtəlif sahələr üzrə problemlərin həll edilməsi, davamlı inkişaf məsələləri, dünya təhlükəsizliyi problemləri, elm, təhsil, mədəniyyət, iqtisadiyyat üzrə inkişafın özəllikləri bu təşkilat üçün müstəsna əhəmiyyət kəsb edir. Buna görədir ki, hər bir müstəqil dövlətin BMT ilə münasibətlərinə böyük önəm verilir. Azərbaycan-BMT münasibətləri 1993-cü ildən başlayaraq tamamilə yeni məzmunda inkişaf etməkdədir. XXI əsrin əvvəllərində dünya miqyasında müşahidə edilən mürəkkəb və sürətli geosiyasi dəyişikliklər BMT üzvlərinin bu təşkilatla münasibətlərinə də yeni çalarlar gətirib. O cümlədən Azərbaycan iqtisadiyyat, elm, təhsil, mədəniyyət, təhlükəsizlik, münaqişələrin həlli və sair məsələlərdə BMT ilə əlaqələrini yeni səviyyəyə yüksəldib. Aktual məsələlərlə bağlı təklif edilən proqramların həyata keçirilməsində daha aktiv mövqe tutub. Bütün bu məqamların fonunda Azərbaycan-BMT münasibətlərinin təkamülünün təhlili üzərində dayanmağa ehtiyac görürük.

kifayət qədər mürəkkəb siyasi şəraitdə yaranmış Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökuməti ilk gündən xarici siyasət məsələlərinə həssaslıqla yanaşmış, gənc müstəqil respublikanın beynəlxalq miqyasda tanıdılması, milli həqiqətlərin dünyaya çatdırılması, eləcə də qonşu və region dövlətləri ilə diplomatik münasibətlərin formalaşdırılması istiqamətində sistemli tədbirlər həyata keçirmişdir. Bu hədəflərin reallaşdırılması üçün Cümhuriyyətin bütün yeni yaradılmış hökumət kabinetlərində xarici siyasət idarəsinin fəaliyyətinə xüsusi yer verilir, onun hərtərəfli təchizatı diqqət mərkəzində saxlanılırdı.

Hazırda dünyada geosiyasi proseslər daha mürəkkəb və daha təhlükəli polimorf transformasiyalar şəraitində cərəyan edir. Xüsusilə, böyük dövlətlər arasında münasibətlərdə yeni risklər meydana gəlir. Hər kəs bilir ki, ABŞ-Rusiya, ABŞ-İran, ABŞ-Çin münasibətləri kifayət qədər gərgindir. Onların, bütövlükdə, bəşəriyyət üçün təhlükələr yaratdığı da sirr deyil. Bu səbəbdən, "Böyük iyirmilər"in (G20) Osaka sammitinə ümid çox idi. Orada ikitərəfli danışıqlar formatı da diqqət mərkəzində olub. Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Yaponiya və Çin rəhbərliyi ilə geniş müzakirələr aparıb. Yaponiyada Şinzo Abe ilə ayrıca görüşdükdən sonra, Çinə səfər edən Türkiyə dövlət başçısı Pekində olduqca əhəmiyyətli razılaşmalar əldə edib. İki ölkə, demək olar ki, bütün sahələrdə layihələr realaşdırmaqla bağlı ortaq fikrə gəliblər. Buraya iqtisadiyyat, energetika, nəqliyyat, ticarət, müdafiə və hərbi sənaye də daxildir.

İnformasiya müharibəsi dövründə, təbii ki, müəyyən məqsədlər naminə hansısa fikri ictimai şüura yeritmək cəhdləri ola bilər. Böyük dövlətlərlə bağlı bu aspektdə absurd fikirlərin səsləndirilməsi də mümkündür. Lakin indiki həssas geosiyasi məqamda ictimai rəyin manipulyasiyasının fəsadları istisna deyil. Bu baxımdan, erməni ekspertlərin ortaya atdıqları bəzi iddiaların arxasında hansı təhlükəli nüansların dayandığını anlamağın faydası vardır. Bütövlükdə, informasiya müharibəsində inandırıcı görünmək üçün həm nüfuzlu şəxslərin adından istifadə edilir, həm də yayılan informasiyalara gizlilik donu geydirilməyə cəhd edilir. O da məlumdur ki, bu prosesdə yalanlar gec və ya tez ifşa olunur. Ancaq o da həqiqətdir ki, bir çox hallarda ictimai rəy məqsədli şəkildə yanlış istiqamətlərə yönləndirilir.