NEWTIMES

Qlobal dünya siyasətində sular durulmur. Geosiyasi güc mərkəzləri arasında mübarizə yeni çalarlar alır. Meydana yeni təhlükələr və risklər çıxır. Düşündürücüdür ki, siyasi liderlər vəziyyəti gərginləşdirməyə yönəlmiş üsullara daha çox üstünlük verirlər. Yəni siyasətçilərin niyyətlərinin də sabitliyə, sülhə nail olmaqla əlaqəli olmadığı təəssüratı yaranır. Bu baxımdan son zamanlar Yaxın Şərqlə bağlı baş verən iki hadisə diqqəti çox çəkir. Onlardan biri Vaşinqtonun patronajlığı ilə "ərəb NATO-su"nun yaradılmasına başlanması, digəri isə Suriyada böyük dövlətlərin geosiyasi maraqlarının yenidən toqquşmasıdır. Hər iki hadisəni birləşdirən ümumi cəhət regionda vəziyyətin daha da gərginləşdirilməsidir. Həmin kontekstdə Yaxın Şərqdə yaranmış geosiyasi mənzərəni təhlil etməyə ehtiyac görürük.

İsraildə növbəti seçki arxada qalıb. Bu dəfə də Binyamin Netanyahunun liderlik etdiyi "Likud" partiyası qalib gəlib. Seçkidə çoxlu sayda qüvvələr iştirak edib. Ümumilikdə yarışa 40 partiya və blok qatılıb. Onlar arasında gərgin mübarizə müşahidə edilib. Əsasən indiki baş nazir B.Netanyahu (ona İsraildə "Bibi" deyirlər) ilə İsrail ordusunun keçmiş baş qərargah rəisi general Beni Hans (çoxları onu "Beni" adlandırır) arasında maraqlı mübarizə gedib. Hər iki lider eyni yerə, 35 mandata sahib olublar. Lakin B.Netanyahunu sağ təmayüllü partiyaların bloku müdafiə edir. Bu halda sağların toplam yeri 65 olur ki, bu da B.Netanyahuya hökuməti formalaşdırmağa tam imkan verir. Bu məqamları analiz edən ekspertlər İsraildə siyasi dinamikanı proqnozlaşdırmağa çalışırlar. İrəli sürülən tezislərdə ölkədə faktiki olaraq yeni siyasi mənzərənin yarandığı, bu vəziyyətin İsrailin regional və qlobal geosiyasətdəki yeri və rolu barədə müəyyən proqnozlar verməyə imkan yaratdığı vurğulanır. Həmin aspektdə İsraildəki seçkilərin nəticələrinin təhlili üzərində dayanmağa ehtiyac görürük.

Ermənistan mətbuatında Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli ilə bağlı təhrifedici və təxribatçı yazılar dərc olunmaqdadır. Bır sıra üzdəniraq "ekspertlər" işğaldan sonra yaranmış vəziyyəti əbədi, dəyişməz kimi təqdim etməyə cəhd göstərir və bunu qətiyyən qəbul etməyən Azərbaycan rəhbərliyi haqqında yanlış fikirlər söyləyirlər. Rəsmi Bakı danışıqların formatına sadiq qalaraq daim konstruktiv mövqedən çıxış edir və bu proses davam edir. Azərbaycan rəhbərliyinin tələbi dəyişməzdir: təcavüzkar işğal etdiyi Azərbaycan ərazilərindən çıxmalıdır. Bu, BMT-nin Nizamnaməsinə, beynəlxalq hüquq normalarına tam uyğundur. Ancaq Ermənistan öz havadarlarının açıq-gizli dəstəyindən yararlanaraq uzun illərdir ki, bu qədər aydın situasiyanı qeyri-müəyyənliyə salır və regionda risk faktoru olaraq qalır. Vyana görüşündən sonra Ermənistan hakimiyyətinin müharibə ritorikasından əl çəkəcəyi gözlənilirdi. Lakin faktlar başqa məqamlardan xəbər verir. Məsələnin bu aspektini geosiyasi kontekstdə geniş təhlil etməyə ehtiyac vardır.

Dünyada ölkə başçılarının fəaliyyətlərinin müəyyən dövrlər üzrə qiymətləndirilməsi bir ənənəyə çevrilib. Bu sırada Prezidentlərin birillik fəaliyyəti xüsusi yer tutur. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin də növbəti dəfə Prezident seçilməsindən bir il ötür. Bununla bağlı ekspertlər geniş analizlər aparırlar. Onların təhlili göstərir ki, keçən müddət ərzində İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan böyük uğurlara imza atıb. Bütün sahələr üzrə həyata keçirilən proqramlar, islahatların davam etdirilməsi konkret müsbət nəticələr verib. Vurğulayaq ki, Azərbaycan Prezidentinin birillik fəaliyyətinə beynəlxalq təşkilatlar və ekspertlər də ciddi maraq göstəriblər. Onların da fikrinə görə, İlham Əliyev olduqca uğurlu siyasi kurs reallaşdırır. Biz vurğulanan məqamlar kontekstində dövlət başçısının ötən bir ildəki uğurlu fəaliyyətinin analizi üzərində daha geniş dayanmağa böyük ehtiyac görürük.

Türkiyə dövlət başçısı Rəcəb Tayyib Ərdoğanı Rusiya paytaxtında mehribanlıqla qarşılayıblar. Prezident Vladimir Putinlə aparılan danışıqlar da konstruktiv ruhda keçib. Tərəflər bir sıra məsələlər üzrə razılıq əldə ediblər. Rusiya dövlət başçısının etiraf etdiyi kimi, söhbət bir-birini tərifləməkdən getmir – dövlət başçıları kifayət qədər işgüzar şəraitdə real müzakirələr aparıblar. Bəzi məsələlərdə, məsələn, təbii qazın qiymətində ortaq mövqe formalaşdırmaq mümkün olmayıb. Lakin bu istiqamətdə müzakirələr davam etdirilir və tərəflər ortaq nəticəyə gələ bilərlər. Bu kontekstdə V.Putin Türkiyənin Rusiya üçün əhəmiyyətli tərəfdaş olduğunu bir daha vurğulayıb. Eyni zamanda, tərəflər digər məsələlər üzrə də faydalı müzakirələr aparıblar. İqtisadiyyat, ticarət, energetika, turizm kimi sahələrlə yanaşı, mədəniyyət, humanitar sferalarda da əməkdaşlığa olan ehtiyac vurğulanıb. Aparılan danışıqların fonunda bu səfərin geosiyasi əhəmiyyəti üzərində geniş dayanmağa ehtiyac görürük.

Amerikanın paytaxtında Şimali Atlantika Alyansının 70 illik yubileyi təntənə ilə qeyd edilib. Yubiley tədbirləri hay-küylü bəyanatların fonunda baş tutub. Üzv dövlətlər arasında fikir ayrılığı çərçivəsində bir sıra hadisələr baş verib ki, ekspertlər onların əsasında analiz aparır və proqnozlar verirlər. O cümlədən ABŞ-Türkiyə münasibətlərinin dinamikasına işıq salmağa çalışırlar. Ancaq burada bir başlıca məqam nədənsə unudulur. Məsələ ondan ibarətdir ki, Amerika, ümumiyyətlə, NATO üzvləri ilə ziddiyyətə girib. Fransa və Almaniyanın müstəqil Avropa ordusu yaratmaq ideyasını irəli sürməsi məhz bu aspektlə bağlıdır. Bunun fonunda da Amerikanın Türkiyəyə qarşı əsassız iddialarının motivini anlamaq olar. Digər tərəfdən, burada Rusiya faktorunun rolunu unutmaq olmaz. Bütün bu məqamların işığında Alyansın 70 illik yubileyi kontekstində böyük dövlətlər arasında geosiyasi münasibətlərin bəzi mühüm aspektləri üzərində geniş dayanmağa ehtiyac görürük.

Martın 31-də Ukraynada seçicilər ölkəyə prezident seçmək üçün sandıq başına getdilər. Lakin qalib olmadı. Şoumen V.Zelenski hamıdan çox səs topladı. İkinci yerdə hazırkı prezident P.Poroşenko qərarlaşdı. Onlar seçkinin ikinci turuna keçdilər. Digərləri isə mübarizəni dayandırmalı oldular. Ekspertlər bu vəziyyətin müxtəlif aspektləri üzərində dayanırlar. Onlar Ukraynanın siyasi həyatında mümkün dəyişiklikləri təhlil edirlər. Məsələ siyasi və geosiyasi kontekstdə maraq kəsb edir. Şərqi Avropanın bu böyük ölkəsinin siyasi cəhətdən yeniləşmə ərəfəsində olduğu haqqında fikir bildirmək olar. Bu prizmadan seçkilərin ikinci turu ərəfəsində Ukraynadakı siyasi proseslərə nəzər salmaqla müəyyən qənaətlər əldə etmək olar. Bu məqam üzərində bir qədər geniş dayanmaq lazım gəlir.

Türkiyədə martın 31-də keçirilən bələdiyyə seçkisinə dünyada böyük maraq göstərildi. Ekspertlər bu seçkini ölkədə demokratiyanın növbəti sınağı kimi təqdim edirdilər. Verilən bir sıra proqnozlarda iqtidarın öz siyasi rəqiblərini "sıxışdıracağı" barədə fikirlər yer alırdı. Ancaq seçki bütün bu neqativ fikirləri alt-üst etdi. Seçki tam demokratik qaydada keçdi və nəticələr də bunu təsdiq edir. Belə məlum oldu ki, üç ən böyük şəhərdə müxalif Cümhuriyyət Xalq Partiyasının nümayəndələri qalib gəliblər. İzmirlə bağlı heç bir mübahisə yoxdur. İstanbul və Ankara üzrə seçkinin nəticələrinə hakim Ədalət və İnkişaf Partiyası etiraz edir. Bundan başqa, bir sıra əyalətlərdə, məsələn, Qars və İqdırda Milliyyətçi Hərəkat Partiyasının etirazları vardır. Belə çıxır ki, prosesə iqtidarın heç bir müdaxiləsi olmayıb. Bununla yanaşı, Türkiyə miqyasında hakim partiya qalib gəlib. Bu isə ölkədə qüvvələr nisbətinin hiss ediləcək səviyyədə dəyişmədiyini göstərir. Maraqlıdır ki, Qərbin ekspert dairələri seçkinin geosiyasi nəticələrindən çox Türkiyədəki siyasətçilərin şəxsi münasibətlərini önə çəkirlər. Bu, heç şübhəsiz, Türkiyəyə münasibətdə qeyri-obyektiv məqamlardan xəbər verir.

Baş nazir Novruz Məmmədov parlamentdə Nazirlər Kabinetinin 2018-ci ildəki fəaliyyətinə dair hesabatla çıxış edib. Milli Məclisin deputatları hesabatı maraqla qarşılayıblar. Baş nazir sistemli və təhlili yanaşaraq hökumətin keçən ilki fəaliyyətini geniş şərh edib. Hesabatdan belə qənaət əldə edilir ki, ötən il hökumət öz fəaliyyətini ölkənin strateji inkişaf kursuna uyğun aparıb. Bunun fonunda Prezidentin qarşıya qoyduğu vəzifələri tam olaraq həyata keçirməyə çalışıb. Nəticədə, bütün sahələr üzrə uğurlu nəticələr əldə edilib. Baş nazirin məruzəsinin analizi göstərir ki, Azərbaycan 2018-ci ildə mühüm uğurlar qazanıb. Onların geniş təhlili üzərində dayanmağa ehtiyac görürük.

Azərbaycan paytaxtında VII Qlobal Bakı Forumu keçirilib. Bu tədbir ilk olaraq 2013-cü ildə Cənubi Qafqaz Forumu adı altında təşkil edilib. 2014-cü ildə o, Qlobal Açıq Cəmiyyətlər Forumu adı ilə keçirilib. 2015-ci ildən başlayaraq isə Qlobal Bakı Forumu adlanır. Bu Forumda dünyanın bir sıra ölkələrinin başçıları, tanınmış siyasətçilər iştirak edirlər. VII Forumda 500-dən çox nümayəndə iştirak edib. Bu dəfə tədbirin əsas mövzusu "Dünyanın yeni xarici siyasəti" olub. Forumun açılışında iştirak edən Prezident İlham Əliyev geniş nitq söyləyib. Dövlət başçısı Azərbaycanın xarici siyasəti haqqında qlobal təhlükəsizliyin təmini, əməkdaşlıq imkanları, dialoq mühiti və sülhün təmini kontekstində çox dəyərli tezislər irəli sürərək bəhs edib. Prezidentin nitqində ifadə edilən fikirlər tədbirdə müzakirələrin ana xəttini təşkil edib. Bu məsələ müxtəlif, o cümlədən qlobal siyasətin dəyişməsində böyük güclərin rolu, davamlı inkişaf çağırışları, təhlükəsizlik naminə Orta Şərq əməkdaşlığı, müasir qərarların qəbul edilməsində elm və mədəniyyətin rolu, gənc liderlərin qlobal siyasətdə rolu, Çin və qlobal dünya siyasəti kontekstində müzakirə edilib. Bütün bunlar dövlət başçısının Forumda söylədiyi nitqin geosiyasi təhlilinə ciddi ehtiyacın olduğunu təsdiq edir.