NEWTIMES

Hər bir xalqın özünəməxsus dövlətçilik tarixi olur. Bu prosesdə liderlər əvəzsiz rol oynayırlar. Azərbaycan dövləti üçün XXI əsr uğurla başladı. Bu, birbaşa ölkəyə rəhbərlik edən insanların şəxsiyyəti ilə bağlıdır. Ulu öndər Heydər Əliyev 2003-cü ildə əbədiyyətə qovuşandan sonra İlham Əliyev ölkəyə rəhbərlik etməyə başladı. Keçən 16 illik təcrübə bu müddətdə Azərbaycan Prezidentinin böyük uğurla fəaliyyət göstərdiyini sübut edir. Bütün sahələrdə həyata keçirilən islahatlar, əldə edilən nailiyyətlər, beynəlxalq miqyasda qazanılan uğurlar göstərir ki, Azərbaycan müstəqil dövlət kimi inamla irəliləyir və bu proses davam etməkdədir. Prezident İlham Əliyev 16 il əvvəl xalqa verdiyi vədlərinə tam əməl etməklə yanaşı, daim daha yüksək nəticələrə nail olur.

Avropa İttifaqı (Aİ) təsisatlarında ali vəzifələrə yeni təyinatlar ortaya bir sıra suallar çıxarıb. Ekspertlər bu prosesin təşkilatın daxili və xarici siyasətinə necə təsir edə biləcəyi ilə bağlı proqnozlar verirlər. Onların fonunda Aİ-nin xarici məsələlər və təhlükəsizlik siyasəti üzrə ali nümayəndəsi Federika Moqerinini əvəz edəcək Jozep Borrelin ifadə etdiyi fikirlər maraq doğurub. Yeni ali nümayəndə bir qədər fərqli tezislər irəli sürüb. Bütövlükdə Aİ-nin xarici siyasətində köklü dəyişiklik gözlənilmir. Lakin aydın görünür ki, müxtəlif istiqamətlərdə müəyyən düzəlişlər də istisna edilmir. Bu, Rusiya, "Şərq Tərəfdaşlığı" proqramına daxil olan ölkələr, ABŞ, Balkan regionu və digərlərini əhatə edir. Məsələyə kompleks halında baxdıqda, Brüsselin kifayət qədər riskli situasiyada öz geosiyasi nüfuzunu artırmaq niyyətində olduğu görünür.

Ankaranın Suriyanın şimalında hərbi əməliyyatlara başlamasına dünyanın böyük dövlətlərinin reaksiyası fərqli olub. Gah yol göstərir, gah hədələyir, gah da müəyyən şərtlər qoyurlar. Xüsusilə Amerikadan müxtəlif fikirlər səslənir. Hətta Donald Trampı milli qürur hissinin olmamasında suçlayırlar. Burada elə hesab edirlər ki, ABŞ-ın Türkiyəni "cəzalandırmağa" haqqı var. Digərləri Vladimir Putindən addım gözləyirlər. Bir başqaları isə Fransa və Böyük Britaniyaya ümid edirlər. Onların hamısının dərdi birdir: Türkiyənin terrorçulara qarşı apardığı həbi əməliyyatı pozmaq! Ancaq qəribədir ki, bu dairələr, nədənsə, Türkiyənin də böyük dövlət olduğunu və ən əsası, özünü müdafiə etdiyini "unudurlar". Əslində, unutmurlar, sadəcə, özlərini elə aparırlar.

Türkmənistanın paytaxtında MDB Dövlət Başçıları Şurasının məhdud tərkibdə iclası keçirilib. İclasda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev də iştirak edib. İclasın gündəliyindəki məsələlərdən biri Böyük Vətən müharibəsində Qələbənin 75 illiyi ilə əlaqədar dövlət başçılarının Birlik ölkələrinin xalqlarına və dünya ictimaiyyətinə müraciəti ilə bağlı olub. Bu məsələnin müzakirəsi zamanı ekspertləri maraqlandıran hadisə baş verib. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev faşistlərin qəhrəman kimi qələmə verilməsinin qəbuledilməz olduğunu xatırladıb. Bu kontekstdə Ermənistanda müşahidə edilən bir prosesi bir daha tədbir iştirakçılarının diqqətinə çatdırıb.

Rusiya ilə Ukrayna arasında illərdir davam edən münaqişəli vəziyyətin yoluna qoyulması üçün ciddi cəhdlər göstərilir. Prezident Vladimir Zelenskinin seçkidə verdiyi vədlərdən biri Ukraynanın cənub-şərqində sülhə nail olmaq idi. O, danışıqlar yolu ilə Donbas problemini həll etməyin mümkünlüyündən bəhs etmiş, bu zaman Donetsk və Luqanskda yaşayanların özlərinin taleyini müəyyən etməli olduğunu vurğulamışdı. İndi ekspertlər bu vədlərin prizmasından Minskdə razılaşdırılan "Ştaynmayer formulu"nu analiz etməyə çalışırlar. Bu formulda nələr vardır? Tərəflər onları reallıqda qəbul edirlərmi? Bu sənədin nə kimi geosiyasi təsirləri ola bilər?

Hazırda dünyanın əksər ölkələrində böhrandan xilas olmağın yolları aranır. Azərbaycan isə sürətli və dayanıqlı inkişafında davam etməkdədir. Müxtəlif beynəlxalq reytinq təşkilatlarının göstəricilərinə əsasən ölkəmiz son 4 ildə daha ciddi uğurlar əldə edib. Həmin göstəricilər müstəqil olaraq Azərbaycanın bütün sferalarda inamla yüksəlişdə olduğunu təsdiqləyir. Dövlət quruculuğunun siyasi, ideoloji, sosial, mədəni, iqtisadi, enerji və digər sferaları üzrə reallaşdırılan proqramlar Azərbaycanın qarşıya qoyduğu məqsədlərə doğru inamla irəlilədiyini nümayiş etdirir. Bu bağlılıqda müxtəlif sahələrə aid olan göstəricilərin müqayisəsi gələcəkdə bu prosesin davam edəcəyini təsdiqləyir. Həmin kontekstdə Azərbaycanın bu il əldə etdiyi nailiyyətlər və gələn il üçün proqnozlaşdırılan göstəricilərin müqayisəsi maraqlı bir dinamikanı ortaya qoyur.

XX əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində müstəqilliyinə qovuşan Azərbaycan çox çətin günlərini yaşayırdı. Ölkə daxilində hökm sürən siyasi çəkişmələr Azərbaycan dövlətinin varlığını təhlükələrə atmışdı. Azərbaycanın parçalanması və milli dövlətçiliyin süquta uğraması təhlükəsi yaranmışdı. Ölkə vətəndaş müharibəsi astanasında idi. Düşmən daxildəki hərc-mərclik, siyasi böhran və hakimiyyət boşluğundan istifadə edərək Azərbaycan torpaqlarını işğal edirdi. Belə bir məsuliyyətli və ağır mərhələdə Azərbaycan xalqı öz siyasi seçimini etdi. 1993-cü il oktyabrın 3-də Heydər Əliyevə səs verərək onu Prezident kimi özünə rəhbər gördü. Həmin gündən başlayaraq Azərbaycan bütün istiqamətlərdə ciddi uğurlar əldə etməyə başladı. Heydər Əliyev həm daxildə sabitliyə nail oldu, həm də çox səmərəli xarici siyasət kursunu formalaşdırdı. Böyük uğurla neft siyasəti həyata keçirilməyə başlandı. Genişmiqyaslı iqtisadi islahatlar aparıldı. İdarəetmədə, cəmiyyətin müxtəlif sferalarında modernləşmə vüsət aldı. Bütün bunlar Azərbaycan dövlətçiliyinə tarixi nailiyyətlər qazanmağa imkan yaratdı. Vurğulanan məqamlar kontekstində Heydər Əliyevin xalqın istəyi ilə yenidən ölkə rəhbərliyinə qayıdışının siyasi və geosiyasi əhəmiyyəti üzərində geniş dayanmağa ehtiyac görürük.

Azərbaycanın dövlət başçısı "Valday" Beynəlxalq Diskussiya Klubunun XVI illik iclasının plenar sessiyasında iştirak edib, geniş nitq söyləyib. İlham Əliyev 15 dəqiqə müddətində qlobal və regional geosiyasətin ən aktual məsələləri fonunda Rusiya-Azərbaycan münasibətlərinin strateji xarakterinə, Ermənistan rəhbərliyinin son vaxtlar ifadə etdiyi məsuliyyətsiz bəyanatlara, Azərbaycanın bu məsələdəki konkret mövqeyinə və dövlət quruculuğunda əldə edilən nailiyyətlərə toxunub. Azərbaycan rəhbəri Rusiya ilə əməkdaşlığın müxtəlif aspektlərini şərh edərək, bu prosesin artan sürətlə inkişaf etməsində maraqlı olduğunu deyib. Prezident İlham Əliyevin nitqində Nikol Paşinyanın Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi ilə bağlı söylədiyi populist fikirlərə tutarlı cavab verməsi xüsusi marağa səbəb olub. Azərbaycan rəhbərini çıxışı zamanı böyük diqqətlə dinləyiblər. Dövlət başçısının dərin məzmunlu nitqi iştirakçıların alqışları ilə qarşılanıb.

1994-cü ildə imzalanan və dünyaya səs salan "Əsrin müqaviləsi"nin 25-ci ildönümündə Azərbaycan xalqını qürurlandıran məqamlar çoxdur. Bu müqavilənin verdiyi faydaları saymaqla bitmir. Prezident İlham Əliyev "Əsrin müqaviləsi"nin imzalanmasının 25 illiyi və Neftçilər Günü münasibətilə keçirilən mərasimdə həmin məqama geniş şəkildə toxunub. Dövlət başçısı bu layihənin geosiyasi dividendlərini vurğulayaraq onun strateji əhəmiyyətini bir daha ifadə edib. Bununla yanaşı, ABŞ Dövlət katibi Maykl Pompeo, Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Birləşmiş Krallığının Beynəlxalq Ticarət Departamentinin Beynəlxalq Ticarət üzrə Dövlət katibi və Ticari Məsələlər İdarə Heyətinin sədri Yelizaveta Truss və Birləşmiş Krallığın Xarici və Birlik məsələləri ofisinin Avropa və Amerika üzrə naziri Kristofer Pinçerin Azərbaycan Prezidentinə ünvanladıqları məktublarda vurğulanan kontekstdə çox əhəmiyyətli məqamlar yer alıb. Aydın görünür ki, bu böyük dövlətlər Azərbaycanla əməkdaşlıqda çox maraqlıdırlar və ölkə rəhbərliyinin yeritdiyi siyasətə yüksək qiymət verirlər.

Tehranla Bakı arasında qarşılıqlı faydalı və bərabərhüquqlu əməkdaşlıq xətti Ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən qurulub. Prezident İlham Əliyev həmin xətti uğurla inkişaf etdirir. İran və Azərbaycan prezidentlərinin qarşılıqlı səfərləri öz bəhrəsini verir. Hazırda iki qonşu və dost ölkə arasında yüksək səviyyədə əməkdaşlıq və qarşılıqlı etimad mühiti mövcuddur. Lakin təcrübə göstərir ki, bir sıra mənfur dairələr bu iki müsəlman ölkəsi arasında ixtilaflar yaratmaq planlarından əl çəkmirlər. Son zamanlar bunun təzahürləri özünü göstərir. Livan və İranın bəzi mətbu və şəbəkə resurslarında Bakı və Tehran arasında narazılıq yaratmağa xidmət edən müəyyən informasiyalar yayılıb. Ekspertlər hesab edirlər ki, erməni lobbisi bu istiqamətdə fəallığını artırmağa çalışır. Bununla yanaşı, Ermənistan hakimiyyəti də da pozucu fəaliyyətindən qalmır. Nəticədə, bütövlükdə regionun geosiyasi dinamikası təhlükəli və riskli çalarlar almağa başlayır. Yaradılmağa çalışılan qeyri-müəyyənlik, sözsüz ki, bütün Cənubi Qafqazda sabitliyə və əməkdaşlığa zərbə vura bilər.