NEWTIMES

Azərbaycan bütün qətiyyəti ilə öz suveren mövqeyini müdafiə etdi və irəli sürdüyü yeni əməkdaşlıq paketindən vaz keçmədi. Azərbaycan Prezidentinin bu təşəbbüsündə Aİ ilə əlaqələr "Şərq Tərəfdaşlığı" çərçivəsində də strateji aspektdə öz real ifadəsini tapıb. Yəni Azərbaycan rəhbərliyi Brüsselin istədiyi kimi Aİ-nin geosiyasi marağına uyğun olaraq keçici, müvəqqəti və daha çox qurumun marağına cavab verən əməkdaşlıq formulunu qəbul etmir. Assosiativ üzvlüyün şərtləri bunu tələb edir. Onu qəbul edən dövlətlər birbaşa Aİ-nin istəklərinə uyğunlaşmalıdır, o cümlədən ərazi bütövlüyü məsələsində də hansısa güzəşti qəbul edə bilər. İndiki vəziyyət göstərir ki, Aİ assosiativ üzvlük çərçivəsində Ukrayna, Moldova və Gürcüstana təzyiqlərini getdikcə artırır. Bu, müstəqil dövlətin strateji maraqlarını nəzərə almamaq deməkdir.

Biz Avropa İttifaqı (Aİ) Şurasının 11 may 2020-ci ildə qəbul etdiyi sənədlə bağlı silsilə yazıların ikincisini təqdim edirik. Bu hissədə bundan öncəki sənəddə müəyyən edilən iyirmi məqsədin necə reallaşdığını və onun yeni sənəddə necə ifadə edildiyini təhlil etməyə çalışacağıq. Bu, sonrakı mərhələdə Aİ-Azərbaycan münasibətlərinin "Şərq Tərəfdaşlığı" proqramı çərçivəsində inkişaf dinamikasını daha aydın təsəvvür etmək üçün lazımdır. Eyni zamanda, həmin analizdən sonra Azərbaycan rəhbərliyinin vurğulanan istiqamətdə atdığı səmərəli addımların, həyata keçirdiyi islahatlar proqramının və diplomatik peşəkarlığının bir sıra cəhətlərini görmək imkanı yaranacaq.

Nəhayət, sükut pozuldu. Qlobal koronavirus pandemiyasının yaratdığı geosiyasi və informasiya burulğanı fonunda Avropa İttifaqı (Aİ) da daxil olmaqla, böyük güclərin xarici siyasətdə atacaqları konkret addımlar sanki "yaddan çıxmışdı". Dövlət başçıları əsasən pandemiyanın meydana gətirdiyi yeni dünya mənzərəsini analiz etməyi və ondan çıxış yollarını axtarmağı önə sürürdülər. Reallıqda isə həmin güclər heç biri praktiki təkliflə çıxış etmirlər. Nəticədə, dünya geosiyasi qarışıqlığın və risklərin getdikcə artdığı meydanı xatırladır. Bunun fonunda Aİ-nin "Şərq Tərəfdaşlığı" proqramı ilə bağlı atdığı addımlar ekspertlərin marağına səbəb olub. 2020-ci ildən sonra həmin istiqamətdə Brüsselin nəzərdə tutduğu əməkdaşlıq şərtləri üzərində geniş dayanmağa ehtiyac gördük.

Amerika Prezidenti Azərbaycanın dövlət başçısına Respublika Günü münasibətilə təbrik məktubu ünvanlayıb. Donald Tramp məktubunda iki ölkə arasındakı münasibətlərin məzmunu və perspektivləri ilə bağlı maraqlı məqamları vurğulayıb. Həcmi qısa olan məktubun məzmunu dərindir və orada geosiyasi kontekstdə əhəmiyyətli fikirlər ifadə edilib. Həmin fikirlər Azərbaycanla ABŞ arasında münasibətlərin müxtəlif istiqamətlərini, ondan hər iki ölkə xalqlarının faydalanmasının zəruriliyini və bunun bütövlükdə dünya üçün əhəmiyyətini əks etdirir.

Koronavirus pandemiyası hər bir dövlətin nəyə qadir olduğunu bir daha ortaya qoydu. Bu bəlaya dünya dövlətləri fərqli reaksiya verdilər. Çətin sınaq qarşısında hadisələrdən təşvişə düşənlər və sistemsiz hərəkət edənlər də oldu. Hətta bir sıra dövlətlər baş verənlərə laqeyd belə qaldılar. Onların fonunda Azərbaycan dövlətinin fəaliyyəti olduqca təqdirəlayiq görünür. Prezident İlham Əliyev qlobal pandemiya böhranı şəraitində çox səmərəli və kollektiv fəaliyyətə dəvət edən təşəbbüslər irəli sürdü. Beynəlxalq ictimaiyyət bu təşəbbüslərə laqeyd qalmadı. Maraqlı reaksiyalar oldu. Siyasi dairələr və ekspertlər bu təşəbbüsləri yüksək qiymətləndirdilər.

Uzunmüddətli tarixi mücadilə nəticəsində istiqlalına qovuşaraq dünya miqyasında özünütəsdiq imkanı qazanmış hər bir xalqın təkamül və tərəqqi yolunun uğurları məhz ümummilli lider amili ilə şərtlənmişdir. Konkret siyasi şəraitdə taleyüklü qərarlar qəbul etmək, kütləni arxasınca aparmaq məharəti ilə seçilən belə dahi şəxsiyyətlər uzaqgörənliklə cızdıqları yol xəritəsi ilə mənsub olduqları dövlətlərin gələcək mövcudluğuna da etibarlı təminat yaratmışlar. Elmi-texniki, humanitar və mədəni intibahda tamamilə yeni mərhələ açan, innovasiyalar əsri kimi səciyyələnən XX yüzillikdə belə liderlərin öz xalqlarının taleyində oynadıqları misilsiz xidmətlər daha qabarıq diqqət çəkmişdir. Belə siyasi liderlərin yüksək idarəetmə məharəti onların rəhbərlik etdiyi dövlətlərin və xalqların taleyində müstəsna rol oynamışdır.

Nikol Paşinyanın Ermənistan mətbuatının "sensasiya" kimi təqdim etməyə çalışdığı fikirləri reallıqda erməni baş nazirin çox çətin vəziyyətə düşdüyünü göstərir. O, düşdüyü bataqlıqdan adəti üzrə yalan və şantajla çıxmağa çalışır. Ancaq hər tərpənişində daha da dərinə batır. Çünki haqsız və ədalətsizdir. Belə vəziyyətdə olanlarda nə real hərəkət ola bilir, nə də məntiq.

Ermənistan mətbuatı baş nazir Nikol Paşinyanın Qafanda keçirdiyi mətbuat konfransını hələ də sensasiya kimi təqdim etməyə çalışır. Orada N.Paşinyanın Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı aparılan danışıqların "real" vəziyyəti haqqında dedikləri xüsusilə qabardılır. Əlbəttə, münaqişənin həlli çox aktualdır. Lakin N.Paşinyan həmişə olduğu kimi, yenə də problemin həqiqi həlli naminə danışmayıb. O, Ermənistanın daxili vəziyyəti və xarici siyasətinin bataqlıqda olduğunu ört-basdır etmək üçün yeni yalanlar uydurub. Həm də bu zaman özü də bilmədən məntiqsizlik sahəsinə düşüb. Burada Ermənistanın geosiyasi, iqtisadi, hərbi və təhlükəsizlik aspektlərində qarşılaşdığı problemlərin daha da çoxalması ilə yanaşı, rəsmi İrəvanın konkret çıxış yolu ortaya qoymamasının da rol oynadığı aydın görünür.

Hazırkı tarixi mərhələdə siyasi liderlərin dünyanın taleyində rolu daha da artıb. Siyasi nəzəriyyələrdə şəxsiyyətlərin fəaliyyəti üzərində geniş dayanılır. Siyasətçi öz davranışı ilə bütövlükdə dünyanın təkamül dinamikasını yeniləşdirə bilər. İlham Əliyev məhz bu səviyyədə qəbul edilən liderlərdəndir. Azərbaycan Prezidentinin Rusiyanın "Rossiya-24" televiziya kanalına verdiyi müsahibədən də bu aydın görünür. Dövlət başçısı lakonik, dərin məzmunlu və nəzəri-praktiki əhəmiyyətli fikirlər ifadə edib. İlham Əliyevin irəli sürdüyü tezislər müasir geosiyasi şəraitdə cərəyan edən hadisələrə obyektiv, geniş aspektdə və dərindən yanaşmağa imkan verir. Oxucu bir daha əmin olur ki, Azərbaycan sözün bütün mənalarında Cənubi Qafqazın lider dövləti olmağa layiqdir. Çünki bu ölkənin rəhbəri uzaqgörən, müdrik siyasətçidir.

Son zamanlar beynəlxalq ekspertlər Cənubi Qafqazda cərəyan edən geosiyasi hadisələrin təhlilinə daha çox yer verməyə başlayıblar. Bu, bir tərəfdən, böyük dövlətlərin regionda fəallaşması ilə əlaqəlidir. Digər tərəfdən isə, Cənubi Qafqazdakı münaqişələrin dinc yolla həlli məsələsi geosiyasi dəyişikliklər fonunda daha da aktuallaşıb. O cümlədən Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin ATƏT-in Minsk qrupu çərçivəsində aparılan danışıqlar vasitəsilə aradan qaldırılması zərurəti göz qabağındadır. Bu reallıqların fonunda region dövlətlərinin geosiyasi fəaliyyəti yeni bucaq altında məzmun çalarları almış olur. Konkret olaraq, Azərbaycan və Ermənistanın atdığı addımlar, malik olduqları geosiyasi imkanlar analitiklərin diqqətini cəlb edir. Təhlillər göstərir ki, Ermənistan siyasi-iqtisadi aspektlərdə dərin böhrana doğru gedir. Ölkədə əksər sahələrdə qanunsuzluq, siyasi motivlərə görə təqiblər və təzyiqlər baş alıb gedir. Bunların fonunda Azərbaycan ardıcıl olaraq beynəlxalq aləmdə nüfuzunu yüksəldir.