NEWTIMES

Son vaxtlar Suriyada hadisələr çox təhlükəli istiqamətdə cərəyan edir. Amerikanın Bəşər Əsəd ordusuna məxsus hərbi bazanı bombalamasından sonra vəziyyət daha da gərginləşib. Rusiyanın təpkisi çox sərt olub. Moskva hətta savaşla hədələyib. Bəşər Əsəd də kəskin mövqe bildirib. İranın reaksiyası kifayət qədər tez özünü göstərib. Tehran Amerikaya qarşı addım atılmasını tələb edir. Regionun böyük dövlətləri olan Səudiyyə Ərəbistanı və Türkiyə də öz mövqelərini açıq ifadə ediblər. Ər-Riyad sevincini prezident Donald Trampa telefonla çatdırıb. Ankara isə daha təmkinli və böyük dövlətlərə xas güclü mövqedədir. Türkiyə Suriyada problemin kökündən həll edilməsini vacib sayır. O, nə Ər-Riyad kimi ifrat sevinir, nə də kənarda qalmaq istəmir. Türkiyə məsələnin həllində özünün rasional iştirakına çalışır. ABŞ və Rusiya da siyasətlərini bu əsasda qurmaqdadırlar.

ABŞ dünyanın müxtəlif bölgələrində cərəyan edən siyasi və təhlükəsizlik problemləri barədə sadəcə münasibət bildirmir, eyni zamanda siyasi və hərbi yollarla müdaxilə də edir. Cənub-Şərqi Asiya coğrafiyasından tutmuş, Yaxın Şərq, Afrika, Latın Amerikası, hətta Avropadakı problemlərin öz istədiyi şəkildə həll edilməsi üçün müdaxilə edir, bütün mümkün siyasi və hərbi vasitələrdən maksimum istifadə edir.

Mütəxəssislər Aİ kimi böyük və potensiallı təşkilatın gələcəyi ilə bağlı mütəmadi təhlillər aparırlar. Onların verdikləri proqnozlar həmişə maraq doğurur. Hazırda dünya siyasi mühitində paradoksal vəziyyət yaranıb. Bir tərəfdən təhlükəsizlik problemi daha da aktuallaşıb, digər tərəfdən isə bunu reallaşdıra biləcək qüvvələr balansı hələ formalaşmayıb. Aİ-də müşahidə edilən proseslərə bu müstəvidə nəzər saldıqda, bir sıra düşündürücü məqamlara rast gəlinir. Bu təşkilatın 2017-ci ildə qarşılaşa biləcəyi ziddiyyətlərin analizi maraq doğurur. Eyni zamanda, onun mümkün transformasiya ssenariləri də ekspertlərin diqqətini çəkir. Onlar üzərində dayanmağa ehtiyac görürük.

Son günlər Suriya və İraqda hərbi toqquşmalar daha da şiddətlənib. Onun əsas əlamətlərindən biri dinc əhalinin bombalanmasıdır. Nəticədə, yüzlərlə insan qətlə yetirilib, minlərlə insan isə qaçqın vəziyyətinə düşüb. Xüsusilə Mosulda situasiya o dərəcədə gərgindir ki, hökumət hərbi əməliyyatları dayandırıb. Suriyada isə Minbic və Afrin ətrafında geosiyasi gərginlik artıb. Burada Vaşinqton və Moskva PYD-yə açıq dəstək verməyə başlayıblar. Amerikalılar Rakkaya hücumdan bəhs edirlərsə, ruslar Afrinə nümayəndələrini yerləşdirib, maraqlarını təmin etməyə çalışırlar. Bunlara Ankara uyğun reaksiya verib. "Fərat qalxanı" əməliyyatının davam edəcəyini deyirlər. Bununla da Yaxın Şərqdə yeni gərginlik "üçbucağı"nın – ABŞ-Rusiya-Türkiyə mübarizəsinin cizgiləri yaranmış kimi görünür.

Ermənistanın dövlət başçısı son zamanlar daha məntiqsiz fikirlər söyləməyə başlayıb. Onun bəyanatları ölkədə keçiriləcək parlament seçkisinin yaxınlaşması ilə əlaqələndirilir. Lakin S.Sarkisyan o dərəcədə absurd və təhlükəli məqamlardan bəhs edir ki, onun zərərini bütün region görə bilər. Ermənistan prezidenti Azərbaycanı hədələyərək, "İsgəndər" raketlərini tətbiq edə biləcəyini deyir. O, ümumiyyətlə, təbliğatında xarici düşmən obrazı yaratmaqdan başqa heç nə etmir. Guya Ermənistan "demokratiya adası"dır və onu hər tərəfdən "pis ölkələr" əhatə edib. Buna görə də ermənilər yalnız S.Sarkisyana səs verməlidirlər ki, salamat qala bilsinlər. Tarixdə belə süni düşmən obrazı yaratmaq taktikası çox olub. Ancaq son anda bu kursdan xalq zərər görüb. S.Sarkisyan da bu mənada erməni xalqına tarixi zərbələr vurmaqda davam edir.

Hakim Ermənistan Respublika Partiyası (ERP) onun üçün çox da əlverişli olmayan bir mühitdə aprelin 2-də keçiriləcək parlament seçkilərinə hazırlaşır. Ötən ilin aprel ayında cəbhə xəttində geniş miqyaslı hərbi əməliyyatların başlaması nəticəsində bəzi strateji yüksəkliklərə nəzarətin itirilməsi, iyun ayında Sasna Çrer silahlı qruplaşmasının Erebuni post-patrul alayını girov götürməsi, baş nazir Ovik Abraamyanın istefaya göndərilməsi, hakim partiyadan istefa verməsi və yeni siyasi güc mərkəzi arayışında olması, texnokrat Karen Karapetyanın Rusiyadan "icarəyə" götürülərək baş nazir vəzifəsinə təyin edilməsi, Çiçəklənən Ermənistan Partiyasının (ÇEP) lideri Qaqik Çarukyanın böyük siyasətə dönməsi, sabiq müdafiə naziri Seyran Ohanyanın siyasi partiya quraraq sabiq XİN rəhbəri Vardan Oskanyanla seçkilərdə müttəfiq olaraq iştirak etməsi, sosial-iqtisadi problemlərin həll edilməməsi və digər səbəblərə görə hakim ERP seçkilərə imici zədələnmiş halda gedir.

Müasir tarixi mərhələdə müstəqilliyini əldə etmiş ölkələrin beynəlxalq təşkilatlarla münasibətləri ciddi əhəmiyyət kəsb edir. Dünya siyasətində müşahidə edilən mürəkkəb proseslər, ziddiyyətli hadisələr və bir sıra regionlarda münaqişələrin baş qaldırması bəşəriyyəti narahat edir. Bunlarla yanaşı, böyük güclər arasında münasibətlər də gərginlik yaradır. Öz maraqları uğrunda apardıqları amansız mübarizə digər dövlətlərin də çətinliklər və risklərlə üzləşməsinə səbəb olur. Bu səbəblərdən BMT kimi nüfuzlu beynəlxalq təşkilatların qlobal geosiyasətdə daha təsirli addımlar atması zərurəti meydana gəlir. Məsələnin digər tərəfi üzv dövlətlərin bu təşkilatla əlaqələrinin ümumi xarakteristikasına bağlıdır. Bu kontekstdə BMT-Azərbaycan münasibətlərinin 25 il ərzində məzmununun araşdırılması maraqlı və aktual görünür.

Azərbaycanın dövlət başçısı İlham Əliyevin Fransaya səfərinə ekspertlər böyük maraq göstərib. Bunu iki aspektdə aydın hiss etmək olur. Birincisi, Parisdə Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli ilə bağlı fikir mübadiləsinin məzmunu, ikincisi, Azərbaycanın Fransa ilə imzalayacağı əməkdaşlıq sazişlərinin əhatə dairəsi maraq doğururdu. Hər iki istiqamətdə sözün həqiqi mənasında aktual müzakirələr aparılıb. Azərbaycan tərəfi Dağlıq Qarabağla bağlı məsələni yenə konkret qoyaraq işğalçı qüvvələrin çıxarılmasını əsas hesab etdiyini bildirib. Bu kontekstdə həmsədr dövlətlərin status-kvonu dəyişməkdən bəhs etmədən real addımlar atmağa keçməli olduqları vurğulanıb. Parisdə rəsmi Bakının müxtəlif sahələr üzrə əməkdaşlığa tam açıq olduğu da bir daha təsdiqlənib. Tərəflər müxtəlif sferaları əhatə edən mühüm sənədlər imzalayıblar.

Mütəxəssislər son zamanlar qlobal geosiyasi miqyasda baş verən sürətli hadisələrin arxasında dayanan məqamları təhlil edirlər. Analizlər göstərir ki, bütövlükdə dünyanın siyasi mənzərəsi dəyişir. Dövlətlərarası münasibətlər daha həssas məqamlarla zənginləşir. Bunun fonunda xarici siyasət də çevik olmalı və müasir çağırışlara cavab verməlidir. Ermənistanın siyasi rəhbərliyinin atdığı addımların təhlili təsdiq edir ki, rəsmi İrəvan xeyli fərqli mövqedədir. Ermənistan faktiki olaraq müasir şəraitə zidd olan, qeyri-çevik və səbatsız siyasət yeritməkdədir. Xüsusilə Dağlıq Qarabağ münaqişəsi illə bağlı Ermənistan rəhbərliyinin tutduğu mövqe narahatlıq doğurur. Burada hələ də köhnə stereotiplərdən xilas ola bilməyiblər. Absurd məqsədlər uğrunda səmərəsiz fəaliyyət göstərməkdədirlər. Bu isə Cənubi Qafqaz üçün risk faktoru yaradır. Hər an müharibə alovlana bilər.

Ermənistanın 2016-cı ilin aprel ayında atəşkəs rejimini kobudcasına pozaraq hərbi əməliyyatlara başlaması ilə Azərbaycan ordusunun bu təxribatın qarşısını alması və hətta bir neçə strateji əhəmiyyətli yüksəkliyi geri almasından sonra Ermənistan və siyasi havadarları Azərbaycan ordusunun döyüş ruhu, intizam, milli birlik və bərabərlik ruhu, hərbi silah və sursat baxımından 1991-1994-cü illərdəki ordudan çox fərqli olduğu gerçəkliyini anladılar.