NEWTIMES

Geniş ictimaiyyətə məlumdur ki, erməni saxtakarlıqlarının diapazonu və coğrafiyası olduqca genişdir. Tarixi zaman kəsiyində erməni yalanları siyasətdən tutmuş gündəlik həyatımıza, tarixi abidə və şəxsiyyətlərə, coğrafi adlara, dini abidələrə, mədəni irsə, heraldikaya, numizmatikaya, kulinariyaya sirayət edir. Bir sözlə, yalan üzərində qurulmuş miflər bütün sahələri əhatə etmişdir. Eyni zamanda, bu saxtakarlıqlar və analoji olaraq mənimsəmə iddiaları təkcə Azərbaycana və Türk dünyasına deyil, ermənilərin təmasda olduqları digər xalqlara da qarşı yönəlmişdir. Hay-ermənilərin Qafqazda özlərini yerli xalq kimi təqdim etmək cəhdləri isə regionda digər xalqların tarixinin məqsədyönlü şəkildə saxtalaşdırılmasına, özgə dəyərlərinin, tarixi-mədəni-dini irsin erməniləşdirilməsinə və assimilyasiyaya səbəb olmuşdur. Təsadüfi deyil ki, yaşadığımız regionda elə bir xalq və ya dövlət yoxdur ki, ermənilərin onlara qarşı hər hansı bir iddiası olmasın.

Vaşinqtonun İsraildəki səfirliyini Qüdsə köçürməsinə və İranla nüvə sazişindən çıxmasına Moskva və Brüssel reaksiya verərək açıqca narazılıqlarını ifadə edirlər. Bunun fonunda isə analitik və ekspertlər Avropa ölkələri ilə Rusiyanın qarşılıqlı əlaqələrində hansı dəyişikliklərin baş verə biləcəyini müzakirə edirlər. İrəli sürülən fikirləri bir məqam birləşdirir: Amerikanın atdığı addımlar dünya siyasətində tarazlığı poza bilər. Geosiyasi mühitdə qüvvələr nisbətinin dəyişməsi ehtimalı vardır. Burada Avropa İttifaqı ilə Rusiya ciddi rol oynaya bilərlər. Lakin həmin prosesin yolunda əngəl ola biləcək faktorlar da mövcuddur. Ekspertlərin qənaətinə görə, Krım və Donbas məsələləri bu sıraya daxildir. Onda bütövlükdə qlobal miqyasda və Avropa-Rusiya münasibətlərində düşündürücü vəziyyətin yarandığını deyə bilərik. Bu tendensiya ümumilikdə hansı geosiyasi vəziyyətə səbəb ola bilər? Bu sualın cavabı üzərində geniş dayanmağa ehtiyac görürük.

ABŞ-ın dövlət katibi Mayk Pompeonun bir "beyin mərkəzi"ndə çıxışı zamanı İrana qarşı irəli sürdüyü 12 şərt ilə bağlı müxtəlif analitik dairələrdə təhlillər aparılır. Mütəxəssislər hadisələrin sonrakı mümkün gedişatı ilə bağlı proqnozlar verirlər. Vaşinqtonun bu addımla hansı məqsədləri güddüyü üzərində düşünürlər. Aydın olur ki, Amerika və onun müttəfiqləri qlobal miqyasda vəziyyəti daha gərgin hala gətirə bilərlər. Tehrana qarşı irəli sürülən tələblər faktiki olaraq hərbi güc tətbiqini də nəzərdə tutur. Bu məqam olduqca riskli bir vəziyyətin meydana gələ biləcəyindən xəbər verir. Bu prizmadan M.Pompeonun şərtlərinə nəzər saldıqda hansı geosiyasi qənaətlər əldə etmək olar? Bu sualın cavabı üzərində düşünməyə dəyər.

Son aylarda Cənubi Qafqaz regionunda baş verən hadisələr dünya supergücləri arasında geostrateji oyunun növbəti mərhələsinin – "Qafqaz mərhələsi"nin aktiv fazaya qədəm qoyduğunu deməyə əsas verir. Bu oyunun görünən əsas oyunçuları yenə də Qərb və Rusiyadır.

Mütəxəssislər qlobal geosiyasi proseslərin sistemli təhlili əsasında Avropa İttifaqı ilə Rusiya arasında yaxın altı ildə hansı münasibətlərin formalaşa biləcəyini proqnozlaşdırmağa çalışırlar. Burada çox fərqli yanaşmalara rast gəlinir. Rusiyalı analitik Andrey Kortunov da apardığı araşdırmalar nəticəsində tərəflər arasında dörd mümkün münasibətlər ssenarisindən bəhs edir. Maraqlı məqamlara toxunan təhlil müasir elmi yanaşmaya söykənir. Təhlildə Cənubi Qafqazda geosiyasi dinamikanın dəyişməsi baxımından bir sıra əhəmiyyətli tezislərə rast gəlinir. Bunları nəzərə alaraq, mövzu üzərində daha geniş dayanmağa ehtiyac gördük.

Son vaxtlar erməni ekspert dairələri Dağlıq Qarabağla bağlı vəziyyətin daha da mürəkkəbləşdiyini bildirir, bunu əsas olaraq ABŞ və Fransanın regionda fəallaşması ilə əlaqələndirirlər. Daha konkret ifadə etsək, onlar bu iki ölkə rəhbərliyinin məsələyə münasibəti ilə əlaqədar "yeni məqamlar"ın meydana çıxdığından bəhs edirlər. O cümlədən Donald Tramp, Emmanuel Makron və Mayk Pompeonun Azərbaycan rəhbərliyinə ünvanladıqları məktubları və Fransanın xarici işlər naziri Jan-İv Le Drianın regiona səfəri kontekstində proqnozlar verməyə cəhd edirlər. Bu proseslərin münaqişənin həllinə necə təsir edə biləcəyi həqiqətən maraqlı məsələdir. Ancaq onlara geniş və obyektiv mövqedən yanaşdıqda, bir sıra ekspertlərin təqdim etməyə çalışdıqları mənzərədən tamamilə fərqli bir vəziyyətin olduğu aydın olur. Məsələnin bu aspekti üzərində geniş dayanmağa ehtiyac görürük.

Qafqaz təkcə özünün relyefinin və iqliminin rəngarəngliyi ilə deyil, həm də etnik və dil tərkibinin mürəkkəbliyi ilə seçilir. Bu regionda 50-dən artıq xalq və etnik qrup yaşayır. Qafqazda həm Hind-Avropa dilli, həm Qafqazdilli, həm də Altay dil ailəsinə daxil olan xalqlar yaşayır. Qafqaz əhalisinin dini müxtəlifliyi ilə də fərqlənir. Günümüzdə burada xristian pravoslavlar, xristian monofizit qriqoryanlar, müsəlmanlar, iudaistlər kompakt halda yaşayırlar. Elə yuxarıda göstərilən iki faktor Qafqazda marağı olan dövlətlərin köməyinə həmişə çatmışdır. Təsadüfi deyildir ki, hələ XIX əsrin sonlarına Qafqazda yaşamış tanınmış rus jurnalisti və tarixçisi Vasil Lvoviç Veliçko "Qafqaz. Rus işi və tayfalararası məsələlər" əsərində yazırdı: "Qafqaz müstəqil nəticələr çıxarmaq üçün müşahidəçiyə və tədqiqatçıya geniş meydan verən hər cür təbii laboratoriyalara malik böyük bir akademiyadır. Qafqazda həyat hadisələri və insan xarakterləri olduqca qabarıq və eyni zamanda mürəkkəbdir".

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illik yubileyi münasibətilə Amerika Prezidenti Donald Tramp Prezident İlham Əliyevə təbrik məktubu ünvanlayıb. ABŞ dövlət başçısı xoş sözlər ifadə edərək, Azərbaycan rəhbərinə uğurlar arzulayıb. Bununla bərabər, Amerikanın rəhbəri Azərbaycanla əməkdaşlıq etməkdə maraqlı olduqlarını və bu sahədə işləmək arzusunda olduğunu ifadə edib. D.Tramp Azərbaycanla əməkdaşlığın konkret istiqamətlərini inkişaf etdirməyin zəruriliyini qeyd edib. Bundan başqa, ABŞ dövlət katibi Mayk Pompeo Xalq Cümhuriyyətinin yaradılmasının 100-cü ildönümü ilə əlaqədar məxsusi bəyanatında Azərbaycanı dünyada parlament respublikası quran ilk ölkə adlandırıb. Bu fikirlərin geosiyasi analizi üzərində dayanmağa ehtiyac duyuruq.

Dünyada baş verən sürətli və ziddiyyətli geosiyasi dəyişikliklər hər bir müstəqil dövlətin xarici siyasət kursunu daha da aktuallaşdırır. O cümlədən müstəqilliyinə qovuşmuş ölkələrin yeni şəraitin tələblərinə cavab verən kurs müəyyənləşdirməsi strateji mahiyyət kəsb edir. Bunun üçün isə həm milli-tarixi ənənədən qaynaqlanan qaydalar gözlənilməli, milli maraqlar təmin edilməli, həm də diplomatiyanın müasir metodlarından yararlanılmalıdır. Ümumi səviyyədə isə müasir qlobal dünyanın çağırışları çərçivəsində fəaliyyət göstərilməlidir. Azərbaycanın xarici siyasət kursunun əsasları Ulu Öndər Heydər Əliyev tərəfindən müəyyən edilib. Təcrübə göstərir ki, bu, çox uğurlu, səmərəli, demokratik məzmunlu və praktiki nəticələri yüksək olan prinsiplər sistemidir. Xarici siyasətin prioritetlərinin ardıcıl surətdə həyata keçirilməsi nəticəsində əldə olunan nəticələr həm də gələcəyə ümidlə baxmağa əsas verir. Bu bağlılıqda Prezident İlham Əliyevin xarici siyasətin qarşısında duran yeni vəzifələri müəyyənləşdirməsi xüsusi əhəmiyyətli məsələ kimi göz önünə gəlir. Həmin məqamların işığında Azərbaycanın xarici siyasətinin bir sıra aspektlərini təhlil etmək zərurətini vurğulamaq istərdik.

Azərbaycana qarşı qarayaxma kampaniyasının müxtəlif dairələr tərəfindən aparıldığı çoxdan məlumdur. Avropa Şurası Parlament Assambleyası və ABŞ Konqresinin Helsinki Komissiyası da onların oyuncağına çevrilməkdədirlər. Əslində, söhbət, ümumiyyətlə, ikili standartlar siyasətinin dünya dövlətlərinə vurduğu zərərdən gedir. O cümlədən Qərbin bir sıra dairələrinin düçar olduqları islamofobiya getdikcə daha ağır nəticələr verməkdədir. Azərbaycan əleyhinə kampaniyalar bunun işığında kifayət qədər düşündürücü görünür. Xüsusən də ona görə ki, bu prosesdə bir sıra Azərbaycan vətəndaşı da iştirak edir. Helsinki Komissiyasında qərəzli dinləmələr bunun nümunələrindən biridir. AŞPA-nın da bəzi iclaslarında eyni ssenari özünü göstərdi. Bu təşkilatın müstəqil araşdırma qurumunun hazırladığı "hesabat"da korrupsiya faktı ilə bağlı ölkəmizin adının hallandırılması həmin oyunun bir fraqmentidir. Məqsəd aydındır: Azərbaycanı gözdən salmaq, onun antidemokratik obrazını formalaşdırmaq və inkişafına əngəl yaratmaq. Ermənilər və onların havadarları Ermənistanın inkişafına nail ola bilmirlər və əlacları Azərbaycanın qarşısını kəsməyə qalıb. Bəs "beşinci kolon"un dərdi nədir?