NEWTIMES

Son illər beynəlxalq təşkilatların Azərbaycanla bağlı ədalətli mövqe tutması bir tendensiya halını alıb. Bu, qəbul edilən sənədlərdə də öz ifadəsini tapmaqdadır. O cümlədən Avropa İttifaqının getdikcə daha böyük miqyasda Azərbaycan həqiqətlərini etiraf etdiyini ifadə edən sənədlər qəbul edilir. Onlardan biri bu il dekabrın 12-də qəbul edilib. Həmin sənəd Aİ-nin illik fəaliyyəti ilə bağlı analitik-proqnostik müddəaları özündə ehtiva edən hesabat-məruzədir. Burada göstərilir ki, Aİ tərəfdaş dövlətlərin suverenliyini, ərazi bütövlüyünü və sərhədlərinin toxunulmazlığını dəstəkləyir. Yəni Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi yalnız Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində, beynəlxalq hüququn hamılıqla tanınmış normaları və prinsiplərinə uyğun həll edilə bilər. Bu, çox vacib məqamdır. Eyni zamanda, sənəddə qlobal miqyasda gedən proseslərə Aİ-nin baxışları və yaranmış vəziyyətin mümkün inkişaf istiqamətləri əks olunub. Yəni məsələyə bütövlükdə dünyanın geosiyasi mənzərəsi prizmasından nəzər salmaq imkanı vardır. Məhz bu kontekstdə biz sənəddə yer almış müddəalar üzərində daha geniş dayanmağa ehtiyac gördük.

NATO və Rusiyanın yüksək hərbi rəhbərliyinin qlobal təhlükəsizlik məsələlərini Azərbaycan paytaxtında müzakirə etməsi artıq adət halını alıb. NATO Müttəfiq Qüvvələrinin Avropadakı Baş komandanı Körtis Skaparrotti ilə Rusiya Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargah rəisi Valeri Gerasimovun yenidən Bakıda bir araya gəlməsi bu səbəbdən normal qarşılandı. İki general dünya miqyasında özünü göstərən hərbi prosesləri müzakirə ediblər. Rusiya tərəfi NATO-ya aid qüvvələrin ölkə sərhədlərinə daha da yaxınlaşmasından narahatlığını ifadə edib. O cümlədən Ukrayna, Balkanlar və Yaxın Şərqdə hərbi-siyasi vəziyyətin yaratdığı risklər nəzərdən keçirilib. Ekspertlər belə bir vacib görüşün məhz Bakıda təşkil edilməsinin siyasi, geosiyasi və hərbi səbəblərini analiz edirlər. Ən dolğun qiymətləndirməni Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev verib. Dövlət başçısının vurğuladığı kontekst çərçivəsində Bakı görüşünün geosiyasi əhəmiyyəti üzərində bir qədər geniş dayanmağa ehtiyac gördük.

Cənubi Qafqaz regionunun iki ölkəsində seçkilərin keçirilməsindən sonra bütövlükdə geosiyasi mənzərənin xarakteristikası məsələsi də aktuallaşıb. Ekspertlərin bununla bağlı apardıqları analiz və verdikləri proqnozlar maraq doğurur. Məsələ həm də bir sıra analitiklərin Yaxın Şərqdəki mürəkkəb proseslərin tədricən Cənubi Qafqaza yaxınlaşması ilə bağlı etdikləri xəbərdarlıq kontekstində aktuallıq kəsb edir. Bu regionda yerləşən dövlətlərin xarici siyasətinin qısa analizi təsdiq edir ki, vəziyyət doğrudan da çox həssas məqama gəlib çatıb. Ermənistan hakimiyyətinin səbatsız və riskli mövqeyi bütövlükdə vəziyyəti qeyri-müəyyən edir. Gürcüstandakı seçki də rəsmi Tbilisinin xarici siyasətdə hansı yeni addımlar atacağına bir aydınlıq gətirmədi. Bu ölkədə ABŞ-Rusiya qarşıdurmasının aqibəti məlum deyil. Onların fonunda Aərbaycan konstruktiv və səmərəli xarici siyasəti ilə seçilir. Hazırda bu ölkə regionun sabitlik adasıdır. Bütün bunların fonunda Cənubi Qafqazda geosiyasi dinamikanın dəyişməsi üzərində daha geniş dayanmaq zərurətini hiss edirik.

Cənubi Qafqazda müxtəlif xalqlar yaşayırlar. Buraya ermənilər XIX əsrdən məqsədyönlü şəkildə köçürülmüşlər və onlar qədim Azərbaycan torpaqlarında "Ermənistan" adlı dövlət yaradıblar. Sovet dönəmində, "müttəfiq" respublikalar kimi Gürcüstan, Azərbaycan və Ermənistan formal olaraq beynəlmiləlçi "dostluq" şəraitində yaşayırdılar. Əslində isə ermənilərin Qafqaz xalqlarına qarşı məkrli niyyətləri həmişə mövcud olmuşdur.

Dünya mediasının gündəmini yeni aktual mövzu zəbt edib. Ankara Suriyada növbəti hərbi əməliyyat keçirəcəyini bəyan edib. Bu informasiya ölkə başçısı səviyyəsində yayıldığından, həqiqət olduğuna şübhə yoxdur. R.T.Ərdoğan siyasi lider kimi sözünün üstündə duran və onu tam reallaşdıran şəxs olaraq tanınır. Digər tərəfdən, belə ciddi məsələ haqqında məlumatı əsas olmadan yaymazlar. Bunun nəticəsidir ki, Qərbdə və Rusiyada məsələ ciddi reaksiya yaradıb. Vaşinqton dərhal etirazını bildirib. Moskva isə loyaldır. Hiss olunur ki, Kreml Türkiyənin öz təhlükəsizliyini təmin etmək haqqını daha yaxşı anlayır. Ekspertlər proseslərin bu istiqamətdə inkişaf edəcəyi halda, hansı geosiyasi faktorların önə cıxa biləcəyini proqnozlaşdırmağa çalışırlar. Bu konktestdə məsələnin üzərində geniş dayanmağa zərurət gördük.

Rusiya Federasiyasının Sankt-Peterburq şəhərində dekabrın 6-da MDB dövlət başçılarının qeyri-rəsmi zirvə görüşü keçirilib. Tədbirdə bir sıra mühüm məsələlər müzakirə edilib. O cümlədən İlham Əliyevlə Nikol Paşinyanın söhbəti olub. Azərbaycan Prezidenti təklif edib ki, hər iki tərəfdə saxlanılan şəxslər "hamının hamıya" prinsipi üzrə dəyişdirilsin. Öncəki zamanlarda olduğu kimi, Ermənistan rəhbərliyi bunu müxtəlif uydurma bəhanələrlə qəbul etməyib. Azərbaycanın dövlət başçısının Kəlbəcərdə Ermənistan tərəfindən qeyri-qanuni olaraq girov götürülən iki azərbaycanlının da dəyişdirilməsi məsələsini qaldırması ekspertlər tərəfindən humanizm və pinsipiallığın nümunəsi kimi qiymətləndirilib. Müzakirə göstərdi ki, Azərbaycan həmişəki kimi ədalətli və barışcıl mövqedə, Ermənistan isə təcavüzkar və şovinist mövqedədir. Maraqlıdır ki, MDB dövlət başçıları N.Paşinyana elə də diqqət ayırmayıblar. Bunun fonunda ekspertlərin diqqətini İlham Əliyevə olan isti münasibət və böyük hörmət çəkib. Onlar belə münasibətin təsadüfi olmadığı qənaətindədirlər. Məsələyə geosiyasi faktorları nəzərə almaqla daha geniş aspektdə təhlili yanaşmağa ehtiyac vardır.

Ermənistan səbirsizliklə növbədənkənar parlament seçkisini gözləyirdi. Doğrusu, ekspertlər də bu hadisəyə böyük əhəmiyyət verirdilər. Onlar N.Paşinyanın Ermənistanın siyasi səhnəsində etdiyi dəyişiklikləri konkret faktlarda görmək arzusunda idilər. Ümidlər özünü doğrultmadı. Seçkidə qalib gələn erməni "inqilab rəhbəri"nin qazandığı nəticəni "Pirr qələbəsi" kimi qiymətləndirirlər. Hesab edilir ki, bütövlükdə seçki baş tutmayıb. Bir sıra saxtakarlıqlar müşahidə edilib. Ən əsası isə seçicilər fəal olmayıblar. Onların yarıdan çoxu səsvermədə iştirak etməyib. Bundan başqa, parlamentdə ölkənin bütün siyasi qüvvələri təmsil olunmayıblar. Bununla da Ermənistan parlamentinin legitimliyi daha da aşağı düşüb. Digər tərəfdən, parlamentdə Paşinyan-Sarukyan ittifaqının da ömrünün nə qədər olacağı məlum deyil. N.Paşinyan Qərbə, Q.Sarukyan isə Rusiyaya meyllidir. "Mehriban düşmənlər"in bir yerdə işləməsinin sonunun yaxsı olmayacagı haqqında proqnozlar verilir. Bunlardan başqa, xarici güclərin də ölkədəki vəziyyətə qarışması ehtimalı artıb. Əhali arasında nüfuzu aşağı olan N.Paşinyan hökumətinin bunun qarşısında tab gətirə biləcəyi az ehtimal edilir. İndi daha çox sual edirlər: bu iqtidarı nə zaman devirəcəklər? Biz ümumi geosiyasi səviyyədə Ermənistanda təşkil edilmiş seçki şousunun bir sıra məqamları üzərində geniş dayanmağa ehtiyac görürük.

Müstəqil Azərbaycanın memarı və qurucusu, dünya şöhrətli siyasi xadim, türk dünyasının böyük oğlu, xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyevin siyasi kursunun analizi daim diqqət mərkəzində olmalıdır. Çünki bu kurs çoxtərəfli, müasir tələblərə tam cavab verən və çevik manevrlər etməyə imkan yaradan mükəmməl idarəetmə sistemidir. İllər keçdikcə Heydər Əliyevin dövlət xadimi kimi Azərbaycanın müstəqilliyində və idarə edilməsinin demokratikləşməsindəki əvəzsiz rolu daha aydın görünür. Hər keçən gün bu siyasi kursun istənilən sürətlə dəyişən situasiyaya adaptasiya potensialının möhtəşəmliyini sübut edir. Təcrübə göstərir ki, ulu öndərin siyasi kursu XXI əsrin bütün sınaqlarından uğurla çıxmaqdadır. Heydər Əliyevin siyasi varisi Prezident İlham Əliyev konkret proqramlarla bu kursun çox böyük potensiala malik olduğunu və onun nəzəri aspekti ilə praktiki tətbiqi arasında sıx bağlılığın mövcudluğunu təsdiq edir. Bütövlükdə Heydər Əliyevin siyasi kursu haqqında çox yazmaq olar. Bu məqalədə biz yalnız bir sıra məqamlara qısa təhlili nəzər salmaq istərdik.

İrəvanda ermənipərəst mərkəzlərlə şübhəli sövdələşməsi olan bəzi rusiyalı "siyasətçilər"in iştirak etdiyi bir tədbir keçirilib. Onu Rusiya Dövlət Dumasının MDB məsələləri, Avrasiya inteqrasiyası və həmvətənlərlə iş üzrə komitəsinin sədr müavini, MDB ölkələri institutunun direktoru, antiazərbaycan bəyanatları ilə məşhur olan Konstantin Zatulin təşkil edib. Tədbir "Lazarev klubu"nun ilk yığıncağı olub. Bu işə bir sıra erməni və rusiyalı "ekspertlər" də cəlb ediliblər. Onlar əsas olaraq Ermənistana olan təhlükələrə qarşı birgə fəaliyyəti müzakirə ediblər. Təhlükə kimi Azərbaycan və Türkiyə göstərilib. Bunun qarşısını ala biləcək qüvvə isə, əlbəttə, Ermənistan-Rusiya birliyidir. Ancaq bu məsələ o qədər köhnədir ki, heç ermənilərin özləri belə ona inanmırlar. Nikol Paşinyan isə tədbirdə iştirak etməyib. Lakin Robert Koçaryan iştirak edib. Bu faktdan istifadə edərək ekspertlər hesab edirlər ki, "Lazarev klubu" heç bir elmi və analitik əhəmiyyəti olmayan, siyasi çirkab içində olan süni qurumdur. Və onun işində MDB-ni "təmsil edən" tədqiqat institutunun rəhbərliyi iştirak edirsə, bu, MDB-də islahatların aparılması zərurətini ortaya qoyur. Bütövlükdə "Lazarev klubu"nun yaradılmasının mümkün geosiyasi təsirləri üzərində dayanmağa ehtiyac görürük.

Gürcüstanda keçirilən prezident seçkiləri ərəfəsində maraqlı məqamlardan biri prezidentliyə əsas namizədlərdən olan S.Zurabişvilinin ermənipərəst mövqeyi və Gürcüstanın müxtəlif regionlarında yaşayan ermənilərin onu canfəşanlıqla dəstəkləməsi oldu. Ölkənin titul xalqı olan gürcülərin dilinə ikrahla yanaşdığı çıxışlarından da bəlli olan "Fransa gürcüsü" S.Zurabişvilinin ermənilərdən dəstək almağa çalışmasının səbəbi nədir? Fikrimizcə, bütün digər gizli və açıq, obyektiv və subyektiv səbəblərlə yanaşı, S.Zurabişvilini ermənilərin Gürcüstanın müstəqilliyini əldə etməsindən bu günə bu ölkədə addım-addım reallaşdırdıqları "kriptomiatsum siyasəti" də təsiri altına almışdır.