NEWTIMES

Təbii ki, Aİ-nin beynəlxalq aləmdə öz mövqeyini gücləndirməsi Avropanın maraqlarına cavab verir. Lakin vurğulanan məqamlardan aydın görünür ki, təşkilat yaxın 10 ildə dünya liderliyinə iddia etmək niyyətindədir. Bütün dünyada sabitliyin təmini, daha da birləşmiş müdafiə sisteminin yaradılması kimi faktorların arxasında bu istək dayanır. Çünki əgər məqsəddə planetar miqyaslı prosesləri yaratmaq varsa, bu, supergüc iddiasıdır. Belə nəticə çıxarmaq olar ki, yaxın perspektivdə Avropa İttifaqı ABŞ, Rusiya, Çin və Hindistana geosiyasi arenada rəqib olmağı planlaşdırır. Onun buna nail ola biləcəyi ayrı məsələdir. Əsas məqam ondan ibarətdir ki, Brüssel qarşılaşdığı çətinlikləri nəinki həll etməyə, hətta daha sürətlə inkişaf etməyə və qlobal miqyasda mövqeyini gücləndirməyə hazırlaşır.

Avropa İttifaqının son illər qarşılaşdığı bir sıra ciddi problemlər bu təşkilatın taleyi ilə bağlı müxtəlif ssenarilərin meydana gəlməsinə səbəb olub. Mütəxəssislər fərqli proqnozlar verirlər. Onların içərisində bədbin məzmunlu olanlar az deyil. İtaliyanın paytaxtı Romada təşkilatın 60 illiyini qeyd etməyə toplaşmış 27 üzv dövlətin rəhbərləri də bununla bağlı geniş müzakirələr aparıblar. Yekunda yeni bəyannamə imzalanıb. Sənəddə təşkilatın gələcəyi ilə əlaqədar maraqlı məqamlar yer alıb. Onların analizi göstərir ki, Aİ faktiki olaraq yeni transformasiyalar mərhələsindədir. Artıq əvvəlki şərtlər daxilində fəaliyyət göstərmək səmərəli deyil. Lakin başlıca çətinlik ondan ibarətdir ki, yeniləşmələrin konkret məzmunu aydınlaşmayıb. Çünki ortada kifayət qədər problemlər vardır. Bu məsələlər üzərində dayanmağa ciddi ehtiyac görürük.

Xarici siyasətin formalaşmasında millətlərin psixologiyası da əhəmiyyətli rol oynayır. Dövlətlərin istər iqtisadi, istərsə də siyasi və təhlükəsizlik siyasəti dəyərləndirilərkən psixoloji amil diqqətə alınmalıdır. Xarici siyasət insanlar tərəfindən formalaşdırıldığı üçün istər-istəməz onların psixologiyasi, ruh halı, məntiqi, dünyagörüşü bu və yaxud digər şəkildə xarici siyasətdə öz yerini alır və büruzə verir. Ermənistanın xarici siyasəti on ildir ki, Prezident Serj Sərkisyan və komandası tərəfindən formalaşdırılır. Bəzən komandasını dəyişsə də xarici siyasətin onurğasını Sərkisyanın baxışları təşkil edir.

Ermənistanda ictimai-siyasi vəziyyət çox ağır qalmaqda davam edir. Ölkədə özbaşınalıq, korrupsiya, irimiqyaslı sosial-iqtisadi problemlər hökm sürür. Adıçəkilən problemlərin səbəbini Ermənistan vətəndaşları Serj Sarkisyanın idarəçilik üslubunda görürlər. Serj Sarkisyanın iqamətgahı ətrafında mütəmadi olaraq Ermənistan işğalçı ordusunun Azərbaycan ordusu ilə təmas xəttində həlak olmuş əsgərlərinin analarının etiraz aksiyaları keçir. Erməni anaları bilmək istəyir ki, nəyə görə onların oğulları özgə torpağında həlak olurlar. Erməni ordusunda ölənlərin anaları və yaxın qohumları hərbi qulluqçuların qeyri-döyüş itkiləri və ya orduda nizamnamədənkənar münasibətlərin nəticəsində ölüm halları üzrə işlərin təhqiqatında hələ də heç bir irəliləyişin olmadığından öz narazılıqlarını bildirirlər. Ermənistandakı məmurlar erməni analarının problemlərinə biganə yanaşır, onlara heç qulaq asmaq belə istəmirlər. Hakim rəhbərliyə öz narazıçılığını bildirəndə erməni əsgərlərinin anaları olduqca qəddar davranışa məruz qalırlar. Erməni KİV-ləri tərəfindən yayılan videomateriallara baxdıqda erməni analarına qarşı güc tətbiq olunması açıq-aşkar görünür. Aşağıdakı hadisələr yuxarıda sadalananlardan xəbər verir.

Ermənistan-Rusiya münasibətləri heç bir zaman iki müstəqil dövlət arasındakı münasibətlər kimi olmamışdır və bundan sonra da olmayacaqdır. Ermənistan siyasi, iqtisadi, hərbi və təhlükəsizlik baxımından Rusiyadan asılı vəziyyətdədir. Maraqlı odur ki, bu asılılıq hər keçən gün Ermənistanın əleyhinə artır. Beynəlxalq münasibətlər sistemində iki dövlət arasındakı münasibətlər qarşılıqlı asılılıq olaraq dəyərləndirilir. Tərəflər özlərinin maraqlarını ortaq məxrəcə gətirərək əməkdaşlıq edir. Ermənistan-Rusiya münasibətlərində isə maraqların ortaq məxrəcə gətirilməsindən söhbət belə gedə bilməz. Tərəzi kəfəsinin Rusiya tərəfi həmişə ağır gəlir.

"Bu gün beynəlxalq münasibətlərdə uğurlardan danışmaq çətin və mürəkkəbdir, çünki dünya Varşava Müqaviləsinin fəaliyyətinin dayandırılmasından sonra ədalətli prinsipləri saxlaya bilməyib".

Yaxın Şərqdə geosiyasi vəziyyətin mürəkkəbləşməsi fonunda Ukrayna məsələsinin daha fəal şəkildə gündəmə gətirilməsi ekspertləri düşündürür. Bu prosesin arxasında hansı məqsədlər dayana bilər? Ümumiyyətlə, böyük dövlətlər Ukrayna böhranını aradan qaldırmaq istəyirlərmi? Bu suallara cavab vermək asan deyil. Çünki bir tərəfdən, Donbasda vəziyyət daha da gərginləşir, digər tərəfdən isə Ukraynada terror təhlükəsi artır. Onlara paralel olaraq, Prezident Petro Poroşenkonun Qərb dövlətlərinə səfərləri intensivləşir. O, ABŞ, Almaniya və Fransa dövlət başçıları ilə danışıqlar aparıb. Onların real nəticəsi hələ özünü göstərmir. Rusiya isə münaqişə zonasına əlavə hərbi qüvvələr yeritməkdədir. Bu ziddiyyətli proseslərin Ukraynaya və bütövlükdə postsovet məkanına mümkün təsirləri düşündürücüdür.

Son zamanlar Qərb geosiyasi məkanında fikir ayrılıqlarının dərinləşdiyi barədə KİV-də məlumatlar tez-tez yayılır. Əsas olaraq Vaşinqtonla Brüssel arasında müxtəlif sahələrə aid ixtilafların meydana gəldiyini vurğulayırlar. Bu sırada Avropanın Rusiya, Çin və İranla əlaqələrinin xarakterinin tərəflər arasında mübahisə obyektinə çevrildiyini ekspertlər ayrıca qeyd edirlər. Rəsmi Vaşinqtonun Rusiyaya qarşı tətbiq etdiyi sanksiyalar müəyyən dərəcədə Avropanın enerji şirkətlərinə də mənfi təsir edir. Bununla bağlı avropalı ekspertlər belə qənaətə gəliblər ki, ABŞ qəsdən onlara zərbə vurur. Çünki başlıca məqsədi Avropa ölkələrini özündən asılı vəziyyətə salmaqdan ibarətdir. Həmin kontekstdə ABŞ "Şimal axını-2" layihəsinin reallaşmasına əngəllər törətməkdədir. Avropalılar isə buna etiraz edirlər. KİV İran və Çinlə Avropa şirkətlərinin əməkdaşlığına da həmin bucaq altında nəzər salaraq, Amerika-Avropa əlaqələrində yeni risklərin özünü göstərməyə başladığını vurğulayır.

İstanbul şəhərində Dünya Neft Şurasının növbəti Konqresi keçirilib. Bu, sayca 22-ci Konqresdir. Tədbirin əsas devizi "Enerji gələcəyimizə körpülər" olub. Konqresdə çıxış edən Dünya Neft Şurasının sədri Cozef Tot 1933-cü ildə yaradılan bu qurumun dünya neft sektorunun bütün sahələrini əhatə etdiyini vurğulayıb. Bu kimi tədbirlər isə hər 3 ildən bir keçirilir. İstanbul Konqresində 100-dən çox ölkənin təmsilçiləri iştirak ediblər. Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan İstanbulun bu Konqresə ev sahibliyi etməsindən məmnun olduğunu ifadə edib. O, müasir dövrdə sülhün və rifahın təməli olan karbohidrogen resurslarının münaqişələrə səbəb olmasından təəssüfləndiyini də deyib. R.T.Ərdoğan "bölgəmizin sülhə və əməkdaşlığa ehtiyacı var" tezisini xüsusi vurğulayıb. Türkiyənin dövlət başçısı ölkəsinin dünyanın enerji xəritəsində mühüm rol oynadığını, yeni layihələrin də bu mövqeyi gücləndirəcəyini diqqətə çatdırıb. Ciddi əhəmiyyəti olan bu tədbirdə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin nitqi böyük maraq doğurub.

Ermənistanın siyasi və ekspert dairələri yeni bir təlaşa düşüblər. Onlar Şərq-Qərb əməkdaşlıq dəhlizinin formalaşmasında Azərbaycan, Türkiyə və Gürcüstanın təşəbbüsü ələ almasından bərk narahatdırlar. Bunu erməni analitik və ekspertlərin dərc etdikləri yazılardan aydın duymaq olur. Müxtəlif kontekstlərdə təqdim etsələr də, xüsusilə Azərbaycan diplomatiyasının həmin istiqamətdəki uğurlarını gizlədə bilmirlər. Bu sırada Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Polşaya olan səfərinə daha çox yer ayırırlar. Həmin səfər zamanı Polşa Prezidenti bir neçə fikrində konkret ifadə edib ki, "Yeni İpək Yolu" layihəsində Cənubi Qafqazda əsas tərəfdaşı Azərbaycandır. Buna görə də Varşava Bakı ilə əlaqələri genişləndirməkdə və dərinləşdirməkdə çox maraqlıdır. Əlavə olaraq, Polşa arzu edir ki, həmin prosesə İran və Hindistan da Azərbaycandan keçən nəqliyyat xətti vasitəsilə qoşulsun. Bununla bağlı konkret addımlar artıq atılır. Bütün bunlar onu göstərir ki, Ermənistan geosiyasi təcrid vəziyyətində çapalayır. Lakin onu bu vəziyyətə kriminal xunta rejiminin özü salıb.