NEWTIMES

2000-ci illərin əvvəllərində ingilis akademik Kolin Krauk "post-demokratiya" adlanan yeni bir nəzəri yanaşma irəli sürür. Krauk bu yanaşması ilə dünyanın demokratiyadan sonrakı mərhələyə keçid etdiyini və demokratik dəyərlərin forma və mahiyyətində əsaslı dəyişikliyin müşahidə olunduğunu izah etməyə çalışırdı. O hesab edir ki, klassik demokratiya modeli korroziyaya uğrayaraq bir növ radikal forma alıb. Kolin Kraukun illər öncə ortaya qoyduğu bu yanaşma sağçılıq, populizm və millətçilik ideyalarının artan xətlə inkişaf etdiyi Avropada mövcud durumu xarakterizə edən nəzəri qaynaqdır.

Hakim Ermənistan Respublika Partiyasının 26 noyabr 2016-cı ildə keçirdiyi XVI qurultayında Serj Sərkisyan yenidən partiyanın sədri seçildi. Bu qurultayda müzakirə olunan məsələlər, səsləndirilən fikirlər və tezislər hələ də Ermənistan ictimaiyyəti tərəfindən ciddi tənqidi müzakirələrlə gündəmdədir. Əsas müzakirələr də əsasən Serj Sərkisyanın qurultaydakı çıxışı ətrafında gedir. Ermənistanın müxalif və tərəfsiz KİV-lərində verilən xəbərlərin başlıqlarına diqqət yetirdikdə, müzakirələrin mahiyyətinin nədən ibarət olduğu anlaşılır.

ABŞ-ın yeni prezidentinin yüksək vəzifələrə təyin edəcəyi namizədlərin hər biri dünya mediasında ciddi müzakirə obyektinə çevrilir. Bu, bir tərəfdən, Amerikanın ən güclü dövlət olması ilə bağlıdırsa, digər tərəfdən, namizədlərin şəxsiyyətləri ilə əlaqəlidir. Bu sırada dövlət katibliyinə təyin edilə biləcək biznesmen Reks Tillersonun adı ətrafında kifayət qədər geniş müzakirələr başlayıb. Onun Rusiya Prezidenti V.Putinlə şəxsi dostluq münasibətlərinin olması haqqında informasiyaların yayılması müəyyən ajiotaj yaradıb. Bu, MKİ-nin Amerikadakı seçkilərə Kremlin təsir etməsi ilə bağlı ifadə etdiyi fikirlərin fonunda Qərb siyasi təfəkkürü üçün xeyli qıcıqlandırıcı görünür. Çünki belə nəticə çıxır ki, Amerika kimi qüdrətli ölkədə siyasi hakimiyyətin seçilməsində Moskvanın rolu var! Buna inananlar da, inanmayanlar da ola bilər. Ancaq əsas odur ki, belə informasiyalar Qərb siyasi dairələrinə istər-istəməz təsir edir. Bu mənada həmin məlumatların məqsədli şəkildə hallandırıldığı barədə düşünmək olar.

Ermənistanın birinci prezidenti Levon Ter-Petrosyan partiyasının 17 dekabr 2016-cı ildə keçirilən 2-ci qurultayında çıxış edib. Ermənistan KİV-ləri bu çıxışı "Sülh, Barışma və Mehriban Qonşuluq" başlığı altında verib. Petrosyanın bu çıxışının 5 noyabr 1997-ci ildə yazdığı və hakimiyyətdən istefa verməsi ilə nəticələndiyi "Müharibə, yaxud sülh" məktubu ilə müqayisədə daha konstruktiv və əhatəli olduğunu söyləmək mümkündür.

Ermənistanın keçmiş prezidenti Levon Ter-Petrosyan rəhbərlik etdiyi Milli Konqresin qurultayındakı çıxışında bir sıra geosiyasi məsələlərə toxunub. O, indiki mərhələdə Ermənistanın dövlət və cəmiyyət olaraq ciddi problemlərlə üz-üzə qaldığını söyləyib. Bunun əsas səbəbi isə İrəvanın yeritdiyi yarıtmaz xarici siyasətdir. Onun sözlərinə görə, son 18 ildə ölkə yalnız tənəzzülə doğru gedib. Faktiki olaraq erməni dövlətçiliyi fəlakət qarşısındadır. Onun bu prosesi dayandırmaq gücü isə yoxdur. Burada L.Ter-Petrosyan bir sıra arqumentlər gətirir. Onlardan aydın olur ki, bütövlükdə Ermənistan dövlət quruculuğu strategiyasını düzgün seçə bilməyib. Bunun fonunda isə keçmiş prezident Azərbaycan rəhbərliyinin rasional siyasət apardığını açıq etiraf edir, Bakı ilə kompromis əsasında razılaşmaqdan başqa yolun qalmadığını ifadə edir. Həmin fikirlər kontekstində L.Ter-Petrosyanın çıxışı üzərində dayanmaq olar.

İran İslam Respublikasında İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahunun Azərbaycana işgüzar səfəri ilə bağlı etirazlar dekabrın 12-də də davam etmişdir. Bununla bağlı məlumatlar İran mətbuatında geniş şəkildə işıqlandırılmaqdadır. Eyni zamanda, Azərbaycanda bu səfərə etiraz edən müəyyən qüvvələr haqqında informasiyalara da İran mətbuatında yer ayrılır. Məsələn, rəsmi İRNA agentliyi Azərbaycan İslam Partiyasının bir qrup üzvünün Xarici İşlər Nazirliyinin qarşısına toplaşması və etiraz qətnaməsini Nazirliyə təqdim etməsi barədə məlumat yaymışdır. Agentlik həmçinin Netanyahunun Bakıya gəlişinə etiraz olaraq İran Astarasında keçirilən aksiyanı da işıqlandırmışdır.

Amerika SSRİ-nin süqutundan sonra təkqütüblü dünyanın hakimi rolunu oynayır. Əlbəttə, hələlik bu dövlətin iqtisadi, siyasi və hərbi gücünə çatan başqa bir dövlət yoxdur. ABŞ-ın 2017-ci il hərbi büdcəsi 582.7 milyard dollardır ki, bu da G8 dövlətlərinin tamamının hərbi büdcəsindən çoxdur. Ehtimal edilir ki, ABŞ beynəlxalq terrorizmlə mübarizə üçün hərbi büdcəsini bir az daha artıra bilər. ABŞ-ın eyni zamanda siyasi və hərbi olaraq da dünyanın hər yerində cərəyan edən hadisələrə müdaxilə etmək imkanı vardır və bu imkanlarından mütəmadi olaraq istifadə edir. Dünyanın hakimi rolunda çıxış edən ABŞ-ın ədalət anlayışı və beynəlxalq hüquq prinsiplərinə riayət prinsipi isə demək olar ki yoxdur.

Aprel döyüşlərində Ermənistan ordusunun aldığı ağır zərbə rəsmi İrəvanın psixoloji vəziyyətini elə pozub ki, hələ də reallıq hissindən uzaqdadır. Azərbaycanın bütün istiqamətlərdə dövlət olaraq əldə etdiyi nailiyyətlər bu prosesi daha da dərinləşdirməkdədir. Ölkə başçısı İlham Əliyevin Ağdam və Tərtər rayonlarına səfəri zamanı bu il aprelin əvvəllərində ermənilərin atəşləri nəticəsində qoşunların təmas xəttinə yaxın olan yaşayış məntəqələrində dağıdılmış evlərin bərpası və yenilərinin tikintisi ilə əlaqədar ifadə etdiyi fikirlər erməniləri təlaşa salıb. Onlar Azərbaycanın cəbhə bölgəsində sürətlə quruculuq işlərini aparmasına quldur psixologiyası ilə reaksiya verib, müxtəlif böhtanlar atıb, özlərindən uydurma şeylər danışıblar. Bunlar Ermənistan rəhbərlərinin hələ də xəyal dünyasında qaldığını, regionda geosiyasi aspektdə müsbət heç bir iş görə bilmədiklərini göstərir.

Erməni mətbuatı ölkədə sosial-iqtisadi vəziyyətin ağırlaşmaqda davam etdiyini yazır. Ekspertlər vurğulayırlar ki, hökumətin aparmaq istədiyi islahatlar faktiki olaraq iflasa uğrayır. Onun çoxlu səbəbləri var. İqtisadçılar burada müxtəlif faktorların təsirindən bəhs edirlər. Həmin sırada inhisarçılıq və korrupsiya xüsusi yer tutur. Ermənistanda demək olar ki, bütün sahələrdə monopoliya mövcuddur. Hətta banan idxalına nəzarət edən konkret şəxslər də vardır. Bundan başqa, iqtidarın həyata keçirdiyi siyasət tam səmərəsizdir. İndi cəmiyyətdə ziddiyyətlər getdikcə artır. Baş nazir Karen Karapetyanın atdığı addımların da real vəziyyətə uyğun olmadığından danışılır. Bunların fonunda yeni hökumətin seçkiyə qədər istefaya gedə biləcəyi proqnozu verilir. Bir sözlə, Ermənistanda böhran yeni səviyyəyə yüksəlir.

Belarus Prezidenti Aleksandr Lukaşenkonun Moskvaya səfərinə KİV elə də çox diqqət ayırmadı. Ekspertlərin qiymətləndirmələri də genişliyi və dərinliyi ilə seçilmədi. Ancaq hər halda mətbuata bu səfərin bir sıra pərdəarxası məqamları sızdı. Bəzi ekspertlər də iki ölkə Prezidentinin arasında aparılan müzakirələri təhlil etməyə çalışıblar. Ümumi mənzərəyə görə, Belarusla Rusiya arasında həll edilməli olan məsələlər qalır. Onlar daha çox iqtisadiyyata, enerjidaşıyıcılarına, nəqliyyata, gömrük məsələlərinə, tranzit tariflərinə və vergiyə aiddir. Tərəflərin bütün bu faktorlar ilə bağlı bir-birinə iradları vardır. Narazılığını gizlətməyən A.Lukaşenko da zaman-zaman öz fikirlərini bildirir. Ümid vardı ki, budəfəki Moskva görüşündə onların çoxunu aradan qaldırmaq mümkün olacaq. Ancaq KİV başqa məqamlardan xəbər verir. Minsklə Moskvanın əksər problemlər üzrə razılığa gələ bilmədikləri qeyd edilir. Bəs bu vəziyyət hansı geosiyasi proseslərə rəvac verə bilər?