NEWTIMES

Dünya miqyasında geosiyasi dinamika o dərəcədə mürəkkəbləşib ki, gənc müstəqil dövlətlərin suverenliyi və inkişaf perspektivləri ciddi nəzəri-praktiki problemə çevrilib. Mütəxəssislər bütün bunları nəzərə alaraq bir sıra dövlətlərin, məsələn, Ermənistanın müstəqil dövlətçiliyinin baş tutmadığını yazırlar. Onlar hesab edirlər ki, müstəqil dövlət quruculuğu çoxlu sayda ciddi faktorun vəhdəti sayəsində baş tuta bilər. Həmin çərçivədə Azərbaycanın Cənubi Qafqazın lider dövləti olaraq qəbul edilməsi çox aktual nəzəri və praktiki faktor kimi diqqəti çəkir. Şübhəsiz, məsələnin bu aspekti geniş araşdırılmalıdır. Çünki Azərbaycan özü üçün çox çətin olan geosiyasi mənzərəni ardıcıl atdığı addımlarla tamamilə yeniləşdirə bildi. Bir zamanlar Azərbaycanı qəbul etmək istəməyən böyük dövlətlər indi onunla əməkdaşlığı genişləndirmək planları üzərində çalışırlar. Bu səviyyəyə asan gəlinməyib. Ölkə rəhbərliyinin həyata keçirdiyi müstəqil dövlət quruculuğu kursu əsas rol oynayıb. Müasir geosiyasi kontekstdə bu kimi məqamlar üzərində daha geniş dayanmağa ehtiyac görürük.

Rusiyanın bir qrup siyasətçisi, analitik və ekspertlərinin Azərbaycana səfəri və sonra Cocuq Mərcanlıda keçirilən konfransda iştirakı geniş əks-səda doğurub. Ermənistan KİV-i və Rusiyanın bir sıra mətbu nəşrləri bu hadisəyə çox ekstremist reaksiya verib. Bir erməni jurnalisti həmin prosesin aktiv iştirakçılarından olan rusiyalı filosof və sosioloq, Beynəlxalq Avrasiya Hərəkatının lideri Aleksandr Duqindən müsahibə götürüb. Əslində, bu, həqiqəti aydınlaşdırmaq məqsədi ilə götürülən müsahibə olmayıb, daha çox A.Duqini ittiham etmək məqsədi güdürdü. Ancaq rusiyalı filosof ustalıqla həqiqəti elə çatdırıb ki, qarşı tərəfin susmaqdan başqa yolu qalmayıb. Eyni zamanda, müsahibədə A.Duqin Cənubi Qafqazın geosiyasi mühiti üçün böyük əhəmiyyəti olan bir sıra fikirlər ifadə edib. Onları təhlil etməyə ciddi ehtiyac duyuruq.

Çağdaş dünyamızın mürəkkəb və ziddiyyətli prosesləri fonunda müstəqil dövlət quruculuğu böyük zəhmət və uzaqgörənlik tələb edir. Azərbaycan təcrübəsi bu baxımdan digərləri üçün nümunədir. Ulu Öndər Heydər Əliyevin əsasını qoyduğu müstəqil və demokratik dövlət quruculuğu kursu sürətlə yeniləşən dünyanın tələblərinə cavab verir. Prezident İlham Əliyev həmin kursu daim inkişaf etdirir və şəraitə uyğun olaraq yeniliklər həyata keçirir. Mütəxəssislər bu kontekstdə Azərbaycanda keyfiyyətcə yeni inkişaf modelinin reallaşdırıldığı qənaətindədirlər. Bu barədə Baş nazir Novruz Məmmədov hökumətin "Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2018-ci il üçün iş planı"nda nəzərdə tutulmuş məsələlərə dair aidiyyəti qurumların iştirakı ilə keçirilən iclasında fikir ifadə edib. Azərbaycan müstəqil dövlət quruculuğunun bütün istiqamətlərində əldə etdiyi nailiyyətləri davam etdirir və yeni keyfiyyətli inkişaf modelinin reallaşdırılmasına başlanıb. Bu prosesin daxili və xarici siyasət aspektlərində bir sıra mühüm məqamlarının geniş təhlilinə zərurət var.

Azərbaycanda müstəqil dövlət quruculuğu kursu digər ölkələr üçün nümunəvi modeldir. Bununla bağlı dəfələrlə yüksək səviyyələrdə fikir bildirilib. Ölkə rəhbərliyi bütün sahələr üzrə demokratik, şəffaf islahatlar siyasətini dönmədən həyata keçirməkdədir. Bu kontekstdə əhalinin sosial təminatı üzrə proqramların da yüksək səmərəliliklə reallaşdığını vurğulamaq gərəkdir. Avqustun 1-də dövlət başçısının iştirakı ilə Lökbatan qəsəbəsində Qarabağ, Böyük Vətən müharibələri, Çernobıl əlillərinə və şəhid ailələrinə mənzillərin və avtomobillərin verilməsi mərasimi ekspertlər tərəfindən həmin aspektdə gözəl nümunələrdən biri kimi qiymətləndirilir. Bu hadisəyə bütövlükdə ölkə rəhbərliyinin həyata keçirdiyi müstəqil dövlət quruculuğu aspektində yanaşmaq daha doğrudur. Həmin siyasətin əsasını Ulu Öndər Heydər Əliyev qoyub. Hazırda Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir. Bu tezisi həm daxili, həm də xarici siyasətlə bağlı ifadə etmək mümkündür. Məsələnin həmin cəhəti üzərində daha geniş dayanmaq zərurəti vardır.

İrəvanda insanlar küçəyə çıxıb etiraz edəndə başlarına nələrin gələ biləcəyini təsəvvür belə edə bilməyiblər. İndi onların əksəriyyəti bu suala cavab axtarırlar. Rəsmi İrəvan isə "məxməri inqilab"ın bəhrələrindən faydalanmaqdadır. İndi N.Paşinyan bir zamanlar ona pislik etmiş adamları cəzalandırmaqla məşğuldur. Əlbəttə, o, bunları demokratiya və insan haqları naminə etdiyini söyləyir. Artıq 2008-ci ildə N.Paşinyanı həbs etdirənlərdən R.Koçaryan həbsə atılıb. Sırada general Y.Xaçaturov vardır. Növbə kimindir? Kim olur-olsun, Moskva narazılığını bildirir. O, İrəvanın məsləhətləşmədən addım atmasını həzm edə bilmir. Normal reaksiyadır, çünki Kreml buna adət edib. İrəvan isə şıltaqlıq ssenarisinə keçib. Hazırda rusiyalı ekspertlər bir zamanlar ağız dolusu təriflədikləri ermənilərə ağızlarına gələni deyirlər. Onları qəzəbləndirən həmişə qul olan birilərinin sərbəst hərəkət etmək istəyidir. Əslində isə ermənilərin bu cür hərəkətlər edə bilməsi üçün şəraiti Rusiya və Qərb uzun illər boyu yaradıblar. Məsələnin bu aspekti üzərində geniş dayanmaq istərdik.

Son zamanlar Ermənistan ətrafında cərəyan edən geosiyasi hadisələr ekspertlərin qarşısına bir sıra suallar çıxarır. Nikol Paşinyan küçədən baş nazirliyə "sıçrayış" etməklə çoxlu suallar da meydana gətirdi. İndi erməni ekspertlər bu hadisəni analiz etməyə çalışırlar. Əvvəlcə, onlar "hurrey"lə "erməni demokratiyasının təntənəsi"ndən bəhs etdilər. Zaman keçdikcə isə bunun belə olmadığını özləri etiraf etməyə məcbur oldular. Çünki N.Paşinyan xarici siyasətdə və daxili mühitdə ciddi heç bir addım ata bilmədi. Hətta Rusiya rəhbərliyi ona qarşı mənfi münasibətini belə gizlətmədi. Bununla da Ermənistanın xarici siyasətinin ana xəttinin iflasa uğradığı bir çoxlarına aydın oldu. Məhz bu dalğa üzərində hazırda erməni analitiklər nələrin baş verdiyini dərk etməyə çalışır, o cümlədən ABŞ və Rusiyanın bu ölkə ilə bağlı ata biləcəyi addımları müəyyənləşdirməyə cəhd edirlər. Məsələnin bu aspekti üzərində bir qədər geniş dayanmaq olar.

Ermənistanın yeni hakimiyyətinin perspektivsiz xarici siyasət kursunu seçdiyi haqqında ekspert fikri mövcuddur. Nikol Paşinyan baş nazir postuna gələndən ortada yeni heç bir şey yoxdur. Ermənistanın daxili həyatı sanki sönüb, iqtisadiyyatda durğunluq davam edir. İllərdir Serj Sarkisyanın uğurlu daxili siyasət apardığını yazan kütləvi informasiya vasitələri indi də N.Paşinyandan eyni həvəslə yazır. Lakin S.Sarkisyanın sonu məlumdur. N.Paşinyanı da eyni aqibət gözləyir. Bu, onun Brüssel səfərindən sonra daha aydın görünür. Ermənistanın baş nazirinin özü Brüssel hava limanında jurnalistlərə bildirib ki, Avropa İttifaqı Ermənistana münasibətini dəyişsə, yaxşıdır. Brüssel erməni inqilabından ağızdolusu danışır, lakin heç bir konkret addım atmır. Ona görə də ya pafoslu danışıqlara son versinlər, ya da siyasətlərini dəyişsinlər. Deməli, faktiki olaraq N.Paşinyan Brüsseldən məyus qayıdıb. Əliboş dönüb. Bu məqam əslində İrəvanın apardığı siyasətin çürüklüyünün bir daha təsdiqidir. Bütövlükdə götürdükdə, N.Paşinyanın Brüssel səfərinin iflasının təhlili üzərində dayanmağa ehtiyac duyulur.

Yeni hökumət Ermənistanı faciədən faciəyə aparmaqdadır. Son günlər kütləvi informasiya vasitələri bir qrup rus hərbçisinin xəbərdarlıq etmədən Ermənistanın Panik kəndinə atəş aça-aça daxil olaraq sakinləri qorxuya saldığı haqqında yazılar verir. Sadə ermənilər buna etiraz edərək hərbçilərdən izahat tələb edib. Ancaq nə rus hərbçiləri, nə də rəsmi İrəvan insanlara məsələnin əsl tərəfini izah etmirlər. Rusiya hərbçiləri ehtiyac görmür, rəsmi İrəvan isə həqiqəti deyə bilmir. Nəticədə, Ermənistan vətəndaşları bir daha əmin oldular ki, onların təhlükəsizliyinə təminat yoxdur. Bununla yanaşı, Ermənistan özünü yeni geosiyasi ziddiyyətlər burulğanına atmaqdadır. O, havadarlarını belə itirə bilər. Məsələnin bu aspekti üzərində geniş dayanmağa ehtiyac vardır.

Nikol Paşinyanın vədlərinin sonu çatır. Küçədən bəyan etdiyi və pafoslu səslənən fikirlərdən artıq konkret əmələ keçmək gərəkdir. Bunun üçün obyektiv gerçəkliyi nəzərə alan, müdrik və müasir çağırışlara cavab verən siyasi kurs müəyyənləşdirmək gərəkdir. Müşahidələr göstərir ki, rəsmi İrəvan hələlik bu mövqedən çox uzaqdır. N.Paşinyan bir tərəfdən seçkidə islahatlarla bağlı sərəncam verir, digər tərəfdən isə yeni heç bir addım ata bilmir. Əksinə, meydana çıxan daxili problemlər hakimiyyəti daha mürəkkəb dairəyə sürükləyir. Milli qəhrəman hesab edilən bir generalın əslində quldur olduğu aydınlaşır. N.Paşinyanı müdafiə edən bir partiyanın rəhbəri Qaqik Sarukyanla ziddiyyətlər dərinləşir. Qarabağ cəbhəsində Azərbaycan Ordusunun əməliyyatları erməniləri daha ağır vəziyyətə salır. Bu kimi proseslər Ermənistan rəhbərliyinin yanlış siyasətini davam etdirdiyi və əslində, islahatları haradan başlamağın lazım gəldiyini bilmədiyini nümayiş etdirir. Bu məsələ üzərində daha geniş dayanaq.

Azərbaycan Ordusunun 100 illik yubileyi münasibətilə bu il iyunun 26-da Bakıda təşkil edilən hərbi paradın əks-sədası böyük olub. Bu hadisəni müxtəlif "beyin mərkəzləri", ekspertlər təhlil etməkdədirlər. Tədbirdə Azərbaycan əsgərləri ilə yanaşı Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin parad heyəti də iştirak edib. Paraddan sonra "Türk şahinləri" Bakı səmasında nümunəvi uçuşlar həyata keçiriblər. Bütün bu mənzərəni on minlərlə Bakı sakini və şəhərin qonaqları müşahidə ediblər. Həmin hadisə Ermənistan rəhbərliyini çox narahat edib. Rəsmi İrəvan Azərbaycanın hərbi, siyasi və mənəvi-vətənpərvərlik gücünü bir daha görüb. Erməni ekspertlər hakim dairələrdən təcili tədbirlər görməyi tələb edirlər. Bu o deməkdir ki, onlar artıq Azərbaycanın hərbi qüdrətini inkar edə bilmirlər. Əksinə, güclənən Azərbaycana qarşı nələrsə etməyi tələb edirlər. Ancaq hər nə olsa da, Azərbaycan bütün istiqamətlərdə daha güclü və qüdrətli olacaq. Məsələnin bu aspekti üzərində geniş dayanmaq istərdik.