NEWTIMES

Son aylarda Cənubi Qafqaz regionunda baş verən hadisələr dünya supergücləri arasında geostrateji oyunun növbəti mərhələsinin – "Qafqaz mərhələsi"nin aktiv fazaya qədəm qoyduğunu deməyə əsas verir. Bu oyunun görünən əsas oyunçuları yenə də Qərb və Rusiyadır.

Qafqaz təkcə özünün relyefinin və iqliminin rəngarəngliyi ilə deyil, həm də etnik və dil tərkibinin mürəkkəbliyi ilə seçilir. Bu regionda 50-dən artıq xalq və etnik qrup yaşayır. Qafqazda həm Hind-Avropa dilli, həm Qafqazdilli, həm də Altay dil ailəsinə daxil olan xalqlar yaşayır. Qafqaz əhalisinin dini müxtəlifliyi ilə də fərqlənir. Günümüzdə burada xristian pravoslavlar, xristian monofizit qriqoryanlar, müsəlmanlar, iudaistlər kompakt halda yaşayırlar. Elə yuxarıda göstərilən iki faktor Qafqazda marağı olan dövlətlərin köməyinə həmişə çatmışdır. Təsadüfi deyildir ki, hələ XIX əsrin sonlarına Qafqazda yaşamış tanınmış rus jurnalisti və tarixçisi Vasil Lvoviç Veliçko "Qafqaz. Rus işi və tayfalararası məsələlər" əsərində yazırdı: "Qafqaz müstəqil nəticələr çıxarmaq üçün müşahidəçiyə və tədqiqatçıya geniş meydan verən hər cür təbii laboratoriyalara malik böyük bir akademiyadır. Qafqazda həyat hadisələri və insan xarakterləri olduqca qabarıq və eyni zamanda mürəkkəbdir".

Azərbaycana qarşı qarayaxma kampaniyasının müxtəlif dairələr tərəfindən aparıldığı çoxdan məlumdur. Avropa Şurası Parlament Assambleyası və ABŞ Konqresinin Helsinki Komissiyası da onların oyuncağına çevrilməkdədirlər. Əslində, söhbət, ümumiyyətlə, ikili standartlar siyasətinin dünya dövlətlərinə vurduğu zərərdən gedir. O cümlədən Qərbin bir sıra dairələrinin düçar olduqları islamofobiya getdikcə daha ağır nəticələr verməkdədir. Azərbaycan əleyhinə kampaniyalar bunun işığında kifayət qədər düşündürücü görünür. Xüsusən də ona görə ki, bu prosesdə bir sıra Azərbaycan vətəndaşı da iştirak edir. Helsinki Komissiyasında qərəzli dinləmələr bunun nümunələrindən biridir. AŞPA-nın da bəzi iclaslarında eyni ssenari özünü göstərdi. Bu təşkilatın müstəqil araşdırma qurumunun hazırladığı "hesabat"da korrupsiya faktı ilə bağlı ölkəmizin adının hallandırılması həmin oyunun bir fraqmentidir. Məqsəd aydındır: Azərbaycanı gözdən salmaq, onun antidemokratik obrazını formalaşdırmaq və inkişafına əngəl yaratmaq. Ermənilər və onların havadarları Ermənistanın inkişafına nail ola bilmirlər və əlacları Azərbaycanın qarşısını kəsməyə qalıb. Bəs "beşinci kolon"un dərdi nədir?

Azərbaycanın dövlət başçısının hər addımı erməniləri təşvişə salır. Onlar İlham Əliyevin apardığı siyasətin potensialını və real gücünü yaxşı bilirlər. Dəfələrlə təcrübədə bunun şahidi olublar. Bu dəfə də Azərbaycan Prezidentinin Naxçıvana səfərinə Ermənistanda çox əsəbi reaksiya veriblər. Bu ölkənin rəsmi şəxsləri o dərəcədə reallıq hissini itiriblər ki, "Naxçıvanı geri qaytarmaq lazımdır" kimi absurd sayıqlamalara uyublar. Naxçıvan harada idi ki, geri qaytarırlar? Bu qədim və gözəl Azərbaycan diyarı həmişə aid olduğu yerdədir – Azərbaycanda! Təbii ki, bu həqiqəti hətta ermənilər belə bilirlər. Lakin Ermənistan siyasi və analitik dairələrinin ifadə etdiyi bir sıra fikirlərin işığında meydana çıxa biləcək geosiyasi vəziyyət üzərində bir qədər ətraflı dayanmağa dəyər.

Son dövrlərdə Yaxın Şərqdə baş verən hadisələr bütün dünya ictimaiyyətinin diqqətini öz üzərinə çəkib. Bütün dövlətlərin maraqları məhz bu regionda toqquşur. Əlbəttə ki, Şərqin təbii zənginliklərinin istismarına imkan verəcək yeni işğal planının arxasında bəzi mühüm məqamlar vardır. Ərəb baharı, Afrikadan Mərkəzi Asiyaya qədər əməliyyatların əsasında "fəlakət kapitalizmi", yəni beynəlxalq terrorizmlə mübarizə adı altında qlobal sərmayəyə yeni pul kanallarının açılması dayanır. Xüsusilə müsəlman ölkələrində oyuncaq dövlətlər qurulmaqda, ölkələr terror bataqlığına çevrilməkdədir. 11 sentyabr 2001-ci ildən etibarən Yaxın Şərqdə eyni ssenari oynanır. Müharibələr, ölkələrin daxili işlərinə müdaxilələr, rejimlərin dəyişdirilməsi, terror qruplarının yaradılması, onlara silah və maliyyə dəstəyinin verilməsi, mülki vətəndaşların öldürülməsi, köçlər, təbliğatlar, qeyri-qanuni sərmayələr, işgəncələr və qanunsuz həbslər bu ssenarinin bir parçasıdır.

Məşhur amerikalı alim və siyasi filosof Frensis Fukuyama "Deutsche Welle" agentliyinə müsahibə verib. Onun bir çox məsələlər üzrə söylədiyi fikirləri böyük maraqla qarşılanıb. F.Fukuyama liberalizm, "tarixin sonu" və postsovet məkanında sosial-siyasi transformasiyalardan bəhs edib. Xüsusi olaraq Ukrayna, Gürcüstan, Rusiya və Ermənistan hadisələri üzərində dayanıb. F.Fukuyamanın Ermənistandakı olayları müsbət inqilabi dəyişiklik kimi təqdim etməsi birmənalı qəbul edilmir. Proseslərin təhlili göstərir ki, orada situasiya qeyri-müəyyəndir. Hadisələrin nəticələrini proqnozlaşdırmaq risklidir. Təcrübəyə əsasən fikir yürütdükdə isə, əslində, Ermənistanda postsovet məkanında "məxməri inqilab", yaxud "liberal dəyişiklik" adı alında tamamilə başqa prosesin getdiyi qənaəti alınır. Bu kimi məqamlar üzərində daha geniş dayanmağa ehtiyac hiss etdik.

Ermənistanda "məxməri inqilab"dan ağızdolusu danışanlar nədənsə susublar. Onlar bir neçə gün əvvələ kimi ölkədə ciddi siyasi, sosial, iqtisadi və sair dəyişikliklərin olacağından, "erməni demokratiyası"ndan dəm vururdular. Deyirdilər ki, Ermənistan regionda islahatların aparılmasında yeni səhifə açacaq. Xaricdəki ermənilərin də bu prosesə marağı get-gedə sönür, çünki hər kəs görməyə başlayıb ki, İrəvan Moskvanın qoyduğu çərçivədən kənara çıxmaq iqtidarında deyil. Bu baxımdan burada kimin baş nazir olmasının əhəmiyyəti yoxdur. Əsas məsələ Ermənistan rəhbərliyinin müstəqil siyasət yeridib-yeritməməyə qabil olması ilə bağlıdır. Məhz bu məqamla əlaqədar Nikol Paşinyanın Soçidə nələrdən danışacağı maraq doğururdu. O isə gözlənildiyi kimi, fərqli heç nə deyə bilmədi. Ekspertlər bütün bunların işığında Ermənistanın xarici siyasəti ilə bağlı müəyyən fikirlər ifadə edirlər. Həmin aspekt üzərində bir qədər geniş dayanmaq olar.

Amerika Prezidenti Donald Trampın İranla imzalanan nüvə sazişindən çəkilməsi ilə bağlı bəyanatı bütün dünya siyasətinə yeni dinamika verdi. Qlobal miqyasda geosiyasi gərginlik daha da artmağa başladı. Çox keçmədi ki, KİV-də İsraillə İran arasında savaşın başlamaqda olduğu haqqında məlumatlar yayıldı. Yaxın Şərqin müxtəlif guşələrində hər iki dövlət bir-birinə hərbi-siyasi zərbələr endirməkdədir. Şübhəsiz ki, regionun digər dövlətləri uzun müddət bu prosesdən kənarda qala bilməzlər. Bu o deməkdir ki, Yaxın Şərqdə bir neçə böyük dövləti əhatə edən gərginlik sahəsi meydana gələ bilər. Eyni zamanda, Rusiya, Çin və Avropanın böyük dövlətləri də məsələyə laqeyd qalmırlar. Nəticədə nələr ola bilər? Dünya daha geniş məkanı əhatə edən müharibə meydanına çevrilə bilərmi? Bu proses bütövlükdə qlobal geosiyasi trendləri hansı müstəviyə ata bilər? Daha əhəmiyyətlisi, dünyanın yeni düzənini yaratmaq kimi ciddi vəzifə qarşıda durarkən, bütün bunlar bəşəriyyəti haraya sürükləyə bilər? Bu suallara cavablar üzərində düşünməyə dəyər.

Hazırda Ermənistanda baş verən siyasi hadisələrə iki səviyyədə baxmaq olar. Birincisi, vassal, forpost dövlətin daxili sosial, siyasi və iqtisadi reallıqları aspektində. İkincisi, regional və qlobal geosiyasi proseslərin dinamikası kontekstində. Bu iki baxışı vahid məntiqi düzənə gətirmək mümkün olsa, onda Cənubi Qafqazın bu qondarma dövlətində nələrin baş verdiyinin həqiqi üzünü görə bilərik. Hətta qısa təhlil göstərir ki, erməni siyasi şüurunda heç bir dəyişiklik yoxdur. Demokratiyadan isə söhbət gedə bilməz. Çünki iqtisadiyyatı, siyasəti və təfəkkürü kölə vəziyyətində olan cəmiyyətin demokratikləşməsi imkansızdır. Erməni şüuru isə əsrlərdir ki, kənar ssenarilər üzrə siyasiləşib. Bu səbəbdən Paşinyan da erməni ssenarisi deyil. Ermənistana ağalıq edənlərin yeni bir oyunudur. Bunun üzərində bir qədər geniş dayanmaq istərdik.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin təqdimatı ilə Milli Məclis Baş nazir vəzifəsinə Novruz Məmmədovun təyin edilməsinə razılıq verdikdən sonra, bu hadisə ilə bağlı müsbət fikirlər səsləndirilir, təyinatın uğurlu olduğunu sübut edən kifayət qədər faktlar göstərilir. Doğrudan da, Novruz Məmmədovun həyat və fəaliyyətinə nəzər salanda, öz zəhməti və biliyi ilə keçdiyi yolun məzmunu Baş nazir vəzifəsinə tam layiqli kadr olduğu qənaətini yaradır. Özünün də dəfələrlə etiraf etdiyi kimi, Ulu öndər Heydər Əliyevin yanında işləməsi bütün həyat kredosunu müəyyənləşdirib və onun üçün böyük məktəb olub. Novruz Məmmədov bütün fəaliyyəti boyu məsuliyyəti, ünsiyyət mədəniyyəti, biliyi, nizam-intizamı, yüksək təşkilatçılıq qabiliyyəti, təşəbbüskarlığı və qətiyyətli vətəndaş mövqeyi ilə fərqlənib. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev ona yüksək və məsuliyyətli vəzifə etibar etməklə kadr təyinatında çoxsaylı faktorları dəqiqliklə nəzərə aldığını bir daha nümayiş etdirib. Bütün bunlar Novruz Məmmədovun yeni yüksək vəzifədə uğurla fəaliyyət göstərəcəyi barədə fikir yürütməyə əsas verir.