NEWTIMES

Ermənistanın 2016-cı ilin aprel ayında atəşkəs rejimini kobudcasına pozaraq hərbi əməliyyatlara başlaması ilə Azərbaycan ordusunun bu təxribatın qarşısını alması və hətta bir neçə strateji əhəmiyyətli yüksəkliyi geri almasından sonra Ermənistan və siyasi havadarları Azərbaycan ordusunun döyüş ruhu, intizam, milli birlik və bərabərlik ruhu, hərbi silah və sursat baxımından 1991-1994-cü illərdəki ordudan çox fərqli olduğu gerçəkliyini anladılar.

Ermənistanın XİN rəhbəri işğal altında olan Azərbaycan torpağına-Xənkəndinə səfər edərkən cari ilin sonuna qədər minimum bir dövlətin qondarma DQR-in müstəqilliyini tanıyacağını və prosesi zədələməmək üçün bu dövlətin adını çəkmək istəmədiyini bildirib. Bu hər şeydən əvvəl təxribat kimi dəyərləndirilə bilər. Ermənistan rəsmiləri Dağlıq Qarabğ probleminin həll edilməsi prosesində konstruktivlik nümayiş etdirdiklərini bildirsələr də, heç bir zaman məntiqli davranmamış, problemin həll edilməsi üçün səy göstərməmiş, həll edilmə imkanı yarandıqda isə müzakirə masasından "qarın ağrısını" bəhanə edərək uzaqlaşmışdır.

Maraqlıdır, deyəsən, Corc Sorosun həyatında artıq qara zolaq başlayır. Belə ki, Hillari Klintonun məğlubiyyəti və Donald Trampın ABŞ Prezidenti seçilməsi ilə böyük zərbə alan Soros, indi də çox "zəhmət çəkdiyi" Şərqi Avropa və Balkanlarda persona non-grata elan edilir. Artıq bir sıra ölkələrdə Corc Soros tərəfindən maliyyələşdirilən QHT-lərə qarşı açıq mübarizə elan edilib. Belə ki, bir müddətdir Amerikalı milyarder C.Soros tərəfindən Balkanlardan maliyyələşdirilən qeyri-hökumət təşkilatlarına qarşı təzyiqlərin artması və onların yeni hədəfə çevrilmələri barədə məlumatlar dünya mətbuatında yayılmağa başlamışdır. Artıq Albaniya, Bolqarıstan, Xorvatiya, Makedoniya, Rumıniya, Macarıstan və Serbiyada hökumət çevrilişləri planlarını həyata keçirmək ittihamı ilə Soros tərəfindən maliyyələşdirilən bir çox QHT-lərlə bağlı araşdırma aparılır.

Son günlər cəbhə xəttində erməni təxribatlarının artmasına ekspertlər adi hal kimi baxmırlar. Onlar hesab edirlər ki, bu, Ermənistanın daxili və xarici siyasətinin uğursuzluğunun növbəti nəticələrindən biridir. Ölkə əhalisi ağır vəziyyətdə yaşayır. Hökumət dəyişikliyi heç bir müsbət nəticə verməyib. Həyat səviyyəsi daha da aşağı düşüb və insanlar Ermənistanı tərk edirlər. Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində heç bir irəliləyiş yoxdur. Xarici siyasət daha bərbad vəziyyətdədir. Rəsmi İrəvan bütün istiqamətlərdə iflasa düçar olub. Xüsusilə Avropa İttifaqı məsələsi xeyli kəskinləşib. Qərb İrəvandan qəti seçim etməsini istəyir – ya Aİ, ya da Aİİ. Erməni rəhbərliyi isə müstəqil addım ata bilmədiyindən "gah nala vurur, gah da mıxa". Bu vəziyyətə düşənlərdən biri də Nalbandyandır.

Dünya siyasətində müşahidə edilən bir sıra proseslər rəsmi İrəvanı xeyli çətinliyə salıb. Son günlər erməni mətbuatı həmin hadisələrə reaksiyanı ifadə edən yazılar dərc edir. Hiss olunur ki, orada siyasi-ideoloji təfəkkürdə inersiya davam edir və heç bir yeniləşmə yoxdur. Böyük geosiyasi güclərin atdıqları addımları birtərəfli və yanlış kontekstdə təqdim etməyə çalışan erməni ekspertlər Ermənistanın regiondakı rolu barədə də absurd tezislər irəli sürürlər. Bu zaman onlar bölgənin İran, Türkiyə və Rusiya kimi böyük dövlətlərinin xarici siyasətini təhrif edirlər. Ayrıca, Azərbaycan rəhbərliyinin həyata keçirdiyi müstəqil xarici siyasət kursuna ləkə salmağa cəhd göstərirlər. Təbii ki, bütün bunlar acı təəssüfdən başqa bir şey yaratmır. Çünki söhbət bütövlükdə Cənubi Qafqazın taleyindən gedir və bunda hər kəsin məsuliyyəti vardır. "Geosiyasi turbulentliyə" düşüb, hərəkət məntiqini və istiqamətini itirən Ermənistan faktiki olaraq region üçün risk mənbəyinə çevrilib. Qəribədir ki, buna ABŞ, Rusiya və Fransa həmsədr dövlətlər kimi ciddi reaksiya vermirlər. Belə gedişat nələrlə sonuclana bilər?

Planetin müxtəlif regionlarından toqquşmalar, terror, iqtisadi və maliyyə böhranı, tənəzzül haqqında hər gün informasiyalar yayılır. Dünya tarixinin çətin dönəmlərindən birini yaşayır. Belə şəraitdə ayrı-ayrı ölkələrin sosial-iqtisadi, maliyyə və mədəni vəziyyəti haqqında qəti söz demək xeyli çətinləşir. Lakin elə dövlətlər də vardır ki, qlobal və regional miqyasda baş verən təlatümlərə baxmayaraq, sabit inkişafını davam etdirir. Onların sırasında Azərbaycan nümunəsi də vardır. Bu barədə Prezident İlham Əliyev Nazirlər Kabinetinin 2016-cı ilin sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və qarşıda duran vəzifələrə həsr olunan iclasında ətraflı bəhs edib. Dövlət başçısı bütün dünyada gedən prosesləri dərindən təhlil edərək, mürəkkəb bir şəraitdə Azərbaycanın inkişaf dinamikasının əsas mexanizmlərini ifadə edib. Ölkə rəhbəri bütün istiqamətlər üzrə əldə olunan nailiyyətlərin sosial, siyasi, iqtisadi, mədəni və geosiyasi əhəmiyyətini dəqiq olaraq göstərib. Şübhəsiz ki, ekspertlər hələ uzun müddət Prezidentin nitqində ifadə edilən tezisləri analiz edəcəklər. Onların üzərində dayanmağa böyük ehtiyac hiss edirik.

Xarab olmuş saat belə gündə iki dəfə zamanı doğru göstərir. Bu, optimist düşüncə baxımından az da olsa ümidvericidir. Bəzi hadisələr, problemlər, münaqişələr var ki, onları qarşı tərəflə olmasa da, öz daxilində müzakirə edərkən, məntiqli düşünə bilən insanlar vardır. Bu insanlardan biri də 1993-cü ildə Ermənistan XİN rəhbərinin birinci müavini, 1994-1997-ci illərdə Təhlükəsizlik Şurasının katibi olmuş, Beyrutda doğulan erməni əsilli Jirayr Sedraki Libaridyandır.

Dünyanın analitik mərkəzləri və agentlikləri qlobal siyasətdə baş verə biləcək prosesləri öncədən təxmin etməyə çalışır və bu zaman fərqli, bəzən də bir-birini təkzib edən qənaətlərə gəlirlər. Ancaq burada rasional bir məqam vardır ki, bu da mütəxəssislərin gözlənilən hadisələr barədə fikirlərinin məntiqi əsaslara söykənməsidir. Belə olduqda, dövlətlər və cəmiyyətlər müəyyən risklərə və təhlükələrə hazır olmağa cəhd edirlər. Bu isə son nəticədə müsbət haldır. Amerikanın "Bloomberg" agentliyinin 2016-cı il üçün verdiyi iki proqnoz özünü doğruldandan sonra ona olan mütəxəssis marağı daha da artdı. Qeyd edilən agentliyin 2017-ci il üçün proqnozları bu baxımdan ekspertlərin diqqətini çəkib. Analitiklər onları müxtəlif aspektlərdən şərh edirlər. Onların bir sıra mülahizələri və qənaətləri ilə razılaşmamaq olar. Ancaq bütövlükdə qlobal geosiyasətə sirayət edə biləcək siyasi məqamların həmin proqnozlarda və onlara verilən şərhlərdə yer aldığını da etiraf etməliyik. Bu kontekst üzərində geniş dayanmağa ehtiyac görürük.

Amerikanın yeni prezidenti, nəhayət ki, aparacağı xarici siyasətlə bağlı müəyyən fikirlər səsləndirib. O, "ABC" və "FoxNews" telekanallarına verdiyi müsahibədə konkret olaraq Suriya, Meksika, Rusiya və Avropa istiqamətlərində həyata keçirmək istədiyi xəttin müəyyən məqamlarına toxunub. Ekspertlər vurğulayırlar ki, ABŞ-ın yeni dövlət başçısı kifayət qədər sərt və bir qədər də radikal siyasi xəttə üstünlük verir. O, Meksika ilə sərhəddə divar hörülməsində israrlıdır. Suriya məsələsində "İŞİD-in canını almaq" arzusundadır və təhlükəsizlik zonası yaratmağı düşünür. Avropanın miqrantların ayağı altında qalmasını "fəlakət" adlandırır. Rusiya məsələsində isə Kremllə anlaşmağa meylli olduğunu ifadə edir. Ancaq bütün bunları deyərkən D.Trampın öncə Amerikanı düşündüyü də açıq hiss olunur. Məsələn, Yaxın Şərqdən danışanda, ABŞ-da problemlərin onsuz da çox olduğunu qeyd edir.

Tarixdə XX əsr bir sıra ümumbəşəri xarakter daşıyan cinayət, təhdid və çağırışların ortaya çıxması ilə əlamətdar olmuşdur. Belə ki, məhz bu yüz ildə dünya faşizm, rasizm, ksenofobiya, aparteid, genosid, beynəlxalq terrorizm və ən nəhayət fərqli dəyərlərin qəbuledilməzliyi üzərində qurulan müxtəlif fobiyalarla, o cümlədən günümüzdə olduqca aktual olan İslamafobiya və Türkafobiya ilə daha yaxından qarşılaşmalı oldu. Keçən əsr iki dünya müharibəsi, milyonlarla insan ölümü və müharibənin yekunu olaraq atom bombasının tətbiqi ilə tarixə yazıldı. XX əsr milli, dini, irqi ayrı-seçkiliklərin təzahürünün ən kəskin formada əks olunduğu tarixi dövrlərdən biridir. Bəşəriyyət əleyhinə cinayətlər milyonlarla insanın həlak olması, milli, dini, etnik müstəvidə fobiyaların hakim olduğu bir dünya nizamının yaranmasına gətirib çıxarmışdır. Çox təəssüflə qeyd etməliyik ki, bəşəriyyəti sınaq qarşısında qoyan bütün bu hadisələr dünyada örnək qəbul edilən Qərb dünyasının, Avropanın adı ilə bağlıdır.