NEWTIMES

Ermənistan-Rusiya münasibətləri heç bir zaman iki müstəqil dövlət arasındakı münasibətlər kimi olmamışdır və bundan sonra da olmayacaqdır. Ermənistan siyasi, iqtisadi, hərbi və təhlükəsizlik baxımından Rusiyadan asılı vəziyyətdədir. Maraqlı odur ki, bu asılılıq hər keçən gün Ermənistanın əleyhinə artır. Beynəlxalq münasibətlər sistemində iki dövlət arasındakı münasibətlər qarşılıqlı asılılıq olaraq dəyərləndirilir. Tərəflər özlərinin maraqlarını ortaq məxrəcə gətirərək əməkdaşlıq edir. Ermənistan-Rusiya münasibətlərində isə maraqların ortaq məxrəcə gətirilməsindən söhbət belə gedə bilməz. Tərəzi kəfəsinin Rusiya tərəfi həmişə ağır gəlir.

Bütün dünyanın beynəlxalq terrorla necə mübarizə aparmağın lazım gəldiyini müzakirə etdiyi bir vaxtda Ermənistan silahlı qüvvələri Azərbaycana qarşı növbəti təxribatını həyata keçirdi. Füzuli rayonunun Alxanlı kəndində işğal edilmiş ərazilərdən atılan top atəşi nəticəsində 50 yaşlı qadın və onun 2 yaşlı nəvəsi həlak olub. Bu hadisə özlüyündə heç bir zaman qəbul edilməyəcək işdir. Dünyanın ən qəddar insanları belə onu kəskin şəkildə qınayırlar. Rəsmi Bakı baş verən bu hadisəyə ciddi reaksiya verib və düşməndən təxribatlarını dayandırmasını tələb edib. Türkiyə rəsmi orqanları da dinc sakinlərin qətlə yetirilməsini ciddi şəkildə qınayıb. Bu kimi hallara son qoyulmasını tələb edib. Bununla yanaşı, bir sıra böyük dövlətlərin susduğunu görürük. Yaxın Şərqdə humanitar faciədən danışan dairələrdən nədənsə səs çıxmır. Ancaq hamı bilməlidir ki, belə əməlləri ilə Ermənistan regionu böyük fəlakətlərə sürükləməkdə davam edir. Həmin prosesin qarşısının alınması bir zərurətə çevrilib.

Rusiya-Ukrayna münaqişəsi postsovet ölkələri, ilk növbədə, MDB üzvü olan dövlətlər üçün ciddi nəticələr doğurdu. Lakin Ukrayna böhranının MDB daxilində cərəyan edən proseslərə konkret praktik təsirini yalnız müəyyən müddətdən sonra qiymətləndirmək mümkündür. Hazırda isə yalnız bəzi MDB ölkələrinin Ukrayna hadisələrinə və Rusiyanın siyasətinə reaksiyası əsasında proqnozlar irəli sürə bilərik. MDB ölkələri xarici siyasətə əlaqələndirilmiş yanaşma nümayiş etdirmir, çünki Birlikdə ümumi xarici siyasəti həyata keçirən dövlətlərüstü qurum yoxdur. Buna görə də Ukrayna böhranına dair vahid rəy ifadə olunmamışdır. Əksər MDB üzvlərinin reaksiyasının neytral olduğu, yaxud birmənalı olmadığı qeyd edilməlidir.

Ukraynada böhran 2013-cü ildə Avropa İttifaqı ilə siyasi və iqtisadi sazişin bağlanması haqqında qərarın rəsmi Kiyev tərəfindən dayandırılması ilə vüsət aldı. Ukrayna hökuməti Avropa İttifaqı ilə sazişdən imtina qərarının ölkədə sənaye istehsalının azalması və MDB ilə münasibətlərin pisləşməsi səbəbindən verildiyini bəyan etdi. Ukraynanın Avropa İttifaqı ilə saziş bağlamasına qarşı çıxan Rusiya Ukraynadan idxalla bağlı qaydaları sərtləşdirdi. Bu, Ukraynaya qarşı ticarət müharibəsinin başlanması kimi qiymətləndirildi. 2013-cü ilin dekabrında V.Yanukoviç və V.Putin arasında imzalanan sazişə əsasən, Rusiya Ukraynadan 15 mlrd. ABŞ dolları məbləğində istiqraz almaq və Ukraynaya verilən Rusiya təbii qazının qiymətini aşağı salmaq öhdəliyi götürdü.

Hər bir xalq üçün müstəqillik böyük nemətdir. Yalnız müstəqil dövləti olan millətlər müasir mürəkkəb dünyada mövcud ola bilir, ləyaqətli həyat sürürlər. Tarixi təcrübə onu da göstərir ki, heç də bütün xalqlar öz dövlətlərini müasir tələblərə və çağırışlara cavab verən səviyyədə qura bilmirlər. Onlardan bəziləri kənar qüvvələrdən asılı olan və müstəqil hərəkət edə bilməyən kvazi (yalançı) dövlətlərə çevrilirlər. Həmin ölkələr suverenliklərini təmin etmək iqtidarında olmurlar. Buna nümunə Cənubi Qafqazda Ermənistandır. Azərbaycan isə keçən müddətdə tam müstəqil və sürətlə inkişaf edən, bütün sferalarda suverenliyini təmin edən dövlətdir. Ulu öndər Heydər Əliyevin əsasını qoyduğu müstəqil dövlət quruculuğu kursu öz bəhrəsini verməkdədir. Bununla yanaşı, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin müstəqil dövlətçilik təcrübəsi qiymətli tarixi irsimizdir. 28 May tarixi müqəddəsdir və fəxarət yerimizdir.

Müasir dövrdə dünyada cərəyan edən miqrasiya prosesləri bütün bəşəriyyətin əsas problemlərindən biridir. Bu proseslərin mahiyyəti təhlükəsizliyə və rifaha can atan miqrant axınının güclənməsidir. Qlobal çağırış olan miqrasiya həmişə miqrantların üz tutduqları ölkələrin sabit inkişafına təhlükə törədir. Miqrasiya probleminin sosial mahiyyətinə əsasən demək olar ki, bütün məlum mənfi sosial təzahürlər daim miqrasiyanı müşayiət edir. Müxtəlif mənbələrə görə, ХХI əsrin əvvəlində dünyada təkcə əmək miqrantlarının sayı 36-42 mln., ailə üzvləri ilə birlikdə 80-97 mln., bəzi qiymətləndirmələrə görə isə hətta 120 mln. nəfər təşkil etmişdir. Miqrasiya mürəkkəb ictimai proses olub, cəmiyyətin və hər bir insanın həyatına mühüm təsir göstərir.

20 iyun tarixi BMT-nin Baş Məclisi tərəfindən təsdiq olunmuş Dünya Qaçqınlar Günüdür. Uzun illər ərzində müxtəlif regionlarda və dövlətlərdə məskunlaşmış qaçqınlar özlərinə məxsus şəkildə qaçqınlara həsr olunmuş günü qeyd edirlər. Bu mənada bunlardan ən məşhurunu- 20 iyun Afrika qaçqınlar gününü vurğulamaq xüsusi maraq kəsb edir. 2000-ci ildə BMT Baş Məclisi Afrika qaçqınları ilə həmrəy olduqlarını ifadə edən xüsusi qətnamə qəbul edib. Həmin qətnaməyə əsasən, Baş Məclis Qaçqınların Statusuna dair 1951-ci il Konvensiyasının 50-ci ilini qeyd etdi. Eyni zamanda, Afrika Birliyi Təşkilatı Dünya Qaçqınlar Gününün Afrika qaçqınlar günü ilə eyni tarixdə qeyd edilməsi barədə razılaşdı. Beləcə, 20 iyun tarixi, artıq bütün dünyada qaçqınlara qarşı hörmətin beynəlxalq səviyyəli təzahürünə çevrildi.

Erməni mətbuatı ölkədə müşahidə edilən hakimiyyət böhranı ilə bağlı düşündürücü informasiyalar yayır. Göstərilir ki, 2018-ci ildə indiki prezident Serj Sarkisyan baş nazir ola bilər. Buna görə də Karen Karapetyanı vəzifəsindən uzaqlaşdıracaqlar. İndiki baş nazirin artıq iki dəfə istefa ərizəsi yazdığı barədə informasiyalar da mövcuddur. Hər bir halda erməni siyasi dairələrində 2018-ci ildə ciddi dəyişikliklərin olacağı barədə məlumatlar dolaşır. Bununla yanaşı, ölkəni varlı adamların tərk etdiyini də erməni KİV-i vurğulayır. Həmin prosesin arxasında siyasi faktorların dayandığını deyirlər. Belə çıxır ki, artıq Ermənistanda gözlənilən dəyişikliklərdən yaxa qurtarmağa cəhd edənlər var. Yekun olaraq bütün bu proseslərin Ermənistanı daha pis vəziyyətə sürüklədiyini demək mümkündür. Onun yarada biləcəyi fəsadlardan biri də regionda xaosun meydana gəlməsi ola bilər. Ermənistan hələ də Cənubi Qafqazda təhlükə mənbəyi olaraq qalmaqdadır.

Ermənistanda parlament seçkisində respublikaçıların qalib gəlməsindən sonra meydana yeni problemlər çıxıb. Daşnakların başçılıq etdiyi parlament bloku ilə S.Sarkisyanın Respublika partiyası koalisiya yaratmalıdır. Həm parlamentdə yerlər konkretləşməli, həm də hökumət formalaşdırılmalıdır. Ekspertlər bu yolda İrəvan Ağsaqqallar Şurasına olan seçkinin əhəmiyyətli rol oynayacağını proqnozlaşdırırdılar. Həmin seçki olub və yenə də respublikaçılar qalib gəliblər. Deməli, yeni hökumətin formalaşdırılması ziddiyyətlərdən yaxa qurtara bilməyib. Burada digər faktorlarla yanaşı, siyasi-ideoloji məqam da ciddi rol oynayır. Çünki daşnakların siyasi mövqeləri kifayət qədər radikaldır. Onların XXI əsrin tələblərinə cavab verməyən ideoloji konsepsiyaları vardır. Bu səbəbdən hökumətdə yer almaları bütövlükdə problemlər meydana çıxara bilər. Onları önləmək üçün baş nazir Karen Karapetyan konkret addımlar atmalıdır. Lakin o da müstəqil kadr deyil – kənardan sifarişlə bu vəzifəyə gətirilib. Bu da onu göstərir ki, Ermənistanda hökumətin formalaşdırılması mürəkkəb bir prosesə çevrilib.

Rusiya XİN rəhbəri Sergey Lavrovun təşəbbüsü ilə Moskvada Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirlərinin görüşü olub. Müzakirələrdə S.Lavrov da iştirak edib. E.Məmmədyarov və E.Nalbandyan sonra ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrləri ilə danışıqlar aparıblar. Müzakirələr və gəlinən qənaətlər barədə geniş məlumat verilmir. Lakin Rusiya KİV tərəflərin münaqişə ilə bağlı müzakirələri davam etdirmək qərarına gəldiklərini vurğulayır. Buna rəğmən, Ermənistanın siyasi rəhbərliyi və KİV-i Azərbaycan əleyhinə təxribatçı informasiyalar yaymaqdan çəkinməyiblər. Onlar əvvəlcədən Azərbaycanın danışıqlarda guya maraqlı olmadığını yazıb və faktiki olaraq, Rusiya XİN-in təşəbbüsünü aşağılayıblar. Üstəlik, Ermənistan XİN-in sözçüsü birbaşa Bakını ittiham edən fikir söyləyib. Bunlar İrəvanın real olaraq münaqişənin sülh yolu ilə həllinə hazır olmadığını və onun növbəti dəfə danışıqlara əngəl törətdiyini sübut edir.