NEWTIMES

Keşikçidağ məbədi (gürcülər isə onu David Qareci məbədi adlandırırlar) – Azərbaycan Respublikasının Gürcüstanla sərhədində yerləşən qədim alban məbədidir. Keşikçi məbədinin mənşəyinə dair Azərbaycan və gürcü tarixçiləri arasında mübahisə indi də davam etməkdədir. Azərbaycan mənbələrinə görə Keşikçi məbədi qədim alban mənşəli olub, Qafqaz Albaniyasının mədəni irsinə aiddir. Əksər gürcü siyasətçiləri isə məbədin gürcü mənşəli olub tarixən Gürcü Pravoslav Kilsəsinə tabe olduğunu iddia edirlər.

Ermənistanda Nikol Paşinyanın komandasının hakimiyyətə gəlməsi ilə erməni cəmiyyəti müəyyən real dəyişikliklərə ümid edirdi. Proseslər göstərir ki, onlar yenə yanılırlar. Yeni hakimiyyət də əvvəlkilər kimi reallığı ört-basdır etməklə hər hansı müsbət bir nəticə əldə etmək xülyası ilə fəaliyyət göstərir. Bu, həm daxili sosial-iqtisadi vəziyyətin ağır olaraq qalmasında, həm də Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin həllində özünü göstərir. Ermənistan rəhbərliyi ənənəvi absurd mövqeyi ilə özünün durumunu daha da ağırlaşdırır, eyni zamanda, münaqişənin danışıqlar yolu ilə həllini mürəkkəbləşdirməkdə davam edir. Buna beynəlxalq ictimaiyyətin reaksiyası getdikcə artır. Bir sıra ekspertlər Ermənistanın işğal etdiyi Azərbaycan ərazisini tərk etməsindən başqa yolun olmadığını açıq vurğulayırlar. Ancaq əsas məsələ odur ki, bu sadə həqiqəti dərk etməyə erməni siyasi şüuru qabil deyil. Həmin aspektdə münaqişənin həlli məsələləri üzərində bir qədər geniş dayanmaq istərdik.

Avropa İttifaqının bir müddətdir ki, çətinliklərlə üz-üzə olduğu barədə informasiyalar yayılır. Burada müxtəlif səbəblər göstərilir. Ekspertlər təşkilatın bu vəziyyətdən çıxarılması yolları barədə qəti fikir irəli sürə bilmirlər. Çünki proseslər o qədər mürəkkəb xarakterlidir ki, onların aradan qaldırılması vahid mövqe və siyasi iradə tələb edir. Aİ isə nəinki daha sıx birləşir, hətta dövlətlər onu tərk etməyə çalışırlar. Bir sıra üzv dövlətlər isə inteqrasiyadan deyil, milli müstəqillikdən bəhs edirlər. Bunun fonunda Fransa Prezidenti Emmanuel Makronun "Avropanın xilaskarı" imici ekspertləri düşündürür. Həm də ona görə ki, son dövrlərdə Fransa Prezidenti müəyyən yanlış addımlar atır və eyni zamanda, ölkədə xalqın qəzəbinə tuş gəlib. Belə bir vəziyyətdə Avropanın gələcəyi haqqında nikbin proqnoz vermək çətindir. O cümlədən may ayının 23-26-da Avropa Parlamentinə keçiriləcək seçkinin nəticələri ilə bağlı fikir bildirmək asan deyil. Bu məqamların fonunda E.Makronun 24 dildə dərc olunmuş bir məqaləsi üzərində geniş dayanmağa ehtiyac vardır.

Son vaxtlar meydana yeni bir iddia atılıb. Guya Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında imzalanmalı olan əməkdaşlıq sazişində ölkənin ərazi bütövlüyü məsələsi yer almayıb. Səbəbi isə Brüsselin Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımaq istəməməsidir. Əlbəttə, ciddi düşünən insanlar üçün bu, sadəcə, gülüş mənbəyidir. Hansı dövlət ərazi bütövlüyünü tanımayan qurumla strateji əməkdaşlıq edər? Təbii ki, heç bir dövlət bunu etməz. Lakin bu yalanı yayan Ermənistanın çirkin ideoloji təbliğat maşınıdır və onu Azərbaycanda, çox təəssüf ki, tirajlamağa çalışan isə "beşinci kolon"dur. Faktlar göstərir ki, Aİ sənədlərində Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü həm tanıdığını, həm də onun müdafiə olunması zərurətini dəfələrlə vurğulayıb. Bütövlükdə Aİ "Şərq tərəfdaşlığı"na aid sənəddə tərəfdaş ölkələrin ərazi bütövlüyü və sərhədlərinin toxunulmazlığını xüsusi qeyd edir. Bəs bu yalan haradan qaynaqlanır? Bu yalanı ölkədə yaymağa çalışan "sapı özümüzdən olan baltalar"ın tarix qarşısında məsuliyyəti varmı?

Ukraynada prezident seçkisi artıq arxada qalıb. Gözlənildiyi kimi, şoumen Vladimir Zelenski qalib gəlib. Bir çoxları bu qələbəni ciddi hesab etmirlər. Teatr səhnəsi ilə siyasi səhnə arasında ciddi fərqlərin olduğunu deyirlər. Prezidentlik də şou deyil. Lakin reallıqdır ki, siyasi idarəçilik təcrübəsi olmayan Vladimir Zelenski Ukraynada prezident seçkisini uddu. Onu Avropa və Rusiya təbrik edib. Hər iki tərəf əməkdaşlığa ümid etdiyini bildirib. Bunun fonunda Vladimir Zelenskinin qələbəsinin Ukrayna üçün geosiyasi-hərbi aspektdə nələri ifadə etdiyi maraq doğurur.

Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin danışıqlar yolu ilə həlli üçün artıq bir neçə ildir ki, vahid format mövcuddur. Azərbaycan və Ermənistan ATƏT-in Minsk qrupunun çətiri altında müzakirələr aparırlar. Münaqişənin tənzimlənməsi məqsədilə beynəlxalq hüquq normaları çərçivəsində konkret prinsiplər müəyyənləşib. Bu, Helsinki Yekun Aktına və Madrid prinsiplərinə əsaslanır. ATƏT-in 1975-ci il Helsinki Yekun Aktının "gücdən istifadə etməmək və gücdən istifadə ilə hədələməmək" prinsipində vurğulanıb: "Dövlətlər qarşılıqlı münasibətlərində, eləcə də ümumiyyətlə, beynəlxalq münasibətlərində hər hansı ölkənin ərazi bütövlüyü və siyasi müstəqilliyinə qarşı... güc tətbiqindən və gücdən istifadə ilə hədələmədən çəkinəcəklər". Ermənistan isə daim bu müddəanı arxa plana keçirərək, qeyri-konstruktiv addımlar atıb. Sonuncu dəfə baş nazir Nikol Paşinyan Strasburqda AŞPA tribunasından məhz bu bəndə aşkar hörmətsizlik göstərərək, yalanlar danışıb. Bu hadisə ilə bağlı bir sıra məqamların üzərində geniş dayanmağa ehtiyac duyduq.

Dünyada ölkə başçılarının fəaliyyətlərinin müəyyən dövrlər üzrə qiymətləndirilməsi bir ənənəyə çevrilib. Bu sırada Prezidentlərin birillik fəaliyyəti xüsusi yer tutur. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin də növbəti dəfə Prezident seçilməsindən bir il ötür. Bununla bağlı ekspertlər geniş analizlər aparırlar. Onların təhlili göstərir ki, keçən müddət ərzində İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan böyük uğurlara imza atıb. Bütün sahələr üzrə həyata keçirilən proqramlar, islahatların davam etdirilməsi konkret müsbət nəticələr verib. Vurğulayaq ki, Azərbaycan Prezidentinin birillik fəaliyyətinə beynəlxalq təşkilatlar və ekspertlər də ciddi maraq göstəriblər. Onların da fikrinə görə, İlham Əliyev olduqca uğurlu siyasi kurs reallaşdırır. Biz vurğulanan məqamlar kontekstində dövlət başçısının ötən bir ildəki uğurlu fəaliyyətinin analizi üzərində daha geniş dayanmağa böyük ehtiyac görürük.

Martın 31-də Ukraynada seçicilər ölkəyə prezident seçmək üçün sandıq başına getdilər. Lakin qalib olmadı. Şoumen V.Zelenski hamıdan çox səs topladı. İkinci yerdə hazırkı prezident P.Poroşenko qərarlaşdı. Onlar seçkinin ikinci turuna keçdilər. Digərləri isə mübarizəni dayandırmalı oldular. Ekspertlər bu vəziyyətin müxtəlif aspektləri üzərində dayanırlar. Onlar Ukraynanın siyasi həyatında mümkün dəyişiklikləri təhlil edirlər. Məsələ siyasi və geosiyasi kontekstdə maraq kəsb edir. Şərqi Avropanın bu böyük ölkəsinin siyasi cəhətdən yeniləşmə ərəfəsində olduğu haqqında fikir bildirmək olar. Bu prizmadan seçkilərin ikinci turu ərəfəsində Ukraynadakı siyasi proseslərə nəzər salmaqla müəyyən qənaətlər əldə etmək olar. Bu məqam üzərində bir qədər geniş dayanmaq lazım gəlir.

Baş nazir Novruz Məmmədov parlamentdə Nazirlər Kabinetinin 2018-ci ildəki fəaliyyətinə dair hesabatla çıxış edib. Milli Məclisin deputatları hesabatı maraqla qarşılayıblar. Baş nazir sistemli və təhlili yanaşaraq hökumətin keçən ilki fəaliyyətini geniş şərh edib. Hesabatdan belə qənaət əldə edilir ki, ötən il hökumət öz fəaliyyətini ölkənin strateji inkişaf kursuna uyğun aparıb. Bunun fonunda Prezidentin qarşıya qoyduğu vəzifələri tam olaraq həyata keçirməyə çalışıb. Nəticədə, bütün sahələr üzrə uğurlu nəticələr əldə edilib. Baş nazirin məruzəsinin analizi göstərir ki, Azərbaycan 2018-ci ildə mühüm uğurlar qazanıb. Onların geniş təhlili üzərində dayanmağa ehtiyac görürük.

Qlobal miqyasda geosiyasi vəziyyətin yenidən mürəkkəbləşməsi regional münaqişələrin həlli məsələsini daha da aktuallaşdırır. Ukrayna, Gürcüstan və Azərbaycan üçün bunun əhəmiyyəti danılmazıdır. Bu üç keçmiş sovet respublikası ərazi bütövlüklərini bərpa etmək uğrunda gərgin mübarizə aparırlar. Azərbaycan daha mürəkkəb şəraitdə inamla mübarizəsinə davam edir. Çünki Ukrayna və Gürcüstanın ərazi bütövlüyü ilə bağlı bir sıra beynəlxalq təşkilatlar və böyük dövlətlər daha açıq və konkret danışırlarsa, Ermənistanın təcavüzkarlığını elə də qabartmırlar. Hətta siyasi və diplomatik aspektlərdə ona dəstək verənlər də var. Hərbi və maliyyə yardımları göstərilir. Hələ heç bir işğalçı ölkəyə bu cür arxa duran olmayıb. İndi Nikol Paşinyan "şıltaqlıq" edərək, yeni təxribatlara əl atır. O, Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsinə qanunsuz və icazəsiz səfər edərək, orada iclas keçirir. Adını da "Ermənistan və Arsaxın təhlükəsizlik şuralarının ortaq toplantısı" qoyur. Beynəlxalq hüquq normalarına tam zidd olan bu təxribatçı davranışa ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrləri heç bir münasibət bildirmirlər. Nəticədə, regionda təhlükəsizliyə yeni ciddi təhdidlər meydana gəlir. Bu məqam üzərində geniş dayanmaq gərəkdir.