NEWTIMES

Belarusun dövlət başçısının Rusiya media təmsilçiləri ilə görüşü bir sıra sensasiyalı informasiyaların yayılması ilə müşayiət olundu. Bəzi KİV orqanları təntənəli surətdə "sensasion fikirlər" barədə yazdı. Doğrudan da, Aleksandr Lukaşenko adətən dövlət başçılarının ifadə etmədiyi tərzdə fikirlər söyləyib. Onlar həmin keyfiyyətdə gözlənilməz təsir bağışlayır. Lakin məsələlərin mahiyyətinə vardıqda, A.Lukaşenkonun sensasion deyil, səmimi danışdığına əmin oluruq. Hətta bəzi məqamlarda həqiqəti sona qədər etiraf etmir. Xüsusilə Ermənistanla bağlı mövzularda bir sıra prinsipial məqamların üstündən sükutla keçir. Məsələn, açıq demir ki, Ermənistan Azərbaycan torpaqlarını işğal edib. Dağlıq Qarabağın azad olunmasından deyil, ətrafındakı bir neçə rayonun ərazisindən ermənilərin çəkilməsindən bəhs edir. Bir yerdə isə vurğulayır ki, Serj Sarkisyana "bu beş rayon Dağlıq Qarabağ deyil ki, niyə qorxursan?" deyib. Yəni Dağlıq Qarabağı azad etməyə ehtiyac yoxdur? Dağlıq Qarabağ əzəli Azərbaycan torpağıdır və o, erməni silahlı qüvvələrindən təmizlənməlidir. Bunlara baxmayaraq, A.Lukaşenko maraqlı fikirlər söyləyib və onların geosiyasi aspektdə təhlilinə ehtiyac görürük.

Ermənistan səbirsizliklə növbədənkənar parlament seçkisini gözləyirdi. Doğrusu, ekspertlər də bu hadisəyə böyük əhəmiyyət verirdilər. Onlar N.Paşinyanın Ermənistanın siyasi səhnəsində etdiyi dəyişiklikləri konkret faktlarda görmək arzusunda idilər. Ümidlər özünü doğrultmadı. Seçkidə qalib gələn erməni "inqilab rəhbəri"nin qazandığı nəticəni "Pirr qələbəsi" kimi qiymətləndirirlər. Hesab edilir ki, bütövlükdə seçki baş tutmayıb. Bir sıra saxtakarlıqlar müşahidə edilib. Ən əsası isə seçicilər fəal olmayıblar. Onların yarıdan çoxu səsvermədə iştirak etməyib. Bundan başqa, parlamentdə ölkənin bütün siyasi qüvvələri təmsil olunmayıblar. Bununla da Ermənistan parlamentinin legitimliyi daha da aşağı düşüb. Digər tərəfdən, parlamentdə Paşinyan-Sarukyan ittifaqının da ömrünün nə qədər olacağı məlum deyil. N.Paşinyan Qərbə, Q.Sarukyan isə Rusiyaya meyllidir. "Mehriban düşmənlər"in bir yerdə işləməsinin sonunun yaxsı olmayacagı haqqında proqnozlar verilir. Bunlardan başqa, xarici güclərin də ölkədəki vəziyyətə qarışması ehtimalı artıb. Əhali arasında nüfuzu aşağı olan N.Paşinyan hökumətinin bunun qarşısında tab gətirə biləcəyi az ehtimal edilir. İndi daha çox sual edirlər: bu iqtidarı nə zaman devirəcəklər? Biz ümumi geosiyasi səviyyədə Ermənistanda təşkil edilmiş seçki şousunun bir sıra məqamları üzərində geniş dayanmağa ehtiyac görürük.

Müstəqil Azərbaycanın memarı və qurucusu, dünya şöhrətli siyasi xadim, türk dünyasının böyük oğlu, xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyevin siyasi kursunun analizi daim diqqət mərkəzində olmalıdır. Çünki bu kurs çoxtərəfli, müasir tələblərə tam cavab verən və çevik manevrlər etməyə imkan yaradan mükəmməl idarəetmə sistemidir. İllər keçdikcə Heydər Əliyevin dövlət xadimi kimi Azərbaycanın müstəqilliyində və idarə edilməsinin demokratikləşməsindəki əvəzsiz rolu daha aydın görünür. Hər keçən gün bu siyasi kursun istənilən sürətlə dəyişən situasiyaya adaptasiya potensialının möhtəşəmliyini sübut edir. Təcrübə göstərir ki, ulu öndərin siyasi kursu XXI əsrin bütün sınaqlarından uğurla çıxmaqdadır. Heydər Əliyevin siyasi varisi Prezident İlham Əliyev konkret proqramlarla bu kursun çox böyük potensiala malik olduğunu və onun nəzəri aspekti ilə praktiki tətbiqi arasında sıx bağlılığın mövcudluğunu təsdiq edir. Bütövlükdə Heydər Əliyevin siyasi kursu haqqında çox yazmaq olar. Bu məqalədə biz yalnız bir sıra məqamlara qısa təhlili nəzər salmaq istərdik.

Gürcüstanda keçirilən prezident seçkiləri ərəfəsində maraqlı məqamlardan biri prezidentliyə əsas namizədlərdən olan S.Zurabişvilinin ermənipərəst mövqeyi və Gürcüstanın müxtəlif regionlarında yaşayan ermənilərin onu canfəşanlıqla dəstəkləməsi oldu. Ölkənin titul xalqı olan gürcülərin dilinə ikrahla yanaşdığı çıxışlarından da bəlli olan "Fransa gürcüsü" S.Zurabişvilinin ermənilərdən dəstək almağa çalışmasının səbəbi nədir? Fikrimizcə, bütün digər gizli və açıq, obyektiv və subyektiv səbəblərlə yanaşı, S.Zurabişvilini ermənilərin Gürcüstanın müstəqilliyini əldə etməsindən bu günə bu ölkədə addım-addım reallaşdırdıqları "kriptomiatsum siyasəti" də təsiri altına almışdır.

Təcavüzkar Ermənistana havadarlıq edib, ona müxtəlif üsullarla yardım edənlər sakit dayanmırlar. Onlar əvvəlki fəaliyyətlərini bir qədər də gücləndirməyə çalışırlar. Bunun son nümunələrindən biri Bako Saakyan adlı əli günahsız insanların qanına bulaşmış terrorçu-separatçının Fransaya getməsi oldu. Məsələ onunla bağlıdır ki, bir tərəfdən Fransa Prezidenti Azərbaycanla əməkdaşlıqdan danışır, digər tərəfdən isə Ermənistanda Frankofoniya təşkilatının sammitində iştirak edir, ancaq Bakıya gəlməyi özünə rəva görmür. Emmanuel Makron İrəvanda deyir ki, ermənilər onların həmvətənləridirlər. Sonra da bəyan edir ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ədalətli, dinc yolla həll edilməlidir. Ancaq bu cür manevrlər ətrafında qurulan "sabun köpüyü" şousu erməni terrorçunun Fransaya səfəri ilə darmadağın oldu. Göründü ki, ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrlərindən biri Dağlıq Qarabağda cinayətlər törətmiş insanlara yardım edir. İstər-istəməz fikir yaranır: Nikol Paşinyana ""DQR" nümayəndələri də danışıqlarda iştirak etsin" təlimatı xaricdən verilməyib ki? Bununla bir sıra dairələrin münaqişənin həllinin uzanmasında maraqlı olduğu üzə çıxmırmı? Bu suallara cavab üzərində geniş dayanmağa ehtiyac görürük.

Qonşu ölkədə prezident seçkisinin ikinci turu maraqla gözlənilir. Ekspertlər seçkinin birinci turu ilə bağlı analizlər verir və onlardan müəyyən proqnozlar meydana gəlir. Ümumi mənzərəyə görə, Gürcüstanda siyasi vəziyyət aydınlaşmayıb. Hakim "Gürcü arzusu" ilə müxalif "Vahid milli hərəkat"ın nəticələri təqribən bərabərdir. Birincilərin namizədi S.Zurabişvili 38,64 faiz, müxaliflərin namizədi Q.Vaşadze isə 37,74 faiz səs toplayıb. Müxaliflər iddia edirlər ki, bu nəticə onların namizədlərinin seçki kampaniyasına olan güclü təzyiqlərin nəticəsidir. Yəni, əslində, cəmiyyət "Vahid milli hərəkat"ı dəstəkləyir. Reallıqda bunun belə olub-olmadığı barədə fikir bildirmək tələskənlik olardı. Hər bir halda ortada iki namizədin demək olar ki, eyni miqdarda səs topladığı faktı göz önündədir. Bu, bütövlükdə ölkədə siyasi vəziyyəti bir qədər həssas hala gətirir. Yəni hansı tərəfin qalib gələcəyi aydın deyil, eyni zamanda, vəziyyəti öz xeyrinə dəyişmək üçün tərəflər radikal addımlar ata bilərlər. Bütün bunlar Gürcüstanda siyasi dinamikaya necə təsir edə bilər? Region səviyyəsində geosiyasi mənzərə hansı istiqamətə təkamül edə bilər? Bu kimi suallara cavab üzərində dayanmaq maraqlı olardı.

Bir neçə vaxtdır ki, Avropanın öz ordusunun yaradılması zərurəti haqqında informasiyalar dolaşır. Müxtəlif səviyyələrdə belə bir strukturun yaradılmasının Avropanın təhlükəsizliyinin təmininə müsbət təsir göstərəcəyi barədə rəylər ifadə edilir. Ancaq Fransa Prezidenti E.Makronun vahid Avropa ordusu yaratmaq gərəkliyi haqqında danışması yeni əks-səda doğurub. Bu fikri o, Avropanı təhdid edən təhlükə qaynaqlarını göstərməklə ifadə edib. E.Makronun sözlərinə Amerika rəhbərliyindən dərhal münasibət bildirilib. Prezident D.Tramp özünə xas olan tonda bu ideyanı tənqid edib. Digər böyük dövlətlərin başçıları isə müsbət fikir söyləyiblər. Bununla da dünya siyasəti üçün yeni mövzu ortaya çıxıb. Bu hadisələrin geosiyasi təsiri necə ola bilər? Qlobal geosiyasi proseslərin dinamikası dəyişirmi? Bu suallar üzərində bir qədər geniş dayanaq.

Ermənilər bütün qonşu ölkələrə – Azərbaycana, Gürcüstana, Rusiyaya, İrana, Türkiyəyə, Ukraynaya, Moldovaya əsasız ərazi iddiaları irəli sürməklə, özgə mədəniyyətlərini oğurlayıb öz adlarına cıxmaqla kifayətlənməyib, indi də əksər millətlərin "erməni mənşəli" olması haqqında sərsəm fikirlər səsləndirirlər.

Dünya KİV-lərində böyük dövlətlərin neft və qaz ehtiyatları uğrunda mübarizəsinin yeni çalarları geniş müzakirə edilir. ABŞ, İran, Rusiya və Səudiyyə Ərəbistanı arasında müşahidə edilən bir sıra prosesləri ümumiləşdirərək belə qənaətə gəlirlər ki, bütövlükdə dünyada geosiyasi gərginlik daha da yüksələ bilər. Amerikanın sanksiyaları genişləndirməsi, Səudiyyə Ərəbistanı rəsmilərinin jurnalist Camal Kaşıkçının qətlə yetirilməsində əlinin olmasına dair məlumatların yayılması, Rusiyanın İranı aktiv müdafiə etməsi, elektromobillərin və "slans nefti"nin istehsalına başlanması kimi hadisələr fonunda proseslərin hansı istiqamətdə davam edəcəyinin proqnozlaşdırılması əhəmiyyət kəsb edir. Bu kimi faktorların prizmasından qlobal miqyasda meydana çıxa biləcək problemlərin təhlili üzərində ətraflı dayanmağa ehtiyac vardır.

Dünya Bankı növbəti hesabatını dərc edib. Orada 150-dən çox ölkənin biznes mühiti ilə bağlı xüsusi göstəricilər yer alıb. O cümlədən biznes fəaliyyətinin asanlaşdırılması üzrə reytinq cədvəli tərtib edilib. Hesabatda yazılır ki, Azərbaycanda biznesin asanlaşdırılması üzrə ciddi müsbət nəticələr əldə edilib. Azərbaycan bu istiqamətdə böyük nailiyyətlər əldə edən 10 ölkə sırasına daxil edilib. Müasir qlobal geosiyasi vəziyyəti və dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində belə böhranın hiss olunduğu bir mərhələdə müstəqil Azərbaycana verilən bu qiymət çox vacib həqiqətləri bir daha meydana çıxarır. Məsələnin əhəmiyyətli aspektlərindən biri geosiyasi-iqtisadi dinamika ilə bağlıdır. Onun üzərində geniş dayanıb, təhlil aparmağa ehtiyac hiss edirik.