NEWTIMES

Azərbaycanla Ermənistan arasında onsuz da mövcud olan gərginlik bir müddətdir ki, qarşıdurmalar vasitəsi ilə daha da artmaqdadır. Bunun yaxşı tədqiq edilməyən bir sıra səbəbləri var. Həftənin əvvəlində Naxçıvan sərhədində atəşkəsi pozan Ermənistan ordusu dünən Kəlbəcərə hücuma keçib.

Cənubi Qafqaz strateji coğrafi mövqeyə malikdir. Səbəb region ölkələri – Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistanın Rusiya, İran və Türkiyə kimi fövqəldövlətlərlə həmsərhəd olmasıdır. Lakin Yerevanla Bakı arasında uzun illər davam etmiş münaqişə bölgədə ticarətə və iqtisadi inteqrasiyaya mənfi təsir göstərib. Tərəflər arasında ötən ilin sonlarında baş vermiş İkinci Qarabağ müharibəsi bu regionda geosiyasi mənzərəni dəyişib.

Son iki ayda "Taliban" silahlı qruplaşması Əfqanıstanın böyük bir hissəsinə nəzarəti ələ keçirib. Bəs qruplaşmanın belə uğur əldə etməsi nə ilə əlaqədardır? ABŞ, Rusiya, İran və başqa dövlətlərin, BMT-nin terrorçu kimi tanıdığı bir təşkilata belə hörmət və etibar haradan yaranıb? "Taliban"ı Əfqanıstanda yenidən hakimiyyətə gətirirlər? ABŞ başda olmaqla NATO ilə onlara qarşı fəaliyyət göstərmiş Əfqanıstan vətəndaşları və ya hökumət adamlarının aqibəti necə olacaq? "Taliban" Əfqanıstandakı milli məsələni həll edəcək? Bu qruplaşma ölkədə narkotik maddələrin becərilməsinin qarşısını ala biləcək? Əfqanıstanı düşdüyü bataqlıqdan xilas edəcək? "Taliban" vətəndaş həmrəyliyi və vətəndaş birliyi yaradacaq? və s. suallar yaranıb.

ABŞ ilə Azərbaycanın münasibətlərini İkinci Qarabağ müharibəsinə qədər olan və ondan sonrakı mərhələyə bölmək olar. Keçən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərindən Vaşinqtonun Cənubi Qafqaza marağı böyük olub. ABŞ ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədr dövlətlərindən biri kimi burada ciddi təsir imkanlarına malik olub. Dünyanın ən qüdrətli ölkəsi kimi Azərbaycanla müxtəlif sferalarda, o cümlədən enerji sahəsində əməkdaşlığa meyl göstərib. Ancaq Ermənistanın təcavüzünün qarşısını almaqda və regionda ədaləti bərpa etməkdə Vaşinqton bir qədər qeyri-müəyyən mövqe tutub. Hər bir halda İkinci Qarabağ müharibəsinə qədər ABŞ-Azərbaycan münasibətlərinin perspektivindən daha çox danışılırdı. Hazırda postmüharibə mərhələsində ekspertlər üçün bu münasibətlər daha böyük aktuallıq kəsb edir.

Fondun Ermənistanda geniş fəaliyyəti hər kəsə məlumdur. Sorosun maliyyələşdirdiyi deputatlar Azərbaycan və Türkiyə əleyhinə fəaliyyət göstərirlər. Ermənistanda sonuncu hakimiyyət dəyişikliyinin sponsorunun Açıq Cəmiyyət İnstitutu olduğu ehtimalı gündən-günə özünü təsdiqləyir. Onun maliyyəsi hesabına Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan və komandası artıq demokratiya adı altında ölkədə avtoritar rejim yaradır.

ABŞ dünyanın supergücü hesab edilir. Ancaq güc, haqlı olmaq anlamına gəlmir. Alıcılıq qabiliyyəti və dollar ilə neftin qiymətini, milli valyutaların məzənnəsini müəyyənləşdirən, münaqişələri həll etmək üçün söz sahibi olan bir dövlətin gücü həm də ədalətindən keçir. Lakin zaman ötdükcə məlum olur ki, ABŞ ədaləti barədə aparılan təbliğat daha çox mif, illüziya imiş.

Postmünaqişə dövründə aşkar problemlər mövcuddur və onların öhdəsindən gəlmək lazımdır. Hələ də həll edilməmiş problemlər mürəkkəb məsələlərdir. Odur ki, tərəflər şəffaf olmalı, əməkdaşlıq etməli və qarşılıqlı güzəştlərə getməlidir. Əlbəttə ki, keçmişin dəhşətlərindən uzaqlaşmaq kimi səmimi istək varsa...

"İsgəndər-M'' raket kompleksi bütün regiona ciddi təhdiddir. Şuşa hadisəsi açıq şəkildə göstərir ki, bölgədə sülh və sabitliyin möhkəmlənməsi üçün silahlara nəzarət olduqca əhəmiyyətlidir.

Aprel döyüşlərinin başlamasından 5 il ötür. Döyüşlər niyə başladı? Hadisədən bir müddət əvvəl Ermənistan rəsmiləri Azərbaycana və Türkiyəyə qarşı ənənəvi hədələmə ritorikası ilə çıxış edirdi. Ölkənin o vaxtkı prezidenti Serj Sarqsyan erməni gəncləri ilə görüşdə Türkiyəyə qarşı ittiham irəli sürmüşdü, 1915-ci ilin aprelində baş verən hadisələri təhrif etmişdi. Bundan başqa, o, Qarabağın ermənilərə aid olduğunu iddia etmişdi.

Ermənistanla Azərbaycan arasında Dağlıq Qarabağ regionu və ona bitişik ərazilər uğrunda təxminən 44 gün davam etmiş müharibə Cənubi Qafqazda hərbi və siyasi sahələrdə qüvvələr nisbətinə tektonik dəyişikliklər gətirdi. Azərbaycan 44 gün ərzində yalnız hərb meydanında deyil, siyasətdə, diplomatiyada və informasiya savaşında da xariqələr yaratdı. Prezident İlham Əliyev çoxşaxəli intensiv fəaliyyəti ilə böyük tarixi dəyişikliyə imza atdı. Azərbaycana məğlub olan işğalçı ölkə kapitulyasiya aktı imzalamağa məcbur edildi. Ermənistanın 30 illik işğal siyasətinə son qoyuldu. Regionda yeni layihələrin, o cümlədən Naxçıvan üzərindən Aralıq dənizi və Xəzər dənizi hövzələrini birləşdirən "həyat yolu"nun reallaşdırılması yeni inkişaf perspektivləri vəd edir.