NEWTIMES

Ötən il sentyabrın 27-dən başlayan və 44 gün davam edən Vətən müharibəsində dövlətçilik tariximizin ən parlaq səhifələri yazıldı, düşmən üzərində möhtəşəm qələbə qazanıldı. Azərbaycan Ordusunun əks-hücum əməliyyatları nəticəsində 300-ə yaxın kənd, 5 şəhər və 4 qəsəbə, çoxsaylı strateji yüksəkliklər işğalçıdan təmizləndi, bununla bərabər Ermənistan silahlı qüvvələrinin texnikasına, canlı qüvvəsinə ciddi zərbə vuruldu. Müzəffər ordumuz daha sonra Qarabağın incisi olan Şuşa şəhərini, onun ardınca bir gündə 70-dən artıq kəndi, 8 strateji yüksəkliyi əsl sahibinə qaytarmaqla, Ermənistanı diz çökdürdü və kapitulyasiyaya məcbur etdi.

Azərbaycanın 44 günlük İkinci Qarabağ müharibəsində əldə etdiyi tarixi Qələbə böyük geosiyasi məkanda proseslərin geniş və bütöv mənzərəsini dəyişməkdədir. Müxtəlif səviyyələrdə həmin məqam aktiv surətdə analiz edilir. Siyasətçilər, diplomatlar və ekspertlər fikirlərini ifadə edirlər. Bu bağlılıqda Türkiyənin Xarici İqtisadi Əlaqələr Qurumunun Azərbaycan-Türkiyə İşgüzar Şurasının rəhbəri Səlcuq Akatın irəli sürdüyü təkliflər maraq doğurur. Burada həm konkret sosial-iqtisadi situasiyaya uyğun olan, həm də strateji aspektdə əhəmiyyət kəsb edən məqamlara toxunulur. Bizim üçün həmin məqamların prizmasından Azərbaycan-Türkiyə, Azərbaycan-Rusiya, Azərbaycan-İran və Rusiya-Türkiyə münasibətlərinin geosiyasi analizi aktuallıq kəsb edir.

Ermənistanla Azərbaycan arasında Avropanın ən uzunmüddətli ərazi münaqişəsi 44 günlük qanlı müharibə ilə başa çatıb. Tərəflər ötən il noyabrın 10-da Rusiyanın vasitəçiliyi ilə üçtərəfli bəyanat imzalayıb. Ermənistanın Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ regionu və ona bitişik 7 rayondan silahlı qüvvələrini çıxarması, məcburi köçkünlərə geri qayıtmaq hüququnun verilməsi razılaşmanın əsas nəticəsidir. Son 30 ildə regional sabitliyə məhz bu problemlər ciddi əngəl yaradırdı.

Bir şeyi yadda saxlamaq vacibdir: xoşbəxtlikdən və ya bədbəxtlikdən, ölkələrin ünvanı dəyişmir. Kiminsə xoşuna gəlib-gəlməməyindən asılı olmayaraq, Ermənistan Azərbaycan və Türkiyə ilə həmsərhəddir. Belə bir vəziyyətdə Ermənistanda kimlərinsə yenidən "şlaqbaumu endirmək'', "türk çuvalı'' haqda iddialar səsləndirməklə təcrid vəziyyətində qalmaq istəməsi adamı şoka salır. Əslində isə bu gün Ermənistanın olduğu "çuval"ın ağzı içəridən "çəkilib'' və bunu qonşularla sərhədlərdən narazı olanlar edib.

Azərbaycanın işğal altındakı ərazilərinin azad olunması, azərbaycanlı rəsmilərin münaqişənin həll olunduğunu elan etməsi və Yerevanın iki ölkə arasındakı sərhədin Sovet dövründəki kimi bərpasına razılığı ümidlər yaradır. Ümid edək ki, tərəflər uzun illərdir davam edən düşmənçiliyə son qoyacaq, blokadanı aradan qaldıracaq, diplomatik, maliyyə əlaqələrini, həmçinin cəmiyyətlər arasında münasibətləri bərpa edəcək, Qafqazda sülhün bərqərar olmasında aparıcı rol oynayacaq.

Birləşmiş Ştatların özünə yeni rəqiblər yaradaraq güclənməsi dövrü də geridə qalır. Belə ehtimal etmək olar ki, ABŞ dünyanın yeni şərtlərinə uyğun olaraq demokratiya və insan hüquqları sahəsində islahatları daha da genişləndirəcək. Yanvarın 6-da baş verən şou isə ölkənin gücünü bir daha nümayiş etdirdi. Hadisələr göstərdi ki, ABŞ öz milli maraqlarını qorumaq üçün başqa dövlətin ərazisində oxşar hadisələrin törədilməsinə yardım edib bunun uğurla başa çatdırılmasına köməklik göstərə bilər. Ancaq nə daxildə, nə də xaricdə ABŞ-da belə bir layihəni reallaşdıra biləcək güc hələ də yoxdur. Odur ki, yaşasın demokratiya!

Çin və Rusiyanın D10 ölkələri tərəfindən təcrid edilməsi bu ölkələr üçün ciddi nəticələr doğuracaq. Pekin və Moskvanın quracağı istənilən ittifaq D10-la rəqabət aparmaq imkanında olmayacaq. Əksinə, alternativ güc mərkəzi yaratmaq cəhdi Pekin və Moskvanın siyasi və iqtisadi təcridini daha gücləndirə bilər. Bu isə Çin və Rusiyanın xarici və daxili siyasətində dəyişiklikləri qaçılmaz hala gətirmiş olar.

Azərbaycanın müharibədən sonrakı planlarında Ermənistanın dağıtdığı və təhqir etdiyi mədəni-dini abidələrin bərpası xüsusi yer tutur. Azərbaycanlılar Qarabağ regionundakı tarixi məscidlərinin son 30 ildə donuz damına çevrilməsini böyük hiddətlə qarşılayıblar. Bu məsələdə azərbaycanlıları Qarabağ regionunda faktaraşdırıcı missiya ilə məşğul olmuş beynəlxalq vasitəçilər – Fransa, Rusiya və ABŞ-ın fəaliyyəti də məyus edib. Çünki onlar regiondakı dini abidələrin vəziyyəti ilə bağlı məsələni heç vaxt qaldırmayıblar.

44 günlük savaş başlayana qədər Ermənistan ictimaiyyəti hələ də elə düşünürdü ki, çox qısa bir müddətə Azərbaycanı məğlub edəcək, yeni ərazilər ələ keçirəcək.

Fransada ağıllı adam bu qədər azdır? Yoxsa Senat saxta yolla seçilib?