NEWTIMES

Pekində "Bir kəmər, bir yol" layihəsi ilə bağlı təşkil edilən ikinci beynəlxalq əməkdaşlıq forumunun başa çatması ilə analizlər aparılır və proqnozlar verilir. Müxtəlif ölkələrin bu qlobal layihədə iştirak səviyyəsi də fərqlidir. Onun əsas iştirakçılarından biri kimi, Azərbaycanın bu layihədə xüsusi yeri vardır. Prezident İlham Əliyevin foruma dəvət edilməsi və orada çıxış etməsi kontekstində Azərbaycanın həmin proyektdə iştirakı bir sıra aspektlərdə aktuallıq kəsb edir. Eyni zamanda, Azərbaycanın dövlət başçısı ilə Çin rəhbərinin ayrıca görüşməsi maraqlı geosiyasi məqamları ortaya qoyur. Bütün bunların işığında Azərbaycan Prezidentinin tədbirdə iştirakının geosiyasi analizi üzərində dayanmağa böyük ehtiyac görürük.

Pekində aprelin 25-27-də "Bir kəmər, bir yol" ikinci beynəlxalq əməkdaşlıq forumu keçirilib. Forumda 150 ölkənin nümayəndələri iştirak edib. Onların 30-dan çoxu dövlət və hökumət başçıları, beynəlxalq təşkilatların rəhbərləri olub. Bu nəhəng tədbirin təşkil edilməsi Çin üçün çox vacib idi. Pekin tərəfindən həm son dövrlərdə meydana çıxan suallara cavab verilməli, həm də "Bir kəmər, bir yol" layihəsinin reallaşması istiqamətində konkret addımlar atılmalı idi. Ekspertlərin rəyinə görə, hər iki məsələdə Çin istədiyinə nail olub. Ölkə rəhbəri Si Cinpin proqram xarakterli geniş məruzə edib. Məruzəsində layihənin məzmun və məqsədi barədə konkret tezislər ifadə edib. Bununla yanaşı, bir sıra dövlət başçıları da bütün dünyanı maraqlandıran geosiyasi və iqtisadi məsələlərə toxunublar. Bütün bunların fonunda forumun dünya üçün geosiyasi və iqtisadi əhəmiyyəti üzərində geniş dayanmağa ehtiyac duyulur.

Keşikçidağ məbədi (gürcülər isə onu David Qareci məbədi adlandırırlar) – Azərbaycan Respublikasının Gürcüstanla sərhədində yerləşən qədim alban məbədidir. Keşikçi məbədinin mənşəyinə dair Azərbaycan və gürcü tarixçiləri arasında mübahisə indi də davam etməkdədir. Azərbaycan mənbələrinə görə Keşikçi məbədi qədim alban mənşəli olub, Qafqaz Albaniyasının mədəni irsinə aiddir. Əksər gürcü siyasətçiləri isə məbədin gürcü mənşəli olub tarixən Gürcü Pravoslav Kilsəsinə tabe olduğunu iddia edirlər.

Ermənistanda Nikol Paşinyanın komandasının hakimiyyətə gəlməsi ilə erməni cəmiyyəti müəyyən real dəyişikliklərə ümid edirdi. Proseslər göstərir ki, onlar yenə yanılırlar. Yeni hakimiyyət də əvvəlkilər kimi reallığı ört-basdır etməklə hər hansı müsbət bir nəticə əldə etmək xülyası ilə fəaliyyət göstərir. Bu, həm daxili sosial-iqtisadi vəziyyətin ağır olaraq qalmasında, həm də Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin həllində özünü göstərir. Ermənistan rəhbərliyi ənənəvi absurd mövqeyi ilə özünün durumunu daha da ağırlaşdırır, eyni zamanda, münaqişənin danışıqlar yolu ilə həllini mürəkkəbləşdirməkdə davam edir. Buna beynəlxalq ictimaiyyətin reaksiyası getdikcə artır. Bir sıra ekspertlər Ermənistanın işğal etdiyi Azərbaycan ərazisini tərk etməsindən başqa yolun olmadığını açıq vurğulayırlar. Ancaq əsas məsələ odur ki, bu sadə həqiqəti dərk etməyə erməni siyasi şüuru qabil deyil. Həmin aspektdə münaqişənin həlli məsələləri üzərində bir qədər geniş dayanmaq istərdik.

ABŞ hökumətinin İrandan neft alan ölkələrə tətbiq etdiyi güzəştin müddəti bitmək üzrədir. Bir neçə aydır ki, bu imtiyaza sahib olan səkkiz ölkə – Türkiyə, Çin, Hindistan, Cənubi Koreya, İtaliya, Yunanıstan, Yaponiya və Tayvan artıq İrandan neft almaqdan imtina etməlidirlər. Üstəlik, həmin ölkələrə tövsiyə edilir ki, Səudiyyə Ərəbistanı və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərindən neft alsınlar. Bu qərara etirazlar çoxdur. Ancaq İtaliya, Yunanıstan və Tayvan Amerikanın dediyinə əməl edirlər. Digərləri isə hələlik dirəniş göstərirlər. Ekspertlər bütün bunları nəzərə alaraq dünya siyasətində mümkün dəyişiklikləri analiz edirlər. Biz də həmin məsələnin üzərində geniş dayanmağa ehtiyac görürük.

Şimali Atlantika Alyansının baş katibi Yens Stoltenberq Vaşinqtonda təşkilatın 70 illiyinə həsr edilmiş yubiley tədbirlərində Azərbaycanla bağlı maraqlı fikirlər ifadə edib. Onları təhlil edən ekspertlər NATO-nun Azərbaycanla əlaqələri inkişaf etdirmək niyyətinin olduğu qənaətinə gəlirlər. Doğrudan da, əsası Ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş Azərbaycan-NATO əməkdaşlığı olduqca səmərəli inkişaf edir. Bu proses hər iki tərəfi qane edir. Regionun böyük dövlətlərinin maraqlarına toxunmur. Digər Cənubi Qafqaz dövlətlərindən fərqli olaraq, Azərbaycanın NATO istiqamətində atdığı heç bir addım qonşularda qıcıq yaratmır. Ancaq Ermənistan bu məsələdən də süni yararlanmağa çalışır. Ermənistan hakimiyyəti Azərbaycanın NATO ilə əməkdaşlıq etdiyinə görə bu təşkilatla əlaqə qurduğunu deyir. Bu, bir daha təsdiq edir ki, Ermənistan müstəqil siyasət yeridə bilmir. Daim başqalarının hərəkətlərinə "alternativ" olaraq səbatsız addımlar atır. Bu kimi məqamların fonunda Azərbaycan-NATO əlaqələrinin bir sıra aspektləri üzərində geniş dayanmaq lazım gəlir.

2200 il əvvəl – miladdan öncə II əsrdə Çanqandan başlayıb Aralıq dənizinin sahillərinədək, Tire şəhərinə qədər bir karvan yolu uzanırdı. Məqsədləri Çin ipəyini (sonralar bura barıt, kompas, çap dəzgahları və o dövr üçün innovativ sayılan digər ixtiralar da əlavə olundu) Avropaya satmaq olsa da, əslində, ticarətin ilk ən genişmiqyaslı logistikasını, dəhlizini formalaşdırır, keçdikləri hər şəhərə rifah, yeni iqtisadi normalar gətirirdilər. Məmləkətimizin də aid olduğu bu nəqliyyat coğrafiyası əhatələndiyi bölgələri inkişaf etdirir, yaşayış məskənləri yaranır, əlbəttə, həm də yeni münaqişələrə səbəb olurdu.

Avropa İttifaqının bir müddətdir ki, çətinliklərlə üz-üzə olduğu barədə informasiyalar yayılır. Burada müxtəlif səbəblər göstərilir. Ekspertlər təşkilatın bu vəziyyətdən çıxarılması yolları barədə qəti fikir irəli sürə bilmirlər. Çünki proseslər o qədər mürəkkəb xarakterlidir ki, onların aradan qaldırılması vahid mövqe və siyasi iradə tələb edir. Aİ isə nəinki daha sıx birləşir, hətta dövlətlər onu tərk etməyə çalışırlar. Bir sıra üzv dövlətlər isə inteqrasiyadan deyil, milli müstəqillikdən bəhs edirlər. Bunun fonunda Fransa Prezidenti Emmanuel Makronun "Avropanın xilaskarı" imici ekspertləri düşündürür. Həm də ona görə ki, son dövrlərdə Fransa Prezidenti müəyyən yanlış addımlar atır və eyni zamanda, ölkədə xalqın qəzəbinə tuş gəlib. Belə bir vəziyyətdə Avropanın gələcəyi haqqında nikbin proqnoz vermək çətindir. O cümlədən may ayının 23-26-da Avropa Parlamentinə keçiriləcək seçkinin nəticələri ilə bağlı fikir bildirmək asan deyil. Bu məqamların fonunda E.Makronun 24 dildə dərc olunmuş bir məqaləsi üzərində geniş dayanmağa ehtiyac vardır.

Cənubi Qafqazda geosiyasi vəziyyətin sadə olmadığı haqqında ekspertlər çoxdandır ki, fikir yürüdürlər. Onlar hesab edirlər ki, bu regionda getdikcə daha təhlükəli çalarlar alan risklərin təsir dairəsi də genişlənir. Belə bir gedişatın daha böyük geosiyasi məkanda yeni təhlükələr meydana gətirə bilməsi istisna edilmir. Bunun olmaması üçün isə region dövlətləri proqnozlaşdırılan, aydın və konstruktiv siyasət yeritməli, gərginlik yarada biləcək addımlar atmamalıdırlar. Ermənistan hakimiyyəti isə bunların heç biri ilə uzlaşmayan addımlar atmaqdadır. Məsələn, Ermənistan parlamentində Rusiyanın ünvanına təxribat xarakterli fikirlər səsləndirilib. Moskvanın bu regiondakı imkanlarını nəzərə alsaq, görərik ki, əslində, ermənilər mövcud vəziyyəti daha da çətinləşdirirlər. Onlar həqiqət deyil, təxribat, sabitsizlik və gərginlik axtarışındadırlar. Erməni deputatlar 1999-cu ildə Ermənistan parlamentində törədilən terror aktının arxasında Rusiya xüsusi xidmət orqanlarının dayandığını deyib və Rusiya telekanallarının translyasiyasını dayandırmaq məsələsini qaldırıblar. Hər iki məsələ Moskvada əks-reaksiya doğurub.

2018-ci il ölkəmiz üçün dinamik inkişaf ili oldu. Siyasi-diplomatik sahədə Azərbaycan öz mövqeyini daha da gücləndirərək beynəlxalq əlaqələrini bir qədər də möhkəmləndirdi. Sosial, ictimai, mədəni sahələrdə də yaddaqalan nailiyyətlər qazanıldı. Keçən il Azərbaycanın beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində həyata keçirdiyi uğurlu fəaliyyət xalqımız üçün böyük əhəmiyyətə malikdir. Bu müddət ərzində beynəlxalq aləmdə tərəfdaşlarımızın sayının daha da artması Prezident İlham Əliyevin beynəlxalq təşkilatlarla əlaqələrin daha da möhkəmləndirilməsinə xüsusi önəm verməsinin nəticəsidir.