NEWTIMES

Ermənistanın baş naziri Pekində "Bir kəmər, bir yol" layihəsi ilə bağlı keçirilən beynəlxalq foruma dəvət almamışdı. Çünki bu asılı ölkə həmin layihədə iştirak edə bilmir. Lakin tədbirdən sonra N.Paşinyan Çinə səfər edib. O, "Asiya sivilizasiyalarının dialoqu" forumunda iştirak edib. Erməni mediası bu hadisəni şərh etməyə çalışır. Guya N.Paşinyan Ermənistana milyardlarla dollar sərməyə gətirə bilən böyük bir addım atıb. Lakin real vəziyyətin analizi göstərir ki, əslində, N.Paşinyan Pekində növbəti dəfə rəzil oldu. O, yalanları və boş vədləri ilə yadda qaldı. Konkret olaraq, iki ölkə arasında heç bir sənəd imzalanmadı. Bu faktlar çərçivəsində N.Paşinyanın Çin səfərinin geosiyasi aspektləri üzərində bir qədər geniş dayanmaq istərdik.

Rusiyanın paytaxtında VIII beynəlxalq təhlükəsizlik konfransı keçirilib. Tədbirdə 111 ölkədən və müxtəlif beynəlxalq təşkilatlardan mindən çox nümayəndə iştirak edib. Onların sırasında hərbi təhlilçilər və müstəqil ekspertlər də olub. İştirakçılar əsas olaraq regional və qlobal təhlükəsizliyin aktual problemlərini müzakirə ediblər. Məruzələrdə hazırda mövcud olan risklərin, təhdidlərin, təhlükələrin və qeyri-müəyyənliklərin aradan qaldırılması kontekstində fikir mübadiləsi aparılıb. Maraqlıdır ki, qlobal geosiyasi oyunçuların məqsədləri haqqında da fikir söylənilib. Müxtəlif qitələrdə özünü göstərən münaqişəli vəziyyətlərin yaranmasında həmin faktorun oynadığı rol təhlil edilib. Bunun fonunda Moskva konfransında müzakirə edilən məsələlərin geniş geosiyasi konteksti üzərində ətraflı dayanmağa ehtiyac gördük.

Vaşinqton administrasiyasının xarici siyasi kursunda yeni meyllərin meydana gəldiyi barədə təhlili yazılar tez-tez dərc olunur. Bu məsələ müxtəlif aspektlərdən analiz edilir. Belə bir fikir yaranır ki, hazırda ABŞ rəhbərliyi vahid mövqedən çıxış edə bilmir, bu isə dünya siyasi arenasında ciddi problemlərə səbəb olur. Demək olar ki, bütün qitələrdə Vaşinqtonun yeritdiyi siyasət uğursuz olur. Avropada ondan narazı olanlar az deyil. Asiyada böyük dövlətlərin Amerika ilə problemləri məlumdur. Latın Amerikasında Venesuela məsələsi fikirləri qarışdırıb. Yaxın Şərqdə Suriya, İraq və İran problemlərinin necə həll olunacağı məlum deyil. Digər faktlar da ortaya sual çıxarır: belə davam etsə, qlobal miqyasda hansı geosiyasi trendlər meydana gələ bilər? Həmin kontekstdə mövzu üzərində geniş dayanmağı lazım bildik.

ABŞ-ın İranla imzalanan nüvə sazişindən çıxmasından sonra Tehrana qarşı yeni sanksiyaların tətbiqinin növbəti mərhələyə keçirilməsi ciddi risklər meydana gətirib. Bunlara cavab olaraq, Tehran üzərinə götürdüyü öhdəliklərin bəzilərinə əməl etməyəcəyini bəyan edib. İran Avropaya, Rusiyaya və Çinə 60 günlük möhlət verib. Bu müddətdə onların mövqeyində hər hansı dəyişiklik olmasa, Tehran birtərəfli addım atacaq. Buna qarşılıq Vaşinqton İranı vura biləcəyinə işarə edərək, Fars körfəzinə bombardmançı təyyarələr göndərib. Böyük Britaniya, Almaniya, Fransa və Rusiya da məsələyə münasibət bildirib. Onların analizi göstərir ki, yaranan mənzərə kifayət qədər riskli və təhlükəlidir. Onun fonunda İranla "altılıq" ölkələri arasında nüvə proqramının məhdudlaşdırılması haqqında 2015-ci ildə imzalanmış saziş ətrafında formalaşan bu vəziyyətin geosiyasi təhlili üzərində dayanmağa ehtiyac görürük.

Mayın 1-dən etibarən "Azərenerji" ASC Yunanıstan, Rumıniya və Macarıstana elektrik enerjisinin ixracına başlayıb. Bir qədər sonra ixracatın məkanı daha da genişlənərək uzaq Avstriyanı belə əhatə edəcək. Sözsüz ki, müstəqilliyini əldə etmiş gənc ölkə üçün bu, ciddi uğurdur. Keçən əsrin 90-cı illərində elektrik enerjisi istehsalı və ötürülməsində bir sıra problemlər yaşayan bir ölkənin indi Avropanın inkişaf etmiş dövlətlərinə elektrik enerjisi verməsi, əlbəttə, xüsusi diqqətə layiq haldır. Bu, hər şeydən öncə, Azərbaycan rəhbərliyinin ölkədə islahatları sistemli, ardıcıl və düşünülmüş şəkildə aparmasının göstəricisidir. O da şübhə doğurmur ki, ölkə rəhbərliyi həmin istiqamətdə yeni addımlar atacaq. Azərbaycan daha sıx surətdə Avropa ölkələri ilə əməkdaşlıq edəcək. Bunlarla yanaşı, təhlükəsizliyin təminində əhəmiyyətli addımların atıldığını da vurğulamaq lazımdır. Geniş mənada söhbət, ümumiyyətlə, Azərbaycanın milli təhlükəsizliyinin təminindən və dünyanın ən çox inkişaf etmiş məkanına inteqrasiyasından gedir. Bu məsələlərin prizmasından həm də ölkənin ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsi üçün yeni imkanların yaranmasını vurğulamaq gərəkdir. Yəni məsələnin geosiyasi konteksti də əhəmiyyətlidir.

Hər bir xalqın tarixində layiqli rəhbərin özünəməxsus rolu olur. Müstəqil dövlət qura bilən millətlər isə öz daxilindən lider-siyasətçi yetişdirir. Bunu bacarmayanlar gec və ya tez tarixin böyük xalqlarının səhnəsindən silinirlər. Azərbaycan xalqı çox müdrik xalqdır. Keçən əsrin 90-cı illərinin çox mürəkkəb dönəmində Heydər Əliyevin yenidən hakimiyyətə gəlməsinin zəruriliyini dərk etdi və sonra ona nail oldu. Bununla müasir dövlətçilik tarixində ciddi bir dönüş başladı. Heydər Əliyev fəaliyyəti ilə müstəqil Azərbaycan dövlətçiliyinin inkişafında müstəsna xidmətlər göstərdi. Bütün dünya gördü ki, Azərbaycan yüksək iradə, inam, ağıl və sistemliliklə çətinliklərdən çıxıb, inkişafın zirvəsinə qalxır. Bu gün artıq Azərbaycan Cənubi Qafqazın lideri və geosiyasi dayaq nöqtəsidir. Bütün bu məqamlar işığında Ulu Öndərin dahiliyi, yüksək şəxsi keyfiyyətləri, liderliyi və müdrikliyi üzərində geniş dayanmağa ehtiyac görürük.

Hər bir xalqın tarixdəki yeri və rolu mürəkkəb siyasi şəraitdə məsuliyyəti üzərinə götürərək onun taleyində misilsiz rol oynamış, mütərəqqi ideyaları, qeyri-adi idarəçilik keyfiyyətləri ilə müdrikcəsinə və uzaqgörənliklə sabit dövlətçilik ənənələri yaratmış dahi şəxsiyyətin fövqəladə missiyası ilə şərtlənir. Tanrının bəxş etdiyi belə seçilmiş şəxsiyyətlər xalqlarının əsrlər boyu cilalanmış dövlətçilik təfəkkürü, siyasi dünyagörüşü, milli dəyərləri əsasında optimal dövlət modeli və siyasi varislik ənənələri yaradırlar. Ruslar üçün bu şəxsiyyət I Pyotr, amerikalılar üçün Corc Vaşinqton, ingilislər üçün Uinston Çörçil, fransızlar üçün Şarl dö Qoll, almanlar üçün Otto fon Bismark, çinlilər üçün Mao Tszedun, türklər üçün Mustafa Kamal Atatürkdürsə, azərbaycanlılar üçün Heydər Əliyevdir!

Prezident İlham Əliyevin sədrliyi ilə Nazirlər Kabinetinin 2019-cu ilin birinci rübünün sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və qarşıda duran vəzifələrə həsr olunan iclası keçirilib. Tədbirdə geniş nitq söyləyən dövlət başçısı cari ilin birinci rübündə əldə edilən nailiyyətlər üzərində konkret faktlar əsasında dayanıb. Sosial-iqtisadi islahatların aparılması nəticəsində vətəndaşın rifah halının yaxşılaşması dinamikası rəqəmlərdə öz ifadəsini tapıb. Bunun fonunda Azərbaycanda həyata keçirilən islahatlar prosesinin başlıca məqamları vurğulanıb. Azərbaycanın beynəlxalq əlaqələri və xarici siyasətin Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı hissəsi üzərində də ölkə rəhbəri ayrıca dayanıb. Bütün bunların geosiyasi analizinə ciddi ehtiyac görürük.

Avropa Parlamenti son toplantılarından birində iki tarixi sənəd qəbul edib. Həmin sənədlərdə təşkilata olan təhlükələr vurğulanıb, onlara qarşı mübarizənin prinsipləri ifadə olunub. Aydın olur ki, Brüssel problemə kifayət qədər böyük ciddiyyətlə yanaşır. Çünki hər iki sənəddə mövcud təhlükələr geniş ifadə edilir. Onların ümumi təbiəti və dağıdıcılıq rolu konkret verilir. Belə görünür ki, Avropa İttifaqı əsas olaraq informasiya müharibələrini təhlükə kimi görür. Burada hərbi element də iştirak edir. Faktiki olaraq, həm Aİ-yə üzv olan dövlətlər, həm də müstəqilliyini əldə etmiş gənc ölkələr üçün ortaq təhlükə meydana gəlir. Bu vəziyyət dövlətlərin suverenliyi və sərhədlərin toxunulmazlığını ciddi təhlükələrə atır. Bütün bunlarla mübarizə aparmaq üçün Brüssel konkret fəaliyyət prinsiplərini müəyyən edib və həmin istiqamətdə addımlar atmağa qərar verib. Həmin kontekstdə Aİ-Azərbaycan münasibətlərinin geosiyasi aspekti üzərində geniş dayanmağa ehtiyac vardır.

Artıq bir neçə ildir ki, ekspertlər qlobal miqyasda təhdid və risklərin artdığını, vəziyyətin daha da qeyri-müəyyən xarakter aldığını vurğulayır, bunu sübut edən konkret faktlar da gətirirlər. İndi BMT-nin Tərksilah Komissiyası həyəcan təbili çalır. Bu komissiya nüvə silahının yayılmaması ilə bağlı gələn il keçirilməli olan beynəlxalq tədbirə hazırlıq kontekstində maraqlı və düşündürücü hesabat hazırlayıb. Sənədin hazırlanmasında müstəqil ekspertlər də iştirak ediblər. Alınan nəticələr narahatlıq doğurur. Mütəxəssislər xəbərdarlıq edirlər ki, dünya kifayət qədər təhlükəli vəziyyətlə üz-üzədir. Konkret olaraq, ABŞ, Rusiya və Çin arasında güzəştsiz silahlanma yarışı gedir. Onlar sürətlə yeni silahlar yaratmağa və öz üstünlüklərini sübut etməyə çalışırlar. Nəticədə, bəşəriyyət üçün olduqca təhlükəli bir vəziyyət – hətta kiçik təsadüfdən belə qlobal savaşın meydana çıxma ehtimalı yaranır. Belə bir durumda nə etmək olar? Biz bu suala geosiyasi cavab üzərində geniş dayanmağı lazım bildik.